Πολιτική με ηθική

του Λουκά Αξελού

Γιατί να ξαναδιαβάσουμε τον Αντόνιο Γκράμσι; Περισσότερα του ενός επιχειρήματα συνηγορούν στην επανάκαμψη αυτή. Θα σταθώ μόνο σε δύο:

-Το πρώτο αφορά τη σύνδεση της ηθικής με την πολιτική, που για τον Γκράμσι αποτελεί αδιαπραγμάτευτο δεδομένο. Το νέο ιστορικό μπλοκ δεν μπορεί να στηριχθεί μόνο στην υλική υπεροχή· έχει ανάγκη από τη διαρκή ηθική και δημοκρατική νομιμοποίησή του.

-Το δεύτερο είναι ότι η εικόνα του Γκράμσι, ως υποδειγματικού επαναστάτη διανοούμενου και ως κορυφαίου στοχαστή, νοείται σε αξεχώριστη σύνδεση με την αφετηριακή νοηματοδότηση της ζωής του, η οποία έχει αξία μονάχα όταν αφιερώνεται κυριολεκτικά και χωρίς παράπονο στην εξυπηρέτηση ενός ιδανικού.

Ομως ο Γκράμσι δεν είναι μόνον η επική-μεγάλη κλίμακα των υψηλών αξιών και ιδεών. Είναι εξίσου ο πλοηγός της καθημερινής μας ανάγνωσης στο τεράστιο γνωστικό του πεδίο, της διαλεκτικής συνάρθρωσης τοπικού - εθνικού - παγκόσμιου· είναι ο διεισδυτικός αντικομφορμιστής και αδιάλλακτος πολέμιος της μετριότητας, της μικρόνοιας, της ημιμάθειας, του διανοητικού εφησυχασμού. Ιδού μία ενδεικτική επισήμανσή του:

«Η σημερινή γενιά έχει μια παράξενη μορφή αυτοσυνείδησης και ασκεί στον εαυτό της μια παράξενη μορφή αυτοκριτικής. Έχει συνείδηση ότι είναι μια γενιά μεταβατική, ή ακόμα καλύτερα, πιστεύει για τον εαυτό της ότι είναι κάτι σαν μια έγκυος γυναίκα: νομίζει ότι είναι έτοιμη να γεννήσει και περιμένει να γεννήσει ένα μεγάλο παιδί. 

[...] 

Το ζήτημα [όμως] θα μπορούσε να μπει έτσι: κάθε "βελανίδι" μπορεί να σκέφτεται ότι θα γίνει βελανιδιά. Εάν τα βελανίδια είχαν ιδεολογία, αυτή θα ήταν ακριβώς να αισθάνονται ότι "εγκυμονούν" βελανιδιές. Αλλά στην πραγματικότητα, τα 999* των βελανιδιών χρησιμεύουν για το φαγητό των χοίρων, και το πολύ, συμβάλλουν στην παρασκευή λουκάνικων και μορταδέλας».

Ο Μπρεχτ τόνιζε ότι στους καιρούς της αδυναμίας πολλά χρειάζονται, αλλά λίγα μπορούν να γίνουν. Είναι ασφαλώς συζητήσιμο πια. Εγώ, με όλο τον κίνδυνο του υποκειμενισμού, κρατώντας αποστάσεις από τις «αντιγραφές» και τα «σκονάκια», θα ήθελα να επισημάνω ότι η εκ νέου ανάγνωση του Γκράμσι ως αποκλείουσα όλα τα παραπάνω, ασφαλώς και δεν θα είναι ένας απλός περίπατος· σε κάθε όμως περίπτωση, είναι ένα γοητευτικό ταξίδι, που μπορεί ενδεχομένως, να μας προσφέρει μιαν αξιόπιστη αφετηριακή βάση για μια κριτική επανεξέταση - επαναθεμελίωση τού υπό δοκιμασίαν τελούντος παρόντος μας.

πηγή: enet.gr