ΟΡΓΑΝΩΣΗ - ΑΠΟΣΤΟΛΗ
Οι μαχητές της επιλέγονταν από τα πλέον δραστήρια μέλη των ΕΑΜ - ΕΛΑΣ (τμήματα πόλεων) - ΕΠΟΝ, χωρίς όμως να διατηρεί οργανική διοικητική σχέση με τμήματα του ΕΛΑΣ. Όλα τα τμήματα της ΟΠΛΑ υπάγονταν απ΄ ευθείας στις λεγόμενες "Αχτίδες" του ΚΚΕ. Αρχηγός της ΟΠΛΑ ήταν το σημαίνον και τακτικό στέλεχος του ΠΓ του ΚΚΕ, Στέργιος Αναστασιάδης.Αποστολή της οργάνωσης αυτής ήταν κυρίως η εξασφάλιση κάλυψης μελών των ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που καταδιώκονταν και έπρεπε να μετακινηθούν από συνοικία σε συνοικία ή άλλη περιοχή. Παράλληλα αναλάμβανε με μικρές ομάδες εκτελεστών, την εξουδετέρωση, αφενός μεν μελών των παραπάνω οργανώσεων που θεωρούνταν ύποπτα ή επικίνδυνα για προδοτική δράση και αφετέρου πολιτών που θεωρούνταν δοσίλογοι, συνεργάτες των κατακτητών, αλλά και στυλοβατών του αστικού καθεστώτος όπως στρατιωτικών, πολιτικών, αστυνομικών και χωροφυλάκων. Επίσης αποτελούσαν τμήμα των ομάδων περιφρούρησης των διαδηλώσεων και προστασίας των συνοικιών όπου έδρευαν, από τα διαβόητα
μπλόκα και άλλες επιθετικές ενέργειες των αντιπάλων.
Οι ομάδες της ΟΠΛΑ δρούσαν κατά συνοικίες πόλεων, εκτελώντας περιπολίες, όπου ακολουθώντας προηγουμένως μεθοδική και λεπτομερή παρακολούθηση, επιχειρούσαν αιφνίδια και με ιδιαίτερη σφοδρότητα κατά των στόχων τους. Ανάλογα δε της επικινδυνότητας των αποστολών αυτών, συγκροτούνταν και έτερες ομάδες υποστήριξης των δραστών για την ασφαλή φυγάδευση ή την απόκρυψή τους (με υποψίες και για την εκτέλεσή τους, σε περίπτωση που η αποτυχία μιας επιχείρησης έθετε σε κίνδυνο ευρύτερα τμήματα της οργάνωσης ή και μυστικά του κόμματος).
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Σύμφωνα με τα όσα στοιχεία έχουν δει το φως της δημοσιότητας, καθότι η δράση της οργάνωσης καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου, αποτελώντας ίσως την πιο μυστηριώδη οργάνωση στην ιστορία του αντάρτικου πόλης, και κάποιες ομολογίες, η ΟΠΛΑ φέρεται να συστάθηκε λίγο πριν το καλοκαίρι του 1943 και με δεδομένο ότι τότε κάνει και την πρώτη εμφάνισή της. Την άνοιξη του 1944, όταν η ΠΕΕΑ αποφάσισε να συγκροτήσει μονάδες πολιτοφυλακής, με καθαρά αστυνομικά καθήκοντα, τόσο στα αστικά κέντρα όσο και στην ύπαιθρο, που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του ΕΛΑΣ, η ΟΠΛΑ μετονομάστηκε σε
Εθνική Πολιτοφυλακή (ΕΠ) και με την ονομασία αυτή συνέχισε πλέον τη δράση της, ως προέκταση του ΕΛΑΣ,
ενώ κατά τον εμφύλιο ονομαζόταν Στενή Αυτοάμυνα.
Η ανάγκη της ύπαρξής της ενισχύθηκε από τη γενικευμένη επιθετική στάση (η λεγόμενη
Λευκή τρομοκρατία) του κυρίαρχου πολιτικού χώρου, σφόδρα αντικομμουνιστικού, προς το ΕΑΜ, που ακολούθησε τα Δεκεμβριανά και τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Η δράση της οργάνωσης περιλάμβανε καταρχήν σαμποτάζ σε στρατιωτικούς στόχους, αλλά επεκτάθηκε και σε εκτελέσεις ατόμων που κρίνονταν ως δοσίλογοι και ταγματασφαλίτες. Αποκτώντας εξαρχής χαρακτηριστικά αντάρτικου πόλης, είχε ως στόχο να προστατεύσει αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης από τις επιθέσεις των εντολοδόχων του γερμανικού καθεστώτος, της Αστυνομίας Πόλεων και της Χωροφυλακής, ενώ προέβη και σε συμπλοκές με γερμανικά στρατεύματα μέσα στις πόλεις. Έδρασε επίσης κατά τα Δεκεμβριανά. Η δράση και ο προσανατολισμός της οργάνωσης άλλαξε το Φλεβάρη του 1946, μετά την απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ να ξεκινήσει το δεύτερο αντάρτικο και συνδυάστηκε με τη δράση της οργάνωσης πόλης
Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα (Μ.Λ.Α.)- (η ΜΛΑ διέφερε από την ΟΠΛΑ, στο ότι ήταν μαζικότερη οργάνωση και κυρίως ασκούσε καθήκοντα συνδέσμου, απόκρυψης και μεταφοράς όπλων, χωρίς ομάδες εκτελεστών όπως η ΟΠΛΑ).
Σημαντικότερα θύματα των γνωστών εκτελέσεων της ΟΠΛΑ υπήρξαν: ο Νικόλαος Καλύβας, υπουργός Εργασίας στη κυβέρνηση Κ. Λογοθετόπουλου και γνωστός συνδικαλιστής, όντας παράλληλα διορισμένος Γενικός Γραμματέας της "Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος" (ΕΣΕΕ), στο Κολωνάκι (27-1-1944), ο Μανώλης Μανωλέας, πρώην βουλευτής του ΚΚΕ και στη συνέχεια συνεργάτης της κατοχικής κυβέρνησης, στις Τζιτζιφιές (Ιανουάριος 1944), ο Νίκος Σκανδάλης, ιδρυτής της εθνικιστικής οργάνωσης "Εθνική Ένωση Ελλάδος" (ΕΕΕ), στη λαχαναγορά του Ρέντη (Αύγουστος 1944), ο Νίκος Παπαγεωργίου, επικεφαλής της Οργάνωσης Χ (Χίτες) στο Παγκράτι (2-9-1944), ο Σήφης Βαρδινογιάννης, (διαβολογιατρός) (Σεπτέμβρης 1944) Αρχηγός ΕΔΕΣ Πειραιά & διευθυντής Ασφαλείας Πειραιά, το πρώην στέλεχος του ΚΚΕ και μετέπειτα στέλεχος των αρχών ασφαλείας Μιχάλης Τυρίμος τον Ιανουάριο του 1945, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Χρήστος Λαδάς το 1948 (από τη Στενή Αυτοάμυνα όπως λεγόταν τότε η οργάνωση), καθώς και η ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Επίσης θύματα της οργάνωσης αναφέρονται και οι Θύμιος Αδραμυτίδης, Νίκος Αραβαντινός, Νίκος Βενετσάνος, Σταύρος Βερούχης, Δημοσθένης Βουρσούκης, Θεόφιλος Δημητριάδης, Κώστας Μάγγος, Μήτσος Μελιάδης, Σπύρος Πηλίτσης, Ευάγγελος Στάης, Σπύρος Στεφάνου, Στέργιος Στεργίου, Κοσμάς Χαριτωνίδης καθώς και δεκάδες άλλα μέλη της Χωροφυλακής, της Αστυνομίας Πόλεων και των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Η ΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Στη Θεσσαλονίκη η οργάνωση έδρασε μόνο με το όνομα
Στενή Αυτοάμυνα, από το Μάη του 1946 μέχρι τον Απρίλη του 1947. Tο Μάη του 1946, το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ έδωσε εντολή στον "Αλέκο" (Τάσος Γουσόπουλος, γνωστός και ως "Χοντρός") να δημιουργήσει αντάρτικο πόλης στη Θεσσαλονίκη. Αυτός άρχισε να στρατολογεί μέλη της
Μαζικής Λαϊκής Αυτοάμυνας στη
Στενή Αυτοάμυνα, συγκροτώντας μικρές αυτόνομες ομάδες, ενταγμένες σε τρεις βασικούς τομείς (Δυτικός, Κεντρικός και Ανατολικός), έχοντας μια κεντρική διοίκηση. Τέλος, υπήρχε σημαντικός αριθμός τεχνικών, οδηγών, παρασκευαστών εκρηκτικών, ανθρώπων που τα σπίτια τους χρησίμευαν ως κρυψώνες και πληροφοριοδοτών της οργάνωσης. Η δράση της οργάνωσης περιλάμβανε την επιλογή στόχων μέσα από πρώην συνεργάτες Γερμανών, χαφιέδες, βαθμοφόρους της Χωροφυλακής, της Αστυνομίας Πόλεων και άλλα υψηλόβαθμα κρατικά στελέχη (χωρίς να λείπουν και οι επιθέσεις σε κατώτερα όργανα των Σωμάτων Ασφαλείας).
Οι πρώτες επιθέσεις έγιναν στις αρχές Οκτώβρη του 1946 εναντίον αστυνομικών. Η τελευταία επίθεση έγινε στις 30 Απρίλη του 1947 σε στρατιωτικό λεωφορείο των Αξιωματικών της Αεροπορίας, που ήταν και η μοιραία για την εξάρθρωση της οργάνωσης. Η δίκη πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη 1947, στο Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης, το οποίο καταδίκασε 52 από τους κατηγορουμένους σε θάνατο, εκ των οποίων, στους 5 δόθηκε χάρη. Οι υπόλοιποι 47 εκτελέστηκαν πίσω από τις φυλακές του Γεντί &KaKappa;ουλέ σε τρία γκρουπ, στις 17, 21 και 23 Οκτώβρη του 1947. Η απόφαση για τις εκτελέσεις πάρθηκε από την κυβέρνηση συνεργασίας του Θεμιστοκλή Σοφούλη. Εξαιρετικές ήταν οι απολογίες του Ανδρέα Παπαγεωργίου και του Αλβανού Ακίνδυνου, δύο ηγετικών στελεχών της οργάνωσης, που ανέλαβαν όλη την ευθύνη.
Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΟΠΛΑ
Η ΟΠΛΑ, για την οποία ελάχιστη βιβλιογραφία υπάρχει, λόγω της φύσης της οργάνωσης, σημάδεψε με τη δράση της μια ολόκληρη εποχή, με αμφιλεγόμενες έως σήμερα απόψεις για το έργο της, λόγω των σκληρών μεθόδων της. Οι μαχητές της, ολιγάριθμοι αλλά επιλεγμένοι μεταξύ των πλέον αποφασισμένων του ΚΚΕ, εκτός από τις πολλές αποστολές, συνέδραμαν και στις μάχες του ΕΛΑΣ εναντίον των κατακτητών, με αρκετές απώλειες στις τάξεις τους. Η ζωή τους ήταν μια ζωή διαρκούς ανθρωποκυνηγητού από τα Σώματα Ασφαλείας και τους Γερμανούς, με αλλαγή τόπου διανυκτέρευσης κάθε μέρα, με διαμονή στην ύπαιθρο, μέσα σε χωράφια, ακόμα και μέσα σε σκαμμένες τάφρους στα περίχωρα του κέντρου της Αθήνας, που τότε ήταν περιοχές γεμάτες χωράφια και παραγκόσπιτα. Μπαίνοντας στην ΟΠΛΑ είχαν επίγνωση της αυξημένης απειλής για τη ζωή τους, λόγω των αναρίθμητων χαφιέδων που τους επισήμαιναν στις κατοχικές αρχές, οι οποίες σπάνια τούς έδειχναν οποιοδήποτε οίκτο, με συνήθη κατάληξη την εκτέλεση μετά από φρικτά βασανιστήρια, αφού ποτέ δεν κατάφεραν να ''σπάσουν'' έστω έναν από αυτούς.
Πως ξεκίνησε η Ιστορία της Ο.Π.Λ.Α
Η ΟΠΛΑ συστήνεται ως οργάνωση κάπου προς τα τέλη του 1943. Οι λόγοι για την δημιουργία της ήταν πολλοί. Ήδη η ασφάλεια και η χωροφυλακή καταδίωκαν πάμπολλους αγωνιστές του ΕΑΜ -ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ και πολλές εθνικιστικές αλλά με δοσιλογική δράση οργανώσεις είχαν κάνει την εμφάνισή τους. Μέσα στο κλίμα τρομοκρατίας και ταγματασφαλιτισμού που επικρατούσε, το ΕΑΜ έκρινε πως έπρεπε να παρθούν άμεσα μέτρα. Αφορμή για την συγκρότηση της ΟΠΛΑ αποτέλεσε η έφοδος των ταγματασφαλιτών του Παπαναστασίου σε νοσοκομείο αγωνιστών και αναπήρων του αλβανικού στις ανατολικές συνοικίες. Εκεί εκτυλίχτηκε ένα πραγματικό όργιο ξυλοδαρμών και εκτελέσεων με το πρόσχημα ότι το νοσοκομείο αποτελούσε κρησφύγετο των κομμουνιστών.
Οι δομές και ο τρόπος λήψεως αποφάσεων της ΟΠΛΑ δεν μας είναι γνωστές. Σύμφωνα με τις αυστηρότατες αρχές του επαναστατικού μυστικού αγώνα, τα μέλη της ΟΠΛΑ γνώριζαν ελάχιστα πράγματα για τα υπόλοιπα μέλη. Κάθε μέλος γνώριζε έναν καθοδηγητή και ίσως ένα ή δύο ακόμα μέλη. Η δομή αυτή εξυπηρετούσε την απομόνωση χαφιέδων και προδοτών μέσα στην ίδια την οργάνωση.
Σύμβολο της ΟΠΛΑ ήταν ο ρολόι με τους δείκτες του σταματημένους στις 12 παρά 5. Ένδειξη του πόσου χρόνου απέμενε στους προδότες και τους δοσίλογους πριν την ώρα τους. Το σήμα της ΟΠΛΑ εμφανίζονταν και προειδοποιητικά σε όσους η οργάνωση θεωρούσε ότι χρειάζονταν προειδοποίηση.
Ίσως το μυστικό της επιτυχίας της ΟΠΛΑ στην επίτευξη των στόχων της βρίσκεται τελικά στις μεθόδους στρατολογίας της. Τα μέλη της ΟΠΛΑ προέρχονταν κυριολεκτικά από κάθε στρώμα και επάγγελμα. Ο λόγος για αυτή την επιλογή ήταν εξασφάλιση της μέγιστης προσαρμοστικότητας της οργάνωσης και της δράσης της. Κύρια κριτήρια στρατολόγησης μελών ήταν ο βαθμός εμπιστοσύνης που τους είχε το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ και η ικανότητά τους να ανταπεξέλθουν στις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες ζωής και δράσης της οργάνωσης.
Οι στόχοι της ΟΠΛΑ κατά την Κατοχή:
Οι επιλογή των στόχων της ΟΠΛΑ γίνονταν με βάση την σπουδαιότητα. Ήταν ασφαλώς αδύνατο να χτυπηθούν όλοι προδότες και οι δοσίλογοι όποτε η οργάνωση επέλεγε με βάση τα εγκλήματα του κάθε στόχου και την πληροφόρηση που είχε για αυτούς από το ΕΑΜ.
Σημαντικό είναι εδώ να αναφέρουμε και το εξής: Η ΟΠΛΑ δεν δρούσε ανεξάρτητα από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, όπως και δεν αυτοδικούσε. Τα χτυπήματα της αποφασίζονταν από την διοίκηση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ και μόνο βάση μαρτυριών και καταθέσεων που συγκέντρωναν τα λαϊκά δικαστήρια και το νομικό σώμα του ΕΑΜ.
Οι στόχοι λοιπόν της ΟΠΛΑ ενέπιπταν σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες:
Μέλη ή στελέχη των Ταγμάτων Ασφαλείας
Μέλη ή στελέχη της Χωροφυλακής με επιβεβαιωμένη προδοτική δράση
Μέλη ή στελέχη προδοτικών εθνικιστικών οργανώσεων (πχ ΠΑΟ, Οργάνωση Χ κτλ)
Μέλη της Γκεστάπο ή αξιωματικοί των Γερμανοιταλών
Καταδότες και δοσίλογοι
Μαυραγορίτες
Παρά τα όσα έχουν γραφεί για την ΟΠΛΑ, η οργάνωση δεν εκτελούσε πάντα τους στόχους της. Υπάρχουν αρκετές καταγεγραμμένες περιπτώσεις προειδοποίησης διαφόρων ατόμων από την ΟΠΛΑ για την προδοτική τους δράση.
Επίσης, η ΟΠΛΑ εκτελούσε αυστηρά και ΜΟΝΟ κατόπιν εντολής λαικών δικαστηρίων του ΕΑΜ, τα λαικά δικαστήρια αποτελούνταν από ΠΟΛΙΤΕΣ, δεν ήταν όλοι οί πολίτες αυτοί ΚΚΕ και δεν συνδέονταν με το ΚΚΕ όλοι.
Τα Δεκεμβριανά και η Λευκή Τρομοκρατία:
Με την αγγλική παρέμβαση στην Ελλάδα κατά τον Δεκέμβρη του 44, ο αγώνας της ΟΠΛΑ πήρε άλλη τροπή. Στην Αθήνα και τις άλλες πόλεις, οι φυλακές άνοιγαν από την κυβέρνηση Παπανδρέου για να εξοπλιστούν οι αιχμάλωτοι προδότες της Κατοχής με όπλα που τώρα θα στρέφονταν ενάντια στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. Παράλληλα εκατοντάδες παρακρατικές ομάδες και συμμορίες συστήνονταν από την Ειδική Ασφάλεια και την Ιντέλιτζενς Σέρβις για να σπείρουν τον τρόμο στον λαό.
Έτσι διαφοροποιείται και η δράση της ΟΠΛΑ.
Κατά τα Δεκεμβριανά η ΟΠΛΑ στοχοποιεί ξανά τους παλιούς Ράλληδες και τους χωροφύλακες αλλά τώρα καλείτε να εξαρθρώσει και τους πράκτορες της Ιντέλιτζενς Σέρβις μέσα στις λαϊκές επιτροπές του ΕΑΜ. Οι άνθρωποι αυτοί, όλοι κάτοχοι ταυτοτήτων της μυστικής υπηρεσίας της Μ. Βρετανίας, δρουν υπονομεύοντας στα μάτια του ελληνικού λαού το ΕΑΜ μέσα από τις θέσεις που κατέχουν.
Χαρακτηριστικά η ΟΠΛΑ συλλαμβάνει και παραπέμπει στα λαϊκά δικαστήρια αρκετούς φερόμενους ως επιτρόπους του ΕΑΜ που αυθαιρετούσαν όπως οι:
Καμπανάς: Περιοχή Περιστερίου, πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις
Σγάγια Καίτη: Πόρνη των Γερμανών και χαφιές των SS. Για το όνομά της συλλέγονται κατηγορίες από όλη την Αθήνα. Η δικογραφία της φθάνει τις 80 σελίδες. Εκτελείται μετά από δίκη αφού διαπιστώνεται και ανάλογη συνεργασία της με τους Άγγλους.
Σκλήρη Θάλεια: Συλλαμβάνεται ενώ μεταφέρει λίστες κομμουνιστών σε Άγγλους αξιωματικούς δικάζεται και εκτελείται από λαϊκό δικαστήριο
Η ΟΠΛΑ του Εμφυλίου:
Τα πρώτα χρόνια της λευκής τρομοκρατίας η δράση της ΟΠΛΑ ήταν πολύ περιορισμένη λόγω των μεγάλων προβλημάτων που το λαϊκό κίνημα αντιμετώπιζε σε όλη την Ελλάδα. Στα εμφυλιακά χρόνια η ΟΠΛΑ δρα αμιγώς ως ανεξάρτητη οργάνωση. Σε περιοχές που η ΟΠΛΑ έχει διατηρήσει τον μηχανισμό της δρα ανεξάρτητα, σε άλλες που ο μηχανισμός της έχει δεχθεί πλήγματα δρα μαζί με την Αυτοάμυνα και την ΜΛΑ (Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα). Στόχος των οργανώσεων αυτών είναι να αποτελούν κατασκοπευτικό σώμα για τον ΔΣΕ (περίπου σαν τα ΚΠ) αλλά και να διενεργούν επιχειρήσεις μικρής κλίμακας με στόχο τους παρακρατικούς, τα ΜΑΥ και ΜΑΔ και την χωροφυλακή. Τα στελέχη της Αυτοάμυνας και της ΟΠΛΑ φέρουν ελαφρύ οπλισμό ενώ κατά κανόνα εντοπίζονται σε αστικές ή ημιαστικές περιοχές.
Η δράση της ΟΠΛΑ και της Αυτοάμυνας στα εμφυλιακά χρόνια σε καμιά περίπτωση δεν είναι εφάμιλλη αυτής των κατοχικών χρόνων. Η βαρύνουσα πολιτική και στρατιωτική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί και πλήττει τον ΔΣΕ επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και την ΟΠΛΑ. Επιπροσθέτως, το αστικό κράτος και ο ΕΣ στράφηκαν με ιδιαίτερη δριμύτητα ενάντια στην πολιτοφυλακή και την ΟΠΛΑ.
Χαρακτηριστική ήταν η ρήση του Τσακαλώτου: «Για τους συμμορίτες υπάρχει έλεος γιατί είναι στρατιώτες, αλλά κανένα έλεος δεν θα υπάρξει για τους καπαπίτες». (Κ.Π. : Κέντρα Πληροφοριών -ενεργούσαν συλλέγοντας πληροφορίες για τις κινήσεις του στρατού και της χωροφυλακής και τις έδιναν στους αντάρτες. )
Σημαντικότερη από τις οργανώσεις της ΟΠΛΑ και της Αυτοάμυνας κατά τα εμφυλιακά χρόνια μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε αυτή της ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης. Το 1946 δόθηκε η εντολή σε κάποιον «Αλέκο» από το αρχηγείο Μακεδονίας του ΔΣΕ να δημιουργήσει αντάρτικο πόλεων στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Εκεί συστάθηκε η οργάνωση της Στενής Αυτοάμυνας ή ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης από 67 μέλη χωρισμένα σε τρεις περιοχές της πόλης, την ανατολική την δυτική και κέντρο και με ενιαία κεντρική διοίκηση. Η οργάνωση διέθετε αρκετές γιάφκες και ασφαλή σπίτια, όπως και πυροτεχνουργούς, οδηγούς και τεχνικούς.
Η δράση της οργάνωσης στην Θεσσαλονίκη, περιλαμβάνει την επιλογή στόχων μέσα από πρώην συνεργάτες των Γερμανών, χαφιέδες της ασφάλειας, βαθμοφόρους της χωροφυλακής και άλλα υψηλόβαθμα κρατικά στελέχη. Οι πρώτες επιθέσεις έγιναν στις αρχές Οκτώβρη του 1946 εναντίον αστυνομικών. Η τελευταία επίθεση έγινε στις 30 Απρίλη του 1947 σε στρατιωτικό λεωφορείο των Αξιωματικών της Αεροπορίας, που ήταν και η μοιραία για την εξάρθρωση της οργάνωσης. Η σύλληψη και οι δίκες της ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκαν στο διάστημα του Καλοκαιριού και του Φθινοπώρου του 1947.
Οι δίκες ξεκίνησαν τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη 1947, στο Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης. Διήρκεσαν 18 μέρες. Στις κατηγορίες αναφέρονταν ότι οι 67 κατηγορούμενοι είχαν καταρτίσει και συμμετείχαν σε ομάδες με σκοπό την απόσπαση μέρους της Επικράτειας, η παράνομη κατοχή και χρήση οπλισμού και, φυσικά, οι ανθρωποκτονίες και οι απόπειρες ανθρωποκτονιών. Από τους αγωνιστές της ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης 47 εκτελέστηκαν πίσω από τις φυλακές του Γεντί Κουλέ σε τρία γκρουπ στις 17, 21 και 23 Οκτώβρη του 1947.
Χρονολόγιο της δράσης της ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης:
- Στις 2 Οκτωβρίου του 1946 και ώρα 4:00 μ.μ. γίνεται δολοφονική απόπειρα με περίστροφο, κατά του χωροφύλακα Μακρή στην Τούμπα Θεσσαλονίκης.
- Στις 6 Οκτωβρίου 1946 και ώρα 23:15 δολοφονείται με πιστόλι, ο Υποδιοικητής Ασφαλείας Θεσσαλονίκης, Μοίραρχος Κωφίτσας Δημήτριος.
- Στις 1 Νοεμβρίου του 1946 και ώρα 20:20 πραγματοποιείται επίθεση κατά της Αστυνομικής περιπόλου στην πλατεία της Αγίας Σοφίας Θες/νίκης και δολοφονία του υπενωμοτάρχη Χρήστου Παγώνη. Εκεί πέφτει νεκρός και ο αντάρτης πόλης Χαράλαμπος Νικολαϊδης.
- Στις 7 Νοεμβρίου του 1946 και ώρα 18:45 γίνεται επίθεση με δύο χειροβομβίδες κατά του καφενείου «Ελληνικόν», στη συμβολή των οδών Τσιμισκή και Καρόλου Ντηλ. Το καφενείο αποτελούσε στέκι διάφορων εθνικιστικών συλλόγων και μηχανισμών
- Στις 18 Νοεμβρίου 1946 και ώρα 19:45 πραγματοποιείται επίθεση με χειροβομβίδες κατά του Α Αστυνομικού Τμήματος.
- Στις 3 Δεκεμβρίου του 1946 και ώ&rrho;α 20:20 γίνεται επίθεση κατά της Αστυνομικής περιπόλου στην οδό Αγίας Σοφίας.
- Στις 14 Ιανουαρίου 1947 και ώρα 14:40 γίνεται απόπειρα δολοφονίας με χρήση χειροβομβίδας κατά του Βασιλικού επιτρόπου Ταμβακά Θεμιστοκλή.
- Στις 26 Μαρτίου 1947 και ώρα 6μ.μ. γίνεται απόπειρα δολοφονίας με πιστόλι, κατά του εθνικόφρονα περιπτερούχου Δημητριάδη Αναστάσιου, ο οποίος τραυματίζεται σοβαρά.
- Στις 13 Απριλίου 1947 και ώρα 8μ.μ. πραγματοποιείται επίθεση με αυτόματα όπλα, κατά του καφενείου του Απόστολου Μπόνου (κέντρο εθνικοφρόνων) και δολοφονείται ο Γιαννουλάκης Γεώργιος .
- Στις 30 Απριλίου 1947 και ώρα 7:20π.μ. πραγματοποιείται η σοβαρότερη επίθεση της οργάνωσης κατά των Αξιωματικών της Αεροπορίας
*Κόκκινος Φάκελος*
ΟΠΛΑ : Το τιμωρό χέρι του Λαού
Ο Στούς Τσαούς γνωστός ταγματασφαλίτης είχε δηλώσει: "
Ήτανε κι αυτοί οι ΟΠΛΑτζήδες κάτι παλικάρια αδερφάκι μου, σαν άγγελοι χωρίς φτερά, που έρχονταν πάντα στην ώρα τους, όταν έφτανε η ώρα μας...''
Toν Απρίλιο του 1942, δύο μέλη της κομματικής οργάνωσης των Πετράδων Έβρου εισήλθαν κρυφά στο Διδυμότειχο και εκτέλεσαν έξω από το σπίτι του τον κατοχικό νομάρχη Έβρου, Ιωάννη Φραγκούλη.
Όταν εμφανίστηκε ο ΕΛΑΣ, οι πρώτες ανταρτομάδες με κυριότερη εκείνη του Άρη Βελουχιώτη στη Στερεά Ελλάδα, επιχείρησαν να καταξιωθούν στα μάτια του πληθυσμού της υπαίθρου, εφαρμόζοντας αμείλικτες πράξεις τιμωρίας συνεργατών των Ιταλών, τους οποίους εκτελούσαν δημόσια, μπροστά στα μάτια των χωρικών. Οι εκτελέσεις προδοτών αναδείχτηκαν σε μέσο επιβολής και καταξίωσης του ενόπλου αγώνα, σύμφυτο με την πολιτική ατζέντα του ΕΑΜ.
Έως τα τέλη του 1943, τα τμήματα του ΕΛΑΣ παράλληλα με τις συμπλοκές με τα κατοχικά στρατεύματα, αφόπλιζαν σταθμούς Χωροφυλακής και εκτελούσαν αξιωματικούς που βαρύνονταν με αντικομμουνιστική δράση και επιχειρούσαν να διαλύσουν αντίπαλες οργανώσεις τις οποίες κατηγορούσαν (σε αρκετές περιπτώσεις ήταν) ως κρυπτοφασιστικές. Όσο ο ένοπλος αγώνας κλιμακώνονταν, τόσο οξύνονταν ο τόνος της προπαγάνδας του ΚΚΕ. Ειδικά μετά την εμφάνιση των Ταγμάτων Ασφαλείας και τις πρώτες ένοπλες συγκρούσεις με τον ΕΔΕΣ, οι εφημερίδες του ΕΑΜ και του ΚΚΕ άρχισαν να στοχοποιούν συστηματικά τους "εχθρούς του λαού".
Στις πόλεις, η κατάσταση εντάθηκε γρηγορότερα από ότι στην ύπαιθρο. Από την άνοιξη του 1942, ο εαμικός μηχανισμός στην Αθήνα και τον Πειραιά είχε διεισδύσει αποφασιστικά σε επαγγελματικούς χώρους, δημόσιες υπηρεσίες, εργοστάσια, σχολεία και πανεπιστήμια.
Στην αυγή του 1943, ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ είχε προωθήσει την "εαμοποίηση" της Αθήνας περισσότερο από κάθε άλλη αντιστασιακή οργάνωση στην πόλη. Επιτροπές αγώνα και κομματικοί πυρήνες έλεγχαν όλες τις μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις, ωθώντας τις μάζες σε ανοικτή σύγκρουση με το κατοχικό καθεστώς.
Στα εργοστάσια της Νέας Ιωνίας, του Πειραιά και των ανατολικών συνοικιών, εργοστασιακές επιτροπές που καθοδηγούνταν από εργάτες οργανωμένους στο ΚΚΕ βρίσκονταν σε ανοικτό πόλεμο με τους διευθυντές τους. Οι επιδρομές της Ασφάλειας ή των ίδιων των Γερμανών συμπλήρωναν το σκηνικό ενός ολοκληρωτικού πολέμου. Στους ακαδημαϊκούς χώρους, η ιδεολογική διαμάχη "κομμουνιστών" και "εθνικιστών" φοιτητών είχε λάβει από το 1942 τη μορφή άγριων ξυλοδαρμών σχεδόν σε καθημερινή βάση. Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1943, το αθηναϊκό μέτωπο Αντίστασης συγκέντρωνε τα βλέμματα ολόκληρης της χώρας.
Τα μεγάλα συλλαλητήρια της 5ης Μαρτίου εναντίον της πολιτικής επιστράτευσης και της 22ας Ιουλίου εναντίον της καθόδου των Βουλγάρων στην Κεντρική Μακεδονία εντυπωσίασαν με τον όγκο τους, κατέληξαν, όμως σε σοβαρές αιματοχυσίες. Εκτός από τους Γερμανούς στρατιώτες, στην καταστολή των κινητοποιήσεων συμμετείχαν ενεργά άνδρες της Αστυνομίας Πόλεων, της Χωροφυλακής και της Ειδικής Ασφάλειας.
Τα δεδομένα στην κατεχόμενη χώρα είχαν μεταβληθεί. Σε στενή συνεργασία με τους Γερμανούς, η κατοχική κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη οικοδομούσε έναν δυναμικό μηχανισμό βίαιης καταστολής του ΕΑΜ στην Αθήνα,
ψηφίζοντας νόμο με τον οποίο επιτρέπονταν η χρήση πυρός από τα όργανα της τάξης όταν σημειώνονταν "
έκτροπα" στην πόλη.
Στο ρεπορτάζ του Ριζοσπάστη για τα γεγονότα της 5ης Μαρτίου, καταγγέλλεται για πρώτη φορά η "θρασύτητα των αστυνομικών οργάνων", ενώ μερικές ημέρες αργότερα, εαμικά έντυπα δημοσίευσαν 26 ονόματα χαφιέδων αξιωματικών και ανδρών της αστυνομίας που "αιματοκύλισαν το λαό της Αθήνας για λογαριασμό των κατακτητών και των λακέδων τους".
Τον Απρίλιο του 1943, γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ ανέλαβε ο Βασίλης Μπαρτζιώτας, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Οι δυνάμεις των κομμουνιστών στην Αθήνα αναδιοργανώθηκαν, εντάθηκε η στρατολογία νέων μελών και αναπτύχθηκε ποιοτικά η δράση των εαμικών οργανώσεων, της νεολαίας (ΕΠΟΝ) και οι συνδικαλιστικοί αγώνες.
Η μεγάλη αιματοχυσία της αναμέτρησης στους δρόμους ανάγκασε το ΕΑΜ να εγκαταλείψει την τακτική των παναθηναϊκών συλλαλητηρίων στο κέντρο της πόλης και να στραφεί στη συγκρότηση συνοικιακών βάσεων. Βασική προϋπόθεση για αυτή την αναδίπλωση σε γεωγραφικά οριοθετημένες εστίες δράσης ήταν η ένοπλη υπεράσπιση των αντιστασιακών εκδηλώσεων, των στελεχών, των αποθηκών και γενικά του παράνομου μηχανισμού. Αυτόν τον ρόλο κλήθηκε να παίξει ο ΕΛΑΣ Αθήνας, ένας στρατός ο οποίος από την ίδρυση του έως τον Οκτώβριο του 1943 είχε μυστικά καθήκοντα συσπείρωσης αξιωματικών φίλα προσκείμενων στην Αριστερά, με την απόλυτα αναγκαία στρατιωτική εκπαίδευση των υποψηφίων μαχητών, συλλογής πληροφοριών και απόκρυψης του μικρού οπλοστάσιου που διέθετε η οργάνωση στην Αθήνα. Το οπλοστάσιο αυτό αποτελείτο κυρίως από πιστόλια, το κατεξοχήν όπλο για τον μυστικό αγώνα των πόλεων.
Οι πρώτες επιθετικές ενέργειες της ΟΠΛΑ
Στις 27 Σεπτεμβρίου 1943, το ΚΚΕ χρησιμοποιούσε για πρώτη φορά το οπλοστάσιό του στην Αθήνα για ενέργειες που μεταφράζονταν σε κάτι περισσότερο από αυτοάμυνα. Τα γεγονότα που οδήγησαν στην ουσιαστική γενέθλια πράξη της ΟΠΛΑ έχουν ως εξής :
Στα τέλη Αυγούστου του 1943 πραγματοποιήθηκε μεγάλη απεργία των τροχιοδρομικών στην οποία οι Γερμανοί και οι κατοχικές αρχές απάντησαν με συλλήψεις. Λίγες ημέρες αργότερα, οι ανθρακωρύχοι της Καλογρέζας, καθοδηγούμενοι από από την εαμική οργάνωση του εργοστασίου τους, κατέβηκαν σε παράσταση διαμαρτυρίας.
Την 1η Σεπτεμβρίου, αστυνομικές δυνάμεις διέλυσαν τη συγκέντρωση στην Καλογρέζα και το απόγευμα της ίδια ημέρας 1.200 απεργοί κατευθύνθηκαν στο αστυνομικό τμήμα Νέας Ιωνίας, απαιτώντας την απόλυση των συναδέλφων τους. Η πορεία εμποδίστηκε από δύναμη της Χωροφυλακής με επικεφαλής τον ταγματάρχη Δημήτριο Αλεξόπουλο, ο οποίος διέταξε τους χωροφύλακες να πυροβολήσουν στο πλήθος με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τρεις εργάτες.
Για πρώτη φορά στην Κατοχή, άνδρες των Σωμάτων Ασφαλείας πυροβολούσαν διαδηλωτές χωρίς την συνδρομή Γερμανών ή Ιταλών στρατιωτών. Επρόκειτο για μια εν ψυχρώ δολοφονία εργατών από ένστολους συνεργάτες των κατακτητών, πράξη διπλά κολάσιμη στις συνειδήσεις των αντιστασιακών και του ΕΑΜ.
Η κομματική οργάνωση της Νέας Ιωνίας αποφάσισε να εκδικηθεί και το απόγευμα της 27ης Σεπτεμβρίου, την ώρα που ο Αλεξόπουλος περπατούσε στη γέφυρα της Νέας Ιωνίας, βρέθηκε μπροστά σε μια ομάδα αγωνιστών οι οποίοι ξαφνικά τράβηξα πιστόλια και τον σκότωσαν. Στο πτώμα του βρέθηκε ένα χαρτάκι που έγραφε
"Ο ΕΛΑΣ έτσι τιμωρεί τους προδότες".
Σχεδόν μια εβδομάδα αργότερα, έπεφτε νεκρός ο υπαστυνόμος Διεύθυνσης Ασφάλειας του Υπουργείου Εσωτερικών Χρήστος Κουρεμένος, όταν ευρισκόμενος στη γωνία Αδριανού και Νήσου στην Κυψέλη δέχθηκε τρεις σφαίρες από κοντινή απόσταση. Η ταυτότητα των δραστών παρέμεινε (και παραμένει) άγνωστη.
Το ΕΑΜ δεν ανέλαβε την ευθύνη, αντίθετα μίλησε για προβοκάτσια μέσα από προκηρύξεις που αποδείκνυαν ότι ο φόνος έγινε από την Γκεστάπο και τους αρχηγούς του ΕΔΕΣ, επειδή ο Κουρεμένος ήταν κρυφό μέλος της Αντίστασης.
Οι πρώτες σφαίρες του ΕΑΜ στην Αθήνα ήταν ένα βήμα ακόμα προς την κλιμάκωση της σύγκρουσης.
Οι κατοχικές αρχές απαγόρευσαν συγκεντρώσεις και εράνους χωρίς ειδική άδεια, ενώ η κυβέρνηση Ράλλη αποφάσισε " όπως αι δολοφονίαι αποτελέσουν την απαρχήν μιας αντεπιθέσεως κατά των κομμουνιστών μέχρι της τελικής εξουδετερώσεώς των".
Αντίστοιχα, συνθήματα του τύπου " οι προδότες θα ακολουθήσουν τον Αλεξόπουλο - ΕΛΑΣ" άρχιζαν να πυκνώνουν στους τοίχους της Αθήνας, νομιμοποιώντας την τακτική των ατομικών εκτελέσεων. Το περιστατικό Αλεξόπουλου θεωρείται η πρώτη εμφάνιση της "Οργάνωσης Περιφρούρησης Λαικού Αγώνα" (ΟΠΛΑ), μιας οργάνωσης που θα διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα της Αθήνας τη διετία 1943-1944, αλλά και σε όλη την κατοχική ιστορία της χώρας.
Ένα από τα μυστηριώδη σημεία της ιστορίας της ΟΠΛΑ είναι ο χρόνος ίδρυσής της. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του οργανωτικού γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ Γιάννη Ιωαννίδη, στις αποφάσεις της Β' Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του Πολιτικού Γραφείου (1942) συζητήθηκε για πρώτη φορά η ανάγκη δημιουργίας ενός μηχανισμού που θα προστάτευε ένοπλα, εάν χρειάζονταν τους αγωνιστές και τα στελέχη του κόμματος από τη δράση της Ασφάλειας και των κατακτητών. Η συνδιάσκεψη όρισε ως υπεύθυνο του σχήματος που θα εξελίσσονταν αργότερα στην ΟΠΛΑ τον Νίκο Πλουμπίδη, σύνδεσμο της ΚΟΑ με το Πολιτικό Γραφείο. Αργότερα, αρχηγός ορίστηκε ένα δοκιμασμένο στέλεχος με τη φήμη του "σκληρού", ο 37χρονος Στέργιος Αναστασιάδης.
Στα υψηλά κλιμάκια τοποθετήθηκαν ορισμένα ακόμα στελέχη, από τους οποίους γνωρίζουμε τους Ακροναυπλιώτες Κώστα Φαρμάκη, Γιώργη Αλευρά, Νίκο Ανδρικίδη και Αλέκο Αντωνιάδη. Βαρύνουσα γνώμη στα θέματα της ΟΠΛΑ είχαν ασφαλώς τόσο ο γραμματέας της ΚΟΑ Βασίλης Μπαρτζιώτας αλλά και ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Αθήνας Σπύρος Κωτσάκης. Δύο από τους βασικότερους οργανωτικούς εγκεφάλους του παράνομου μηχανισμού της Αθήνας. Αυτό που έως πρόσφατα δεν είχε υπογραμμιστεί είναι ότι η ΟΠΛΑ ξεπήδησε μέσα από τους παράνομους πυρήνες που διέθετε το ΚΚΕ στις κρατικές υπηρεσίες και στα Σώματα Ασφαλείας. Στις αρχές του 1943, συγκροτήθηκε ένα άρτιο δίκτυο πληροφοριών με βάση το οποίο όχι μόνο καθορίζονταν οι γενικές ή επιμέρους αποφάσεις της οργάνωσης στην Αθήνα, αλλά αναλαμβάνονταν και τολμηρές αποστολές "αντάρτικου πόλεων". Στις 7 Απριλίου του 1943, χάρη σε χωροφύλακες και αστυφύλακες οργανωμένους στο ΚΚΕ, απελευθερώθηκαν από το σανατόριο "Σωτηρία" 56 κρατούμενοι που είχαν μεταφερθεί από την Ακροναυπλία. Η επιχείρηση κατέδειξε τις πραγματικές δυνατότητες της εαμικής αντίστασης και θορύβησε τη νεοσύστατη κυβέρνηση Ράλλη. Παρόλα αυτά, κανείς δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει ότι το ΚΚΕ διέθετε το φθινόπωρο του 1943 έναν άρτιο μηχανισμό πληροφοριών, του οποίου η τεχνογνωσία και τα πρόσωπα θα μεταγγίζονταν σύντομα στις συνοικίες προκειμένου να σχηματισθούν εκ του μηδενός ομάδες περιφρούρησης και εκκαθάρισης προδοτών.
Επιπλέον, η ιταλική συνθηκολόγηση του Σεπτεμβρίου, η κλιμάκωση της γερμανικής τρομοκρατίας και οι πρώτες επιχειρήσεις των Ταγμάτων Ευζώνων και της Ασφάλειας κατά του αθηναϊκού ΕΑΜ έφεραν, μεταξύ άλλων, και τη σύνδεση ανάμεσα στην πρώτη και στη δεύτερη φάση της ΟΠΛΑ.
Ωστόσο, οι πληροφορίες για την ιεραρχία, την οργανωτική δομή και τους αριθμούς είναι συγκεχυμένες. Μπορούμε να φανταστούμε ένα μάλλον χαλαρό οργανωτικό#972; καθεστώς: μια ή περισσότερες ολιγομελείς ομάδες που έπαιρναν απευθείας εντολές από τις Αχτίδες και τις Κομματικές Οργανώσεις Βάσης (ΚΟΒ). Αχτιδικοί και στελέχη των ΚΟΒ ήταν οι άτυποι αρχηγοί των ενόπλων ομάδων οι οποίες δεν στελεχώνονταν από βετεράνους του κόμματος, αλλά από τα δυναμικότερα μέλη των εαμικών οργανώσεων που είχαν ξεχωρίσει για τη μαχητικότητα τους. Οι πιο εμβληματικοί μαχητές, ομαδάρχες και μαχητές, όπως οι Γιώργος Κολλημένος, Βαγγέλης Μαρτάκης, Αριστοτέλης Τσιφλάκος, Σωκράτης Παπαδόπουλος, Σωκράτης Φαληρέας, Σοφοκλής Σουλιτζιδάκης, Σπύρος Καραδήμας, Στέλιος Καρδάρας, Χριστόφορος Σωτηράκος κ.ά. προέρχονταν από τος τάξεις της ΕΠΟΝ ή του ΚΚΕ και οι ηλικίες τους κυμαίνονταν από 18 έως 25 έτη.
Χτυπώντας τους δοσίλογους
Τα κριτήρια επιλογής των στόχων της ΟΠΛΑ είναι ένα θέμα που παραμένει σκοτεινό, εξαιτίας της έλλειψης στοιχείων που θα επαρκούσαν για μια πλήρη στατιστική ανάλυση. Στο στόχαστρο βρίσκονταν κατά κύριο λόγο οι ένοπλοι μηχανισμοί της κατοχικής κυβέρνησης, δευτερευόντως οι ξεκάθαρα δοσιλογικές ορανώσεις (ΕΣΠΟ, ΟΕΔΕ, ΟΠΝΕ, ΕΦΧ, ΜΠΟΥΝΤ, Ελληνικά SS, ΕΕΕ, ΠΑΤ) και τέλος αυτές που μονογράφονταν ως φασιστικές ή φασιστικού χαρακτήρα (ΕΔΕΣ, ΠΕΑΝ, Ιερή Ταξιαρχία, Εθνικό Κομιτάτο, Εθνική Δράσις, ΡΑΝ). Στις 8 Δεκεμβρίου έπεσε στα χέρια των Γερμανών μια μονοσέλιδη προκήρυξη η οποία υπογράφονταν από μια πρωτοεμφανιζόμενη οργάνωση.
Τα αρχικά της φάνηκαν ιδιαίτερα ευφάνταστα στους Γερμανούς, αφού παρέπεμπαν έξυπνα στην ελληνική λέξη "ΟΠΛΑ".
Αφού κήρυττε τον πόλεμο κατά της κατοχικής κυβέρνησης του "μέθυσου" Ράλλη και του "κίναιδου" Ταβουλάρη και κατήγγειλε όλες τις μη εαμικές αθηναικές οργανώσεις ως συνεργαζόμενες με τους Γερμανούς.
Το κείμενο έκλεινε ως εξής:
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΗΣΗΣ ΛΑΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ - ΟΠΛΑ οργάνωση του λαού ενάντια στους καταχτητές και τους προδότες ΔΗΛΩΝΕΙ ότι:
- Θα υπερασπιστεί και περιφρουρήσει τις πραγματικές εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις που αγωνίζονται τον τραχύ αγώνα ενάντια στους καταχτητές για την απελευθέρωση της Ελλάδας μας και για τη λαοκρατία.
- Θα εξοντώσει κάθε προδότη που συνεργάζετα με τους κατακτητές και θα τιμωρήσει σκληρά καθένα που δολοφονεί, προδίδει και συλλαμβάνει αγωνιστές του λαού.
- Θα περιφρουρήσει τους λαικούς αγωνιστές και τους αγώνες του λαού.
Η ΟΠΛΑ είναι ο άγρυπνος ΦΡΟΥΡΟΣ των αγωνιστών του λαού και των λαικών αγώνων, ο ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΗΣ του λαού και ο αμείλικτος ΤΙΜΩΡΟΣ κάθε προδότη. Η Νίκη πλησιάζει και θα είναι ΝΙΚΗ του λαού.
Από τους δοσίλογους που βρήκαν τον θάνατο από τους μαχητές της ΟΠΛΑ, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τον υπεύθυνο της ΕΕΕ Πειραιά Βασίλη Σκανδάλη (Αύγουστος του 1944), τον καθηγητή της Σχολής Ικάρων και ιδρυτικό μέλος της ΕΦΧ Κωνσταντίνο Καζαντζή (2.10.1944), τον αρχηγό της Ειδικής Ασφάλειας Πειραιά, γιατρό Ιωσήφ Βαρδινογιάννη, τον αρχηγό της ΟΕΔΕ Γιώργο Παντελόγλου (26.9.1944), τον Κουτσόβλαχο και στέλεχος της αποσχιστικής "Ρωμαικής Λεγεώνας" έμπορο Γιώργο Γκιουλέκα (28.9.1944), ο οποίος εγκατέλειψε τα Γρεβενά για να κρυφτεί στην Αθήνα και τους διερμηνείς του Γερμανικού Φρουραρχείου Αθηνών Άρη Ροδόπουλο και Ιωάννη Ρουγγέρη (5.5.1944).
Στον πόλεμο ανάμεσα σε έναν παράνομο μηχανισμό και τις κατοχικές αρχές, η κατηγορία του "πληροφοριοδότη" ισοδυναμούσε με θανατική καταδίκη: "Θυμάμαι την εκτέλεση του Αλαφούζου που καθότανε στον Προφήτη Ηλία στην οδό Βενιζέλου ψηλά και ήταν υπάλληλος στην Κομμαντατούρ και επίσης γερμανομαθής. Είχε και τη φήμη του καταδότη. Και κατόπιν παρακολουθήσεων στο σπίτι που πήγαινε, ένα πρωί τον εκτελέσανε (μαρτυρία Γ.Κ. ΕΠΟΝ ΟΠΛΑ Πειραιά).
Το διασημότερο θύμα της ΟΠΛΑ υπήρξε ο υπουργός Εργασίας της κυβέρνησης Ράλλη, Νικόλαος Καλύβας, ο οποίος προγράφτηκε από το ΚΚΕ, ως βασικός υπεύθυνος της εργατικής νομοθεσίας που εξυπηρετούσε τα γερμανικά σχέδια για την πολιτική επιστράτευση. Εκτελέστηκε στις 27 Ιανουαρίου 1944 και μάλιστα σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της Αθήνας, το Κολωνάκι.
Το αντιεαμικό στρατόπεδο της Αθήνας
Ως πρωταγωνιστής σε έναν πόλεμο εξόντωσης, η ΟΠΛΑ στρέφονταν εναντίον όσων βαρύνονταν με την κατηγορία του πληροφοριοδότη, υπόπτων για κατάδοση προσώπων. αποθηκών οπλισμού, τυπογραφείων ή πληροφοριών για τη δράση των εαμικών οργανώσεων στην Ασφάλεια ή στα αστυνομικά τμήματα. Αυτή η στρατιά των χαφιέδων συνήθως ταυτίζονταν με τις δύο κυρίαρχες οργανωτικές εκφράσεις του αντιεαμικού στρατοπέδου της Αθήνας: Την ακραία αντικομμουνιστική Οργάνωση Χ και τον ΕΔΕΣ Αθήνας, πολλά ηγετικά στελέχη του οποίου είχαν επιλέξει την επίσημη συνεργασία με τις δυνάμεις κατοχής και την κατοχική κυβέρνηση. Στην προκειμένη περίπτωση, οι εκτελέσεις δεν τιμωρούσαν πολιτικούς αντιπάλους αλλά δραστήριους συνεργάτες της κατοχικής κυβέρνησης. Στελέχη του ΕΔΕΣ έφθαναν μέχρι το δημαρχικό αξίωμα, ενώ η Οργάνωση Χ διέθετε προσβάσεις στη Χωροφυλακή, αρκετά μέλη της έφεραν ταυτότητες της Ειδικής Ασφάλειας και οι περισσότεροι οπλοφορούσαν με την ανοχή της Αστυνομίας, δεδομένο προκλητικό για μια γερμανοκρατούμενη πόλη.
Ο ακραίος αντικομμουνισμός της οργάνωσης οδήγησε σύντομα σε ανοικτή σύγκρουση με το ΕΑΜ. Από το Οκτωβριο του 1943 ξέσπασαν ένοπλες συμπλοκές σε διάφορες γειτονιές και η Χ απέκτησε βαρύνουσα σημασία ως "σιδηρούς βραχίονας" του μη εαμικού φάσματος, ενσωματώνοντας στους κόλπους της φανατικούς αντικομμουνιστές, μεταξύ των οποίων και την ομάδα των ευέλπιδων του Πολυτεχνείου, η οποία είχε εξελιχθεί σε κρίκο ανάμεσα στις κρατικές αρχές και τα Σώματα Ασφαλείας και στο πολύμορφο αντιεαμικό στατόπεδο της Αθήνας.
Ύστερα από δύο επιδρομές της Ασφάλειας στο πανεπιστήμιο που κόστισαν τη ζωή σε δύο ΕΠΟΝίτες φοιτητές (Δημήτριος Τζέμος, Λουκάς Γεωργούτσος), η ΟΠΛΑ αποφάσισε να πληρώσει με το ίδιο νόμισμα αυτούς που είχαν αναδειχθεί σε "σταυροφόρους του αντικομμουνισμού" εκτελώντας έξω από το σπίτι του στο Κολωνάκι τον ευέλπι Ηλία Ρογκάκο, πασίγνωστο τραμπούκο. Ο Ρογκάκος πυροβολήθηκε από μια ομάδα τεσσάρων αγνώστων στις 20 Νοεμβρίου και εξέπνευσε στον Ευαγγελισμό δέκα ημέρες αργότερα. Έπειτα εκτέλεσαν την Μαγδαληνή Χαρμπύρα που ήταν ανακατεμένη στην επιδρομή της Ασφάλειας και τον ΕΔΕΣίτη φοιτητή Ανδρέα Πατεράκη στην Πλάκα, με την κατηγορία ότι είχε αποκαλύψει την ύπαρξη μιας αποθήκης όπλων στη Χ.
Έκτοτε, τα πράγματα εξελίχθηκα ραγδαία. Η απειλή της ΟΠΛΑ ανάγκασε πολλούς προδότες, χίτες, τραμπούκους, ταγματασφαλίτες, να καταφύγουν χωρίς κανένα πρόσχημα στην επίσημη συνεργασία με τις αρχές. Από τη συνδυαστική μελέτη του ονομαστικού καταλόγου που παρέθεσε μεταπολεμικά η "Εφημερίς των Χιτών" (1946) με τις υπάρχουσες ληξιαρχικές πράξεις θανάτου, προκύπτει ότι οκτώ από τα περιπου 50 μέλη της οργάνωσης τα οποία εκτελέστηκαν από την ΟΠΛΑ στην Κατοχή ήταν τη στιγμή του θανάτου τους, οργανικά ενταγμένοι στη Δίωξη Κομμουνισμού της Ειδικής Ασφάλειας, ενώ τρεις ακόμα υπηρετούσαν ως αξιωματικοί στα Τάγματα Ασφαλείας της Αθήνας.
Οι υπόλοιπες "εθνικές" οργανώσεις δεν μπήκαν ποτέ στο στόχαστρο, εφόσον τηρούσαν σαφείς αποστάσεις από τον κατοχικό μηχανισμό και τους "θεσμικούς" αντικομμουνιστές του Γρίβα ή του ΕΔΕΣ. Η ΟΠΛΑ δεν ενεπλάκη ποτέ σε πόλεμο με αντίπαλες αντιστασιακές ομάδες, με αποτέλεσμα οργανώσεις όπως η ΠΕΑΝ, Εθνική Δράση και το Εθνικό Κομιτάτο, αν και αμετακίνητα εχθρικές απέναντι στο ΕΑΜ, να έχουν ελάχιστα ή καθόλου θύματα στον κατοχικό εμφύλιο. Οι επιθέσεις που καταγράφηκαν προς αυτή την κατεύθυνση ήταν μεμονωμένες και παραδειγματικού χαρακτήρα. Η πιο γνωστή αφορά την εκτέλεση του ηγετικού στελέχους του εθνικόφρονος "Εθνικού Συνδέσμου Ανωτάτων Σχολών (ΕΣΑΣ)", φοιτητή Κίτσου Μαλτέζου στο Ζάππειο (1.2.1944). Στην ίδια κατηγορία εντάσσεται η εκτέλεση του μέλους της Ιερής Ταξιαρχίας Νικόλαου Βαλσάμη στους Αμπελόκηπους (15.1.1944) και η εκτέλεση του βασικού στελέχους του Εθνικού Κομιτάτου στον Πειραιά Κωνσταντίνου Ρίτσου στα Μανιάτικα (21.3.1944)
Ένας ολοκληρωτικός πόλεμος
Ο αριθμός των νεκρών αυξάνονταν όσο κλιμακώνονταν ο πόλεμος ανάμεσα στο ΕΑΜ και στις αρχές ασφαλείας και τις αρχές κατοχής. Από τον Μάρτιο του 1944 οι εαμοκρατούμενες συνοικίες μετατράπηκαν σε πεδίο μάχης ανάμεσα σε οπλισμένες πολιτοφυλακές του ΕΛΑΣ και μονάδες ταγματασφαλιτών ενισχυμένες από αποσπάσματα της Ειδικής Ασφάλειας και το Μηχανοκίνητο της Αστυνομίας Πόλεων και τους Γερμανούς στρατιώτες. Το καλοκαίρι του 1944, η τρομοκρατία στην Αθήνα έφθασε στο αποκορύφωμα με τα περίφημα μπλόκα. Συνοικίες αποκλείονταν από ισχυρές δυνάμεις ταγματασφαλιτών και Γερμανών, ενώ μέλη του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ συλλαμβάνονταν και εκτελούντο επιτόπου με βάση ονομαστικούς καταλόγους.
Τα μεγαλύτερα μπλόκα καταγράφηκαν στο Περιστέρι, τον Βύρωνα, το Δουργούτι, την Κοκκινιά και την Καλλιθέα και το Αιγάλεω. Τα θύματα αυτών των φονικών επιδρομών, στις οποίες οι Γερμανοί είχαν το γενικό πρόσταγμα, μαζί με μεμονωμένες δολοφονίες αντιστασιακών και μαζικές εκτελέσεις οι οποίες ξεπέρασαν τους 1.200 νεκρούς, ενώ στο στον αριθμό αυτό πρέπει να υπολογίσουμε και περίπου 5.000 αιχμαλώτους αμάχους οι οποίοι συνελήφθησαν μαζικά στα μπλόκα για να καταλήξουν όμηροι στα γερμανικά στρατόπεδα εργασίας.
Το ΕΑΜ ανταπέδιδε τα σαρωτικά πλήγματα κλιμακώνοντας τη δική του δράση. Καταδότες των μπλόκων εκτελούνταν χωρίς έλεος, το ίδιο και πιθανοί συνεργάτες της Ασφάλειας,ορισμένοι Έλληνες γερμανικής καταγωγής, ακόμα και υπηρέτριες, λούστροι, πόρνες και κάθε πραγματικός φορέας της αντιεαμικής συμπεριφοράς, στα πλαίσια πάντα ενός πολέμου που είχε διαποτίσει βαθιά την κοινωνία, ώστε οι γκρίζες ζώνες κάποιες φορές, έμοιαζαν να εξαφανίζονται. Μια επιπλέον απόδειξη για το γεγονός αυτό είναι και το ότι μερικές από τις εκτελέσεις δεν πραγματοποιούνταν πια στα πλαίσια κομματικών εντολών, αλλά ως αυτενέργειες, οι οποίες τιμωρήθηκαν αμείλικτα.
Στις 13 Απριλίου του 1944, πέντε στελέχη της ΕΠΟΝ στην Παλιά Πεντέλη παραδόθηκαν στους Γερμανούς κατόπιν υπόδειξης κατοίκων και οργάνων της Ασφάλειας και εκτελέστηκαν στην Καισαριανή την 1η Μαίου. Όταν μαθεύτηκε η τύχη τους, αποφασίστηκε σε κοινή σύσκεψη της 9ης Αχτίδας της ΕΠΟΝ και ενός καθοδηγητή της ΟΠΛΑ από άλλη συνοικία η εκτέλεση επτά ατόμων της περιοχής σε ανταπάντηση. Τα περισσότερα μέλη της ομάδας ήταν εθελοντές ΕΠΟΝίτες που αναζητούσαν εκδίκηση για τον θάνατο των συντρόφων τους.
Είναι αρκετά σαφές ότι μέσα σε αυτόν τον κύκλο ανοικτών μαχών και εκτελέσεων, η κατηγορία προδότης ήταν αρκετά ρευστή, ωστόσο η δράση της ΟΠΛΑ παρέμεινε πολιτικά συντηρητική. Ποτέ η δράση της δεν υπερέβη τα νοητά όρια της εθνικοαπελευθερωτικης ενέργειας. Δεν υπήρξαν εκτελέσεις ταξικών αντιπάλων, για παράδειγμα βιομηχάνων ή επιχειρηματιών, ούτε στοχοποιήθηκαν συστηματικά υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί και δημόσιοι λειτουργοί. Ως εκ τούτου, πολύ δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος τη δράση της ΟΠΛΑ ως καθαρά επαναστατική, δηλαδή ως σειρά ενεργειών που προδιέγραφαν μια επαναστατική ανατροπή.
Το τρίμηνο Αύγουστος-Οκτώβριος 1944 σημαδεύτηκε από σημαντική αύξηση των εκτελέσεων. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε και σε άλλες πόλεις, όπως η Θεσσαλονίκη, σηματοδοτώντας μια σαφώς πιο επιθετική πολιτική του ΚΚΕ στα αστικά κέντρα ενόψει της επικείμενης απελευθέρωσης. Τον Σεπτέμβριο, η ΟΠΛΑ της ΑΘήνας ενσωματώθηκε στο σώμα της Εθνικής Πολιτοφυλακής που είχε ιδρύσει η ΠΕΕΑ, από την άνοιξη του 1944, ως επίσημο όργανο ελέγχου στις εαμοκρατούμενες περιοχές, και διερευνήθηκε με κανονική στρατολογία, Παρά την επίσημη συμμετοχή του ΕΑΜ στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενnu;ότητας, η Πολιτοφυλακή συστηματοποίησε τς πρότερες λειτουργίες της ΟΠΛΑ, ιδρύοντας Τμήματα και κρατητήρια σε όλες σχεδόν τις ελεύθερες ή ημιελεύθερες συνοικίες και προχωρώντας σε εκτεταμένες συλλήψεις και ορισμένες εκτελέσεις. Χωρίς να υφίστανται πραγματικοί αριθμοί, οι συλλήψεις εικάζεται από ιστορικές έρευνες ότι έφθασαν τις 400 και οι εκτελέσεις τις 40.
Επίλογος
Κατά τα Δεκεμβριανά, ο ΕΛΑΣ προχώρησε σε εκτεταμένες επιχειρήσεις στις περιοχές ολόκληρης σχεδόν της Αθήνας. Η αναδιοργανωμένη Πολιτοφυλακή διενέργησε συλλήψεις στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν πολίτες, στρατιωτικοί και χωροφύλακες. Τα λαικά δικαστήρια εκδίκασαν εκτελέσεις και το ΕΑΜ πέρασε στην μαζική αντεπίθεση όσων βαρύνονταν με κατηγορίες κατά την Κατοχή. Στα πλαίσια αυτού του Εμφυλίου, υπήρξαν και αρκετές περιπτώσεις αυθαιρεσιών αλλά και εγκλημάτων για τα οποία οι ένοχοι ταυτοποιήθηκαν από τον ίδιο τον ΕΛΑΣ ως πράκτορες της Ιντέλιτζενς Σέρβις.
Συσκοτίζεται έτσι, πολλές φορές και εσκεμμένα το γεγονός ότι η ΟΠΛΑ της Κατοχής ήταν σύμφυτη με την ίδια την εξάπλωση του εαμικού κινήματος, με αποτέλεσμα να παραγνωρίζεται ο ρόλος της ως ειδικής ομάδας που διεξήγαγε πλήθος μυστικών αποστολών μέσα σε μια καταεχόμενη πόλη, εκτελέσεις, μεταφορές και αποκρύψεις υλικών, προστατευτικές αποστολές στελεχών, ακόμα και απαγωγές Γερμανών στρατιωτικών. Ελάχιστα έχει προσεχθεί επίσης ότι μέλη της ΟΠΛΑ λάμβαναν και ενεργό μέρος στις συμπλοκές με τα Τάγματα Ασφαλείας και την Ασφάλεια Αθηνών και είχαν αρκετές απώλειες.
Η χρήση της έννοιας "προδότης" ήταν κοινή πρακτική των αντιστασιακών οργανώσεων και κινημάτων σε ολόκληρη της κατεχόμενη Ευρώπη. Η βία που ασκήθηκε από την πλευρά της Εθνικής Αντίστασης κατά των συνεργατών των Γερμανών ήταν δεδομένη ωστόσο, κρίθηκε εκ των υστέρων με βάση τους μεταπολεμικούς πολιτικούς συσχετισμούς- μετριάστηκε, δικαιολογήθηκε ή αποσιωπήθηκε επιλεκτικά, ή στην περίπτωση της Ελλάδας δαιμονοποιήθηκε απόλυτα και συνδέθηκε αδιάσπαστα με μια συνολική απώθηση της εαμικής εμπειρίας, των πολιτικών προταγμάτων και των κοινωνικών συγκρούσεων που αυτή παρήγαγε.
*Κόκκινος Φάκελος*
Ο.Π.Λ.Α. Θεσσαλονίκης
Ένα σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο αναδεικνύει ο ερευνητής Τάσος Κατσαρός, που έχει συγγράψει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο για τη συγκρότηση της Ο.Π.Λ.Α. (Στενή Αυτοάμυνα) στη Θεσσαλονίκη. Σε ένα σύντομο βίντεο που επιμελήθηκε και κυκλοφόρησε πρόσφατα στο διαδίκτυο, παρουσιάζει και τεκμηριώνει ιστορικά κάποια πλάνα από ένα Έκτακτο Στρατοδικείο του 1947 και το ντοκιμαντέρ “Βίοι Παράλληλοι του Εμφυλίου Πολέμου” αρ. 5. Ενώ όμως στο αρχείο της ΕΡΤ αναφέρεται πως εικόνες προέρχονται από ένα Στρατοδικείο του Βόλου, ο Τ. Κατσαρός βεβαιώνει πως πρόκειται για δίκη των μελών της Στενής Αυτοάμυνας (Ο.Π.Λ.Α.) στη Θεσσαλονίκη, και παρουσιάζει πολλά από τα πρόσωπα που απεικονίζονται.
Οι περισσότεροι κατηγορούμενοι εκείνης της δίκης βρήκαν το θάνατο στο εκτελεστικό απόσπασμα, ενώ ο τελευταίος -πιθανότατα- επιζών ήταν ο Στράτος Παγιαβλάς, μόλις 16 χρονών και Βενιαμίν της οργάνωσης, που έφυγε από τη ζωή μόλις πέρυσι το Μάιο. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως τα πλάνα αυτά καταγράφηκαν πιθανότατα από Αμερικάνους, που εκτός από όπλα και στρατιωτική ενίσχυση για τον κυβερνητικό στρατό, έφερναν μαζί τους και τον τεχνολογικό τους εξοπλισμό.
Παραθέτουμε το σημείωμα του Τ. Κατσαρού που συνοδεύει το πολύ ενδιαφέρον ντοκουμέντο.
“Η δίκη της ΣΤΕΝΗΣ ΑΥΤΟΑΜΥΝΑΣ (Ο.Π.Λ Α.) Θεσσαλονίκης διαδραματίστηκε στον τελευταίο όροφο της οδού Αγίας Σοφίας αρ. 3, στις μετέπειτα σχολές Βαλαγιάννη. Κάποιοι την ξέρουν και σαν Βιομηχανική Σχολή.
Οι εικόνες προέρχονται απ’ το ντοκιμαντέρ «Βίοι Παράλληλοι του Εμφυλίου Πολέμου» αρ. 5. Το Έκτακτο Στρατοδικείο διήρκεσε 17 μέρες, απ’ τις 28/8 έως τις 14/9 του 1947. Απ’ τους 67 κατηγορούμενους καταδικάστηκαν σε θάνατο οι 52. Το Στρατοδικείο έδωσε χάρη σε 5 απ’ αυτούς, που μετατράπηκε η ποινή τους σε ισόβια κάθειρξη.
Οι άλλοι 47 εκτελέστηκαν σε τρία γκρουπ λίγο καιρό μετά, πίσω απ’ τις φυλακές του Γεντί Κουλέ. Στα αρχεία της ΕΡΤ αναφέρεται λανθασμένα ότι οι εικόνες αυτές προέρχονται από ένα Στρατοδικείο του Βόλου.
Είμαι απόλυτα βέβαιος, μετά από ενδελεχή έρευνα, ότι πρόκειται για τη δίκη της ΣΤΕΝΗΣ ΑΥΤΟΑΜΥΝΑΣ. Τώρα πώς έμειναν αυτές οι εικόνες που όμως δεν έχουν ήχο;
Από κατηγορούμενους που επέζησαν και τους είχα πάρει συνέντευξη μου είπαν ότι το 1947 μόλις είχαν έρθει οι Αμερικάνοι στην Ελλάδα και μαζί τους έφεραν και την τεχνολογία τους, μικρόφωνα, κάμερες κλπ. Έτσι αποτυπώθηκαν ίσως για πρώτη φορά εικόνες από Έκτακτο Στρατοδικείο του εμφυλίου και μάλιστα ενός απ’ τα μεγαλύτερα που έγινε στη χώρα μας.
Πολλά παιδιά, που όπως φαίνεται άλλωστε, δεν ξεπερνούσαν το εικοστό πέμπτο έτος της ηλικίας τους, εκτελέστηκαν άδικα απ’ το μοναρχοφασιστικό καθεστώς της εποχής, που τότε εκπροσωπούνταν από τον κεντρώο πρωθυπουργό Θεμιστοκλή Σοφούλη, χωρίς να έχουν άμεση σχέση με τα αδικήματα, σε μια προσπάθεια να εξοντωθεί ο ανθός της ελληνικής νεολαίας.
Εβδομήντα χρόνια μετά (1947-2017) ο αγώνας της Μνήμης ενάντια στη Λήθη συνεχίζεται…”
Τάσος Κατσαρός, Ιούνιος του 2017.
*Κατιούσα*
Από τη δράση της Ο.Π.Λ.Α.
Τα περιστατικά στα οποία θα αναφερθούμε συνέβησαν κατά την κατοχή και σε αυτά συμμετέχει η οργάνωση της ΟΠΛΑ. Η ΟΠΛΑ ήταν μια μυστική οργάνωση προστασίας των διωκόμενων αγωνιστών του ΕΛΑΣ, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ που έδρασε στα χρόνια της κατοχής και τα εμφυλιακά χρόνια. Η ΟΠΛΑ, στοχοποιούσε τους ταγματασφαλίτες, τους χαφιέδες της ασφάλειας και της Γκεστάπο και αργότερα τους ΜΑΥ, τους παρακρατικούς και τους χαφιέδες τους. Ως οργάνωση, η ΟΠΛΑ στελέχωνε έμπιστα μέλη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ από κάθε επάγγελμα και με κάθε ιδιότητα.
Η δράση της, στα πλαίσια της άκρας μυστικότητας ελάχιστα μας είναι γνωστή σήμερα, ενώ οι σύγχρονοι διαστρεβλωτές της ιστορίας της έχουν προσδώσει σχεδόν δαιμονικές διαστάσεις.
Περιστατικό πρώτο
Το 1943, στην πόλη του Πειραιά η Γκεστάπο καμάρωνε για ένα νέο της απόκτημα, που είχε σκορπίσει τον τρόμο σε όλη την περιοχή. Ο λόγος για τον κατάπτυστο ταγματάρχη των ταγμάτων ασφαλείας Ζαχαράκη που δρούσε ως βασανιστής της Γκεστάπο του Πειραιά. Ο Ζαχαράκης, όπως έλεγε ο ίδιος, ήταν ειδικός στο "πάστωμα" των θυμάτων του, τα οποία αφού διάνοιγε με ξυράφι, τους έριχνε στις πληγές χοντρό αλάτι της θάλασσας. Τόσο μεγάλο ήταν το πάθος του για αίμα, που στο λαιμό του κρέμαγε σε μια χρυσή αλυσίδα ένα ξυράφι. Οι Γερμανοί φίλοι του τον φώναζαν χαϊδευτικά "φλάισερ" (χασάπης).
Η ΟΠΛΑ είχε λάβει γνώση του Ζαχαράκη και των εγκλημάτων του από τις οργανώσεις του ΕΑΜ και σύντομα η επιτροπή λαϊκής δικαιοσύνης του ΕΑΜ Πειραιά είχε διενεργήσει δίκη και έρευνα και εκδώσει καταδικαστική απόφαση για το πρόσωπο του Ζαχαράκη. Ποινή : Θάνατος. Στην ΟΠΛΑ λοιπόν φθάνει το ανάλογο έγγραφο με την υπογραφή "ΚΕΣ" που σήμαινε κατεπείγον. Η ΟΠΛΑ είχε παρακολουθήσει και μελετήσει το πρόγραμμα του Ζαχαράκη και υπολόγιζε πως το χτύπημα θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Ο ταγματάρχης συνοδεύονταν πάντα από ισχυρή φρουρά 3-4 ράλληδων ή Γερμανών και κυκλοφορούσε πάντα με αυτοκίνητο. Η μόνη αδυναμία του στόχου ήταν το συνήθειό του να ξυρίζεται τακτικά σε έναν κουρέα στην περιοχή της Καστέλας, όμως και εκεί τον περίμενε πάντα έξω από το μαγαζί το αυτοκίνητό του με 3-4 άνδρες. Έτσι αποφασίστηκε ότι το χτύπημα έπρεπε να δοθεί στο κουρείο, το πλέον αδύναμο σημείο του καθημερινού προγράμματος του ταγματάρχη.
Έτσι λοιπόν, η οργάνωση της ΟΠΛΑ επέλεξε τον θρυλικό Ζαχαρία. Ο Ζαχαρίας (λοιπά στοιχεία άγνωστα), ήταν ένα από τα πιό έμπειρα στοιχεία της ΟΠΛΑ και πριν την κατοχή εργάζονταν ως ηθοποιός του θεάτρου. Εκείνη την εποχή ήταν δεν ήταν 25 χρονών. Ο ίδιος δέχθηκε την αποστολή χωρίς δεύτερη κουβέντα παρά τις εις γνώσιν του τρομακτικές της δυσκολίες.
Δασκαλεμένος και προετοιμασμένος καλά, ο Ζαχαρίας ξεκινά για την Καστέλα ντυμένος ζητιάνος. Υπόδημα μηδέν, τραγιάσκα και πουκάμισο τριμμένα και μια ξερή κουραμάνα στο δισάκι του. Έτσι μπαίνει στο κουρείο. Ο κουρέας τον ρωτάει τι θέλει, ο Ζαχαρίας εξηγεί πως θέλει να μάθει την τέχνη του κουρέα. Του λέει πως είναι και σαλταδόρος και πως μπορεί να πληρώνει την μαθητεία του με κονσέρβες και μπομπότα. Ο κουρέας το σκέφτεται λίγο και αποφασίζει να τον πάρει παραγιό.
Ο Ζαχαρίας με ανάλογο ηλίθιο ύφος συστήνεται ως Ευσέβιος Αγαθάγγελος του Κωσταντίνου και της Σοφίας και αμέσως ξεκινά να σκουπίζει και να ξεσκονίζει το μαγαζί. Σιγά σιγά ο Ζαχαρίας και ο κουρέας γνωρίζονται καλύτερα. Ο νέος βοηθός του κουρείου είναι παιδί εργατικό και ολίγον κουτό και έτσι ο κουρέας τον κάνει χάζι όταν εκείνος χειριζόμενος με επιδεξιότητα του ψαλίδι τραγουδά, ελαφρώς γυναικωτά "Φίγκαρο Φίγκαρο". Ο Ζαχαράκης μαθαίνει και αυτός σιγά σιγά τον Ζαχαρία ή Φίγκαρο όπως τον φωνάζει. Τον κάνει και αυτός χάζι έτσι χαζούλης που είναι και τον τιμά συχνά με καμιά σφαλιάρα που ο Ζαχαρίας την δέχεται στωικά και απαντώντας "Μερσί ταγματάρχα μου".
Εκείνες της ημέρες στο Παγκράτι συγκρούεται ο ΕΛΑΣ με τους ταγματασφαλίτες. Στην ολιγόωρη μάχη σκοτώνεται ένας άλλος ταγματάρχης των ράλληδων ονόματι Παπαγεωργίου. Οι ταγματασφαλίτες σκυλιάζουν.
Ο ίδιος ο Ζαχαράκης μεταβαίνει στο Παγκράτι αυτοπροσώπως και κάνει ένα τεράστιο μπλόκο. Συλλαμβάνονται πολλοί πολίτες στην τύχη. Ο Ζαχαράκης λέει : "Εάν μου υποδείξετε έναν κομμουνιστή αφήνω δέκα πολίτες".
Ο ταγματάρχης το ορκίζεται στην στρατιωτική του τιμή. Ένα παιδί πετιέται από το πλήθος. "Εγώ κύριε ταγματάρχα μπορώ να υποδείξω έναν". "Μπράβο νέε μου", του απαντά ο Ζαχαράκης. "Εγώ είμαι κάθαρμα" ανταπαντά το παιδί.
Εκείνη την ημέρα ο Ζαχαράκης εκτελεί δέκα συν έναν. Τους δέκα πολίτες και τον μικρό αγωνιστή που αργότερα διαπιστώθηκε οτι ήταν κάτοικος Νέας Σμύρνης και μόλις 18 ετών. Οι οργανώσεις του ΕΑΜ σε όλη την Αθήνα φρίττουν και θέλουν το κεφάλι του Ζαχαράκη επί πίνακι. Η ΟΠΛΑ ρωτά τον Ζαχαρία για το χτύπημα, εκείνος τους απαντά : "Τον πούστη, θα του κάνω εγώ αύριο κόντρα ξύρισμα".
Όπως κάθε ημέρα έτσι και την επόμενη ο Ζαχαράκης μπαίνει στο κουρείο της Καστέλας. Την πόρτα ανοίγει ο Ζαχαρίας αντί για το αφεντικό και μάλιστα φορά ο ίδιος την άσπρη μπλούζα του κουρέα.
"Τι κάνεις εκεί ρε χαμένο, βγάλε την μπλούζα και πιάσε να σκουπίσεις" φωνάζει ο Ζαχαράκης.
"Καλέ μας ταγματάρχα σήμερα κουρεύω και ξουρίζω μόνο εγώ, το αφεντικό έπεσε με γρίπη."
Ο κουρέας βρίσκεται βέβαια στο πίσω δωμάτιο δεμένος και φιμωμένος.
Η συζήτηση συνεχίζεται :
_"Τι δηλαδή θα με ξουρίσεις εσύ; "
_" Θα βάλω όλη μου την τέχνη"
_" Πρόσεξε μην και με κόψεις γιατί το βλέπεις αυτό;" δείχνει το περίφημο ξυράφι του, "θα σε μουνουχίσω".
Ο Ζαχαρίας ετοιμάζει παχιά παχιά την σαπουνάδα κάνοντας διαρκώς σκέρτσα. Ο ταγματάρχης χαλαρώνει και τον κοιτάει.
"Τραγούδα εκείνη την αηδία ρε".
Ο Ζαχαρίας ξελαρυγγιάζεται στα Φίγκαρο Φίγκαρο, ο ταγματάρχης το απολαμβάνει.
"Μπράβο, μπράβο, σκύψε τώρα να εισπράξεις την πρωϊνήν σου".
Ο Ζαχαρίας σκύβει χαμογελαστός για αυτή την τελευταία καρπαζιά και πιάνει όλο μαεστρία το πινέλο. Περνάει μιά δυο γερές πινελιές ζεστό αφρό το λαιμό του ταγματάρχη και μετά πιάνει το λεπίδι. Το ακουμπάει σταθερά στο λαιμό, ίσα ίσα πάνω στην αρτηρία.
Ο ταγματάρχης τον ρωτάει:
_" Τι χαζεύεις ρε φοβήθηκες; Αστεία το' πα πως θα σε μουνουχίσω"
_" Δεν προλαβαίνεις πια. Το ξυράφι που αγγίζει το λαρύγγι σου το κρατάει η ΟΠΛΑ και ο ελληνικός λαός."
Ο ταγματάρχης κερώνει.
_" Άσε τις μαλακίες ρε Ευσέβιε και ξούρισε"
_" Κλείσε τα μάτια σου και κάνε την προσευχή σου, κάθαρμα"
_ " Ρε Ευσέβιε τρελάθηκες ρε; "
_ " Μαλάκα, δεν με λένε Ευσέβιο, είμαι φυτευτός εδώ. Στην είχα στημένη. Η ΟΠΛΑ σε καθαρίζει για την προδοσία σου, στο όνομα του ελληνικού λαού."
_ " Μια πιστολιά να &rrho;ίξω μόνο ρε, για την τιμή των όπλων" ψιθυρίζει απελπισμένος ο Ζαχαράκης
_" Την τιμή σου την ξόφλησες χθες στο Παγκράτι" απαντά ο Ζαχαρίας και με μια κίνηση κόβει τον λαιμό του ταγματάρχη.
Αμέσως καλύπτει τον λαιμό με μια πετσέτα ενώ τραγουδά δυνατά Φίγκαρο για να καθησυχάσει απέξω τα παλικάρια του Ζαχαράκη που τον περιμένουν. Καλύπτει τον λαιμό με δύο ακόμα πετσέτες και πηγαίνει στο πίσω δωμάτιο, λύνει το χέρι του κουρέα και διαφεύγει από την πίσω πόρτα που τον περιμένει ένα αμάξι της ΟΠΛΑ.
Όταν τα παλικάρια του Ζαχαράκη τον βρήκαν, στο πέτο είχε ένα σημείωμα που έγραφε: "Προδότες θα πεθάνετε. ΟΠΛΑ" .
Πηγές:
Κωνσταντινιάδου Αργυρώ, μέλος του ΕΑΜ Αθήνας έως το 1944, προφορική εξιστόρηση
Γεώργιος Κλαδάς, μέλος της ΟΠΛΑ Περιστερίου έως το 1944, προφορική εξιστόρηση
"Περί Βωμών και Αστείων" Γιάννης Θεοδωράκης, Εκδόσεις Γνώση. Αποτελεί συνέντευξη από έναν παλαιό ταγματασφαλήτη που επιβεβαιώνει το περιστατικό.
Περιοδικό "Εθνική Αντίσταση" τεύχος 96
Περιστατικό δεύτερο
Η πείνα το 1941 θερίζει την Αθήνα αλλά και όλη την χώρα. Είναι ο καιρός που όπως λέγεται, σκυλιά και παιδιά παλεύουν στα σκουπίδια για ένα κομμάτι σκουλικιασμένη μπομπότα. Ο κόσμος στρέφεται στο ΕΑΜ που οργανώνει συσσίτια. "Να μην πεθάνει ο λαός" είναι το σύνθημα. Παράλληλα σε επαύλεις και σε γκολφ κλαμπ στην Αίγυπτο η ελληνική αριστοκρατία, φιλοαγγλική και φιλογερμανική ανησυχεί.
Ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός (προσκυνημένος στους Γερμανούς και τους τοπικούς κουίσλινγκς) στέλνει απόρρητο τηλεγράφημα στον Γεώργιο "Εάν δεν λάβουμε μέτρα τα χάνουμε όλα. Ο κόσμος στρέφεται στον κομμουνισμό".
Έτσι, ασκούνται πιέσεις και ο Διεθνής Ερυθρός σταυρός έρχεται σε συνεννόηση με τους Γερμανούς και αποστέλλει στην χώρα το περίφημο τούρκικο πλοίο "Κουρτουλούς" γεμάτο ανθρωπιστική βοήθεια. Φυσικά, η βοήθεια αυτή έχει πληρωθεί στους Τούρκους από τον ελληνικό χρυσό.
Τι περιέχει όμως το πλοίο ?
Το πλοίο φθάνει στον Πειραιά γεμάτο μαμουνιασμένα αλεύρια και όσπρια. Όπως λέγανε τότε, ο αρακάς του Κουρτουλούς έκανε για σκάγια για αγριογούρουνα. Όλη την ρέφα που είχε η Τουρκία, την διέθεσε στον Ερυθρό Σταυρό για "βοήθεια".
Ποιός όμως να πρωτοφάει από μια πεινασμένη χώρα?
Πρώτα, πρώτα κλέβαν οι φορτωτές πετώντας τσουβάλια ολόκληρα στην θάλασσα.
Δεύτερον, κλέβαν οι Γερμανοί τελωνειακοί και οι Έλληνες βοηθοί τους.
Τρίτον, η υπηρεσία μεταφοράς στις αποθήκες.
Τέλος, οι αποθηκάριοι Γερμανοί και Έλληνες.
Μετά,
ξεκινούσε το θεάρεστο έργο της διαχείρησης των εναπομείναντων ποσοτήτων.
Εκεί γίνονταν όργιο κλεψιάς και μαυραγοριτισμού.
Τα τρόφιμα διατίθονταν σε μαυραγορίτες και πωλούνταν 100 έως και 1000 φορές παραπάνω από την τιμή κτήσης τους.
Έτσι ελάχιστα τρόφιμα έφθαναν για τον κοσμάκη, ο οποίος είχε βγάλει και τα παρακάτω τραγουδάκια:
"Θα πάω να το πω στον Ερυθρό Σταυρό πως είσαστε συνέταιροι κι οι δυο
Εσύ με το ρολό που κλέβεις τον χυλό και κάνεις παπουτσάκι με φελλό"
(τα παπούτσια πολυτελείας γίνονταν με σόλα από φελλό)
"Πατάω ένα κουμπί και βγαίνει μια χοντρή και λέει στα παιδάκια νιξ φαί."
Και το θρυλικό στον σκοπό του κορόιδο Μουσολίνι :
" Και τρώμε την μπομπότα που δεν την τρώγαν πρώτα,
και τρώμε το κριθάρι που τρώγαν οι γαιδάροι
και γκαρίζαν δυνατά "
Το ΕΑΜ μπροστά σε αυτή την τραγική κατάσταση εξαγγέλει: "Όποιος πιαστεί να κλέβει ή να πουλάει στην μαύρη αγορά το φαγητό του ελληνικού λαού θα εκτελείται" .
Φυσικά η απόφαση αφορούσε τους συνεργάτες των Γερμανών στις προαναφερθείσες υπηρεσίες και τους μαυραγορίτες.
Ένα βράδυ λοιπόν, η ΟΠΛΑ ζωγραφίζει το ρολόι στις 12 παρά δέκα στο σπίτι ενός τελωνειακού στο Παγκράτι. Ο τελωνειακός, είχε κατηγορηθεί από κατοίκους της περιοχής ότι κράταγε για τον εαυτό του μεγάλες ποσότητες τροφίμων και πούλαγε σε μαυραγορίτες ότι του περίσσευε. Το πρωί της ερχόμενης βλέπει εκείνος το σήμα της ΟΠΛΑ και παίρνει αμέσως την Γκεστάπο. Τους ειδοποιεί ότι εάν δεν σπεύσουν να τον βοηθήσουν θα εκτελεστεί από την ΟΠΛΑ. Εκείνοι ακούγονται καθησυχαστικοί.
Όμως η ΟΠΛΑ το έχει προβλέψει αυτό, οπότε ένα αμάξι με τέσσερις άνδρες με παλτά εμφανίζεται στην πόρτα του τελώνη και του χτυπά.
"Πολιτσάι όφνεν ζι μπίτε - Αστυνομία, ανοίξτε παρακαλώ" του λένε και εκείνος σπεύδει να ανοίξει.
Οι κύριοι της Γκεστάπο τον παρακαλούν να περάσει μετά της συμβίας του στο αυτοκίνητο για να πάνε στην "Γκρας Κομαντάντ".
Το ζεύγος θα νιώσει τα περίστροφα της ΟΠΛΑ στο πλευρό του και το αμάξι φυσικά θα κινηθεί σε ένα άγνωστο μέρος.
Στους δύο υπόδικους θα φορεθούν κουκούλες για να μην βλέπουν που πάνε.
Το αυτοκίνητο σταματά στα στενά του Πεντάγωνου σε ένα σπιτάκι. Εκεί ο θρυλικός Μανώλης Σιγανός, απόφοιτος της ιατρικής, μέλος του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ τους περιμένει. Αυτοί λιποθυμούν. Ο Σιγανός τους συνεφέρει με ηρεμία.
_ " Εχουν καταδώσει;" ρωτάει
_" Δεν έχουμε τέτοιο στοιχείο. Κλέβουν αβέρτα όμως μαζί με τους γκεσταπίτες"
Ο Σιγανός τους ρωτάει αυστηρά :
_" Δεν έχετε δει τα παιδάκια που πεθαίνουν στους δρόμους; Πόσα από αυτά πήρατε στο λαιμό σας;"
_" Δεν θα ξανασυμβεί" του απαντά ο τελωνειακός
_" Και την Γκεστάπο θα την ξαναπάρετε;"
_" Ποτέ πασά μου άσε μας να σου φιλήσουμε τα πόδια"
Ο γιατρός τραβιέται και τους ανταπαντά
_" Αφήστε τα πασά μου και τα πόδια μου ήσυχα, είναι πιό καθαρά από το σάλιο σας"
Ο γιατρός Σιγανός ανακαθίζει και τους ρωτάει:
" Κάποιος από εσάς πουλάει Εβραίους στου Γερμανούς. Τους πουλάει φούμαρα ότι θα τους περάσει στην Τουρκία για 20 λίρες το κομμάτι και μετά τους δίνει στα SS. ".
O τελωνειακός ασπρίζει γιατί ξέρει το όνομα. Ο Σιγανός οπλίζει αργά ένα περίστροφο.
"Το ξέρω ότι τον ξέρετε και δεν έχετε ούτε ένα λεπτό να μου πείτε ποιός είναι.."
Ο τελωνειακός πέφτει στα γόνατα και του λέει το όνομα.
Ο Σιγανός τους επιβιβάζει ξανά στο αμάξι και τους στέλνει σπίτι τους.
Έκτοτε, ο τελωνειακός σταμάτησε την δράση του αυτή και δεν ξαναμπλέχτηκε με τους Γερμανούς.
Ζει ακόμα στο Παγκράτι...
Η «Ο.Π.Λ.Α» και η εμφυλιοπολεμική ανάγνωση της ιστορίας
Η ιστορική μοναδικότητα, το κάθε φορά συγκεκριμένο μιας ιστορικής διαδικασίας, δηλαδή η επιστημονική αναπαραγωγή του πραγματικού, έχει καταστρατηγηθεί, συνήθως σκανδαλωδώς όταν αφορά στην ιστορία των κοινωνικών αγώνων, έχοντας υποστεί την επενέργεια γενικεύσεων του τύπου να αποδίδεις ανιστορικά και ομογενοποιημένα αίτια στις ιστορικές πράξεις, να επιβεβαιώνεις διαχρονικές ιδεολογικές παραδοχές και να αναπαράγεις σχήματα σκέψης καθαγιασμένα από την κυρίαρχη ιδεολογία. Προμετωπίδα αυτών η προβολή του «εσωτερικού εχθρού», «των κομμουνιστών, ως το διαρκές ιστορικό κακό», ανεξαρτήτως συνθηκών και ιστορικών διαδικασιών, εκείνων που η κυρίαρχη ιδεολογία υπαγορεύει να εμπλέκονται ως ιστορική πολιτική
έξη σε αιματηρές διαδικασίες που τις ονομάζουν επαναστάσεις (όπως αντιλαμβάνεται την επανάσταση και έχει την παράστασή της ένας εθνικόφρον πολίτης), ένα διαρκές στοιχείο πολιτικής συμπεριφοράς που δεν ,μπορεί παρά να επιβεβαιώνεται παντού και πάντα. Ό, τι και να δείχνει η επιστημονική έρευνα ο κομμουνιστής θα είναι πάντα αιμοβόρος. Και μάλιστα ως δια μαγείας απουσιάζει κάθε διάκριση μεταξύ του κομμουνιστή και οποιουδήποτε άλλου αριστερού. Όλοι είναι κομμουνιστές ή ενεργούμενα τους, αυτοί που θα τον συνδράμουν στη βία που θα ασκήσει, αυτοί που οι Αμερικανικές υπηρεσίες ονόμαζαν οι «fellow travelers».
Αυτό ακριβώς το σχήμα ανάγνωσης και η πρόθεση προσέγγισης επικράτησε στους ιδεολογικούς μετεμφυλιακούς κύκλους, αυτή τη λογική αξιοποίησε η κυρίαρχη ιδεολογία και μέσω αυτής της αφηγηματικής λογικής παρήγαγε «ταυτότητες», που ορισμένοι ιστορικοί (Δίκτυο των Εμφυλίων Πολέμων, Αναθεώρηση), αναπαράγουν και σήμερα.
Τι και αν η πολιτική του ΚΚΕ της εποχής της Κατοχής ήταν προσανατολισμένη στο σχήμα της ολοκλήρωσης της αστικοδημοκρατικής εξέλιξης, στη λογική του πατριωτικού πολέμου που αναστέλλει όλες τις ταξικές διεκδικήσεις και υποχρεώνει στην κατεύθυνση διαφύλαξης της αντιφασιστικής συμμαχίας ακόμα και όταν αυτή εκτείνεται, με ευθύνη του ΚΚΕ, μέχρι και τον βασιλιά;
Τι και αν ο αντιστασιακός αγώνας εντάχθηκε, επίσης με ευθύνη του ΚΚΕ, στον επιχειρησιακό έλεγχο του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής (Ιούνιος 1943);
Τι και αν υπέγραψε τη συμφωνία του Λιβάνου και της Καζέρτας;
Τι και αν τήρησε τις υποχρεώσεις του που απέρρεαν από τις συμφωνίες αυτές;
Τι και αν, για να τις τηρήσει, έδωσε εντολή στον ΕΛΑΣ κάποιων περιοχών να υπαχθεί στην εξουσία του Ζέρβα;
Τι και αν παρέδωσε ομαλά την εξουσία κατά την Απελευθέρωση στην κυβέρνηση Παπανδρέου;
Οι κομμουνιστές ως τέτοιοι, για τον μεγάλο όγκο μιας εμφυλιοπολεμικής ιστοριογραφίας :
δεν μπορεί παρά να ρέπουν προς την επαναστατική βία, δεν μπορεί παρά να την εκδηλώνουν, και ακόμα και όταν, για κάποιους πιο ειλικρινείς αφηγητές, ακολουθούν συμβιβαστική πολιτική, δεν μπορεί παρά να σκευωρούν, να συγκαλύπτουν τις υπόγειες προθέσεις τους και να σωρεύουν «κονσεβοκούτια».
Προθέσεις τις οποίες ένας «σοβαρός» ιστορικός πρέπει με το έργο του να επιβεβαιώσει και να αποκαλύψει.
Κεντρικής σημασίας ζήτημα για τη συλλογιστική αυτή είναι η αναζήτηση των εκδηλώσεων της βίας της Αριστεράς, όσο επουσιώδης και αν είναι. Οποιαδήποτε εκδήλωση αυτοδικίας, κάθε βίαιη ενέργεια, έστω και ενός αλητήριου που επικαλείται αριστεροφροσύνη ή κομματικό ενθουσιασμό, εκλαμβάνεται ως επιβεβαίωση της συνολικής πολιτικής της κομμουνιστικής Αριστεράς, που αποκαλύπτει τον ολοκληρωτισμό της, ακόμα και όταν φροντίσει να συγκαλύψει τα επαναστατικά της βίαια χούγια. Ο καλός ιστορικός δεν παρασύρεται αλλά τα ανακαλύπτει, ακόμα και αν πρέπει να διαγράψει όλα τα πραγματολογικά δεδομένα που δεν συνάδουν στις «ανακαλύψεις» του.
Αντίθετα, όταν ένας ταγματασφαλίτης κρεμά με τα ίδια του τα χέρια μια γυναίκα κάπου στην Πελοπόννησο εκδηλώνει μεν βία, που δεν μπορεί όμως παρά να αφορά μόνο αυτόν τον ίδιο, δεν επιτρέπει γενικά συμπεράσματα ή αν τα επιτρέπει δικαιολογούνται πάντα ως αμυντική βία έναντι των κομμουνιστών.
Τι και αν πάσχει από συνοχή και λογική τάξη το σχήμα;
Τι και αν δεν εξηγεί γιατί οι « κόκκινοι σφαγείς» του ελληνικού λαού συμμετείχαν στην εθνική κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής και συνέβαλαν όσο μπορούσαν στις διευθετήσεις που από κοινού επιχειρήθηκαν με τους δεξιούς και τους Βρετανούς.
Τι και αν αυτοδιάλυσαν τη δική τους εξουσία, την ΠΕΕΑ και της στέρησαν κάθε μέσο κρατικής βίας.
Τι και αν επέβαλαν μια πρωτοφανή τάξη σε σχέση με τα μίση που είχαν δημιουργηθεί, όταν μέχρι να εγκατασταθεί η εθνική κυβέρνηση υπήρχε πλήρες κενό εξουσίας και δεν προέβησαν σε αυτό που προπαγανδιστικά καλλιεργούσε το Φόρειν Όφις, την υλοποίηση των προγραφών 60.000 εθνικοφρόνων πολιτών μόνο στην Αθήνα;
Τι και αν διατάχθηκε η συγκέντρωση του ατομικού οπλισμού για να περιοριστούν τα φαινόμενα αντιδικιών κατά την απελευθέρωση;
Τι και αν γύριζε τα χωριά της Πελοποννήσου ο Ζεύγος με τον Κανελλόπουλο κατά την αποχώρηση των Γερμανών για να εγγυηθεί την τάξη;
Τι και αν το ΠΓ του ΚΚΕ έδινε ρητές οδηγίες και κατήγγειλε ως εχθρό του κόμματος κάθε θερμοκέφαλο κομμουνιστή;
ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΔΕΝ ΜΕΤΡΟΥΝ, αφού ο κομμουνιστής θα είναι πάντα, από το DNA του, δυνάμει σφαγέας.
Και αν παρόλα αυτά η επίσημη πολιτική γραμμή του ΕΑΜ και του ΚΚΕ ήταν άλλη και δεν συνάδει με το σχήμα των «εγκλημάτων» της Αριστεράς, ο καλός ιστορικός του μετεμφυλιακού κλίματος την απέδιδε στην πονηρία των κομμουνιστών να ρίχνουν στάχτη στα μάτια, στην ηττοπάθειά τους ή, στην καλύτερη περίπτωση, στην επαναστατική μανία της βάσης των οπαδών του κομμουνιστικού κόμματος που αποκαθιστούσε τα πράγματα υπέρ της βίας όταν η ηγεσία αδρανούσε, και που πάντως την υπέθαλπτε σιωπηλά και τη δικαίωνε έπειτα.
Η περίπτωση της ΟΠΛΑ τέτοια «
απόδειξη»
συνιστά.
Ήδη, από την εποχή που εμφανίστηκε, για τους αστούς πολιτικούς και τους Βρετανούς ήταν η οργάνωση που ταίριαζε στην πολιτική φυσιογνωμία των κομμουνιστών, ο μηχανισμός που έκανε τη βρώμικη δουλειά στα πλαίσια του επαναστατικού προτάγματος του ΚΚ&EpsEpsilon;. Ακραίοι κομμουνιστές ξεκαθάριζαν τους μαχητικούς εθνικόφρονες πολίτες που θα τους απέτρεπαν να καταλάβουν την εξουσία.
Τα μέσα πάντα τα ίδια: δολοφονίες στο σκοτάδι, με συνοπτικές διαδικασίες από ανθρώπους με τυφλή προσήλωση στη βία και αντικοινωνικό μίσος. Ενίοτε και από πρόθεση εκδίκησης, όπως ένας άνθρωπος της νύχτας, ένας μαφιόζος ξέρει να εκδικείται.
Όπως έγραφαν τα φυλλάδια των νικητών του εμφυλίου έπρεπε να πολεμά κανείς διαρκώς τους κομμουνιστές, και να μην παρασυρθεί από τη φιλειρηνική τους ρητορεία για να μην «ιδή την γυναίκα του να ατιμάζεται, τα παιδιά του είτε να τσακίζονται κάτω από το πέλμα του Σλάβου, είτε να απάγονται από την γενιτσαριά, είτε να σφάζονται στους δρόμους και τις πλατείες».
Για αυτό,
για έναν ορισμένο τύπο ιστορικής αφήγησης, δεν χρειάζονται καν οι ρητές αποδείξεις των εντολών των ηγητόρων του ΚΚΕ. Μυστικά δίνονταν οι εντολές, που όλοι ήξεραν ποιος τις έδινε (άρα δεν χρειάζονται αποδείξεις), ενώ οι δολοφόνοι της ΟΠΛΑ, πωρωμένα ενεργούντες, εκδικούνταν ακόμα και συγγενείς των «στόχων», δρούσαν και πολλοί ως απόρροια του θυμικού τους, μέσω αυτού που αποκαλούν οι ψυχολόγοι καθ΄ έξη βία.
Και, εκτελούσαν τους αντιπάλους τους με τη λογική του σκύλου που οριοθετεί το χώρο του.
Για ένα σύνθημα στους δρόμους που ήλεγχαν και που σβήστηκε,
Για ένα καρβέλι ψωμί που αφαιρέθηκε από τα συσσίτια που οργάνωναν,
Για την τιμή της φατρίας που θίχθηκε από μια πόρνη που πήγε με Γερμανό στρατιώτη.
Πάντα ο αριθμός των θυμάτων παρέμενε αδιευκρίνιστος ώστε να εξάπτει τη φαντασία: ήταν 200, 500, 50.000, αν και ποτέ δεν διευκρινίστηκε ο καθένας όφειλε να μείνει με την εντύπωση ότι επρόκειτο για μια μαζική σφαγή.
Στο ερώτημα γιατί όλα αυτά; Ειδικά αφού το ΕΑΜ δεν έθετε θέμα εξουσίας, διατυμπάνιζε ακόμη και μέσω του BBC την ανάγκη ομαλότητας έλαβε μέτρα ώστε ακόμα και οι ορκισμένοι εχθροί του, τα Τάγματα Ασφαλείας να μην υποστούν, αν δεν χρησιμοποιούσαν τα όπλα τους, αντίποινα, δεν δίνεται καμία απάντηση από την εμφυλιοπολεμική βιβλιογραφία, αλλά ούτε αναφέρεται καν ως γεγονός στα αφηγήματα αυτά, παρότι ο ΕΛΑΣ πέτυχε το ασύλληπτο όσοι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας παραδόθηκαν να μεταφερθούν απολύτως ομαλά στις Σπέτσες και να παραδοθούν στην κυβέρνηση (και μετά να χρησιμοποιηθούν στα Δεκεμβριανά, από την ίδια κυβέρνηση) με ρητές εντολές της ηγεσίας του ΚΚΕ, ότι δεν δικαιολογούνταν καμίας μορφής αντεκδίκηση.
Γιατί δεν είναι ευνόητο ερώτημα πως η ΟΠΛΑ σκότωνε όποιον εύρισκε μπροστά της, όπως η μετεμφυλιακή ρητορεία το παρουσίαζε, όταν ο ΕΛΑΣ χρησιμοποίησε βία μόνο όταν, όπως ήταν και η εντολή της κυβέρνησης της Μέσης Ανατολής, οι Ταγματασφαλίτες αρνήθηκαν να παραδοθούν, και πάντως υπό την υπό την εποπτεία Βρετανών συνδέσμων, τους οποίους το ίδιο το ΕΑΜ κατέστησε τιμητές της υπόθεσης;
Να σημειωθεί ότι στη Γαλλία και την Ιταλία κατά την απελευθέρωση οι νεκροί από αντεκδικήσεις των παρτιζάνων τις ημέρες της απελευθέρωσης έφτασαν στις 17.000 και 19.000 αντίστοιχα.
Το επιχείρημα δε, ότι τα εγκλήματα της ΟΠΛΑ έγιναν επειδή η κυβέρνηση η'' οι Βρετανοί τα αγνοούσαν, οφείλεται προφανώς σε ''άγνοια'' (!!!), αφού η ΟΠΛΑ ήταν το αγαπημένο θέμα της προπαγάνδας της εξόριστης κυβέρνησης από τα τέλη του 1943.
Επιπλέον, η συλλογιστική ότι τα «Δεκεμβριανά» απέδειξαν ότι το ΚΚΕ απλά κέρδιζε χρόνο όταν υποσχόταν ομαλότητα κατά την απελευθέρωση, θεωρώντας τα ως κατάληξη ενός πραξικοπήματος που η ΟΠΛΑ δρομολογούσε ήδη από την Κατοχή (που για εξίσου αδιευκρίνιστους λόγους δεν εκδηλώθηκε όταν έπρεπε αλλά καθυστέρησε και έφτασε Δεκέμβρης), είναι βάσιμη μόνο για όσους υιοθετούν πλήρως τη διεθνή και την εγχώρια προπαγάνδα των Βρετανών για τα Δεκεμβριανά.
Αυτή η οργή και η απέχθεια, που κατασκευάστηκε με την επιβεβαίωση της «ανεξάρτητης» Δικαιοσύνης του εμφυλίου, τα Κακουργιοδικεία και τα Έκτακτα Στρατοδικεία, νομιμοποίησε, εκτός από τα Τάγματα Ασφαλείας, τους παρακρατικούς (ο Λόρδος Moyne, Βρετανός υπουργός στο Κάιρο, το καλοκαίρι του 1944 πρότεινε την ενσωμάτωση των Ταγμάτων στον μελλοντικό εθνικό στρατό αφού κατά τη γνώμη του δημιουργήθηκαν ως απάντηση στην κομμουνιστική βαρβαρότητα που γινόταν όλο και πιο ακραία), και όλο το καθεστώς του μετεμφυλιακού κατατρεγμού εις βάρος των οπαδών της Αριστεράς. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μεγάλο τμήμα του κατασταλτικού βάρους του μετεμφυλιακού κράτους, έπεσε στις κυρώσεις εις βάρος των «εγκλημάτων» της Αριστεράς στην Κατοχή και πιθανόν λιγότερο σε εκείνα του εμφυλίου.
Γιατί οι καταδίκες των εγκλημάτων της Κατοχής, αποτελούσαν τμήμα μιας τελετουργίας που στόχευε να αποκαθηλωθεί η αντιφασιστική εμπειρία των μαζών και το κύρος της που τροφοδοτούσε τη συλλογική μνήμη με αισθήματα πατριωτικού χρέους έναντι των αγώνων της Αριστεράς. Για αυτό το λόγο, ακόμα και το 1962 από τους 1600 ακόμα εξόριστους και φυλακισμένους οι 1.100 κρατούνταν για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στην Κατοχή.
Ιδίως, η δράση της ΟΠΛΑ, όπως και της «Στενής Αυτοάμυνας» του εμφυλίου, προσέφερε την πλέον ευνοϊκή σκηνή για τη θεατρική διασκευή των εγκλημάτων της Αριστεράς, αφού στηρίχθηκε στις μαρτυρίες είτε των «ανανηψάντων», είτε των «απλών» πολιτών το κύρος των οποίων επιβεβαίωνε η δικαστική διαδικασία και ο εκάστοτε στρατοδίκης. Όπως έγραφαν οι εκθέσεις των Επιτροπών Προπαγάνδας μέσα στην αστυνομία, τη Χωροφυλακή τη δεκαετία του 1960, οι κομμουνιστές δεν ξέχασαν ποτέ τις σφαγές που προκάλεσαν στην Κατοχή (και αφού οι εκθέσεις απαριθμούσαν μερικά από τα ειδεχθή τους εγκλήματα, στην κορωνίδα των οποίων βρίσκονταν αυτά της ΟΠΛΑ) υποδείκνυαν στους απλούς αστυφύλακες ότι αν τους επιτρεπόταν θα τις επαναλάμβαναν χωρίς κανένα δισταγμό.
Το γεγονός ότι η ΟΠΛΑ έδρασε πράγματι σαν αυτό που ήταν, δηλαδή οργάνωση προστασίας των λαϊκών αγώνων σε μια εποχή που οργίαζαν τα Τάγματα Ασφαλείας, τα μπλόκα, οι καταδόσεις και η δράση πάσης φύσης παρακρατικών, δεν απασχόλησε καν τη φιλολογία περί εγκλημάτων της Αριστεράς.
Όπως επίσης το γεγονός, ότι θύματα «των Ελλήνων εθνικιστών» δεν ήταν μόνο οι κομμουνιστές, αλλά οι συγγενείς τους, οι πατριώτες και όποιος άλλος είχε την ατυχία να βρεθεί στον δρόμο τους.
Ούτε βέβαια φανέρωνε ότι αυτοί, οι προστάτες των όσιων και ιερών της φυλής, δεν πολεμούσαν καν τον ΕΛΑΣ (οι περισσότεροι δεν τολμούσαν να συγκρουστούν μαζί του ακόμα και με όλη τη Βέρμαχτ στο πλάι τους), αλλά την άοπλη κοινωνία που τόλμησε, έστω και παθητικά, να αντισταθεί στους κατακτητές και στήριξε έμμεσα την ένοπλη αντίσταση.
Όμως,
ακόμα και αν η ΟΠΛΑ ήταν μια εγκληματική οργάνωση, όπως για χρόνια φιλολογούσε η εμφυλιοπολεμική ρητορεία, στη βάση της φασιστικής λογικής ότι : ''ο κομμουνιστής θέλει να εξοντώσει τον πολιτικό του αντίπαλο πάσι θυσία και μάλιστα στο σκοτάδι '', καθιστώντας «Παιδική Χαρά» τις οργανωμένες διαδικασίες κινήματος του ΕΑΜ,
ΔΕΝ ΔΟΘΗΚΕ ΠΟΤΕ, ΕΣΤΩ ΜΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΕ ΣΕΙΡΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΟΠΩΣ :
- Ποιος έδωσε τις εντολές αυτές; Με ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ κι ΟΧΙ στη βάση ''μαρτυριών''.
- Που αποσκοπούσε και πώς η δράση αυτή εγγράφεται στη συνολική πολιτική του ΚΚΕ της εποχής;
- Πως συμβιβάζεται η δράση της ΟΠΛΑ με τη στρατηγική του ΚΚΕ και του ΕΑΜ κατά την απελευθέρωση;
- ΚΑΙ, ποια ήταν η γενική στρατηγική του ΚΚΕ την περίοδο εκείνη;
Ήταν εμφυλιοπολεμική και μόνο από ανοησία οι κομμουνιστές δεν επωφελήθηκαν κατά τη διάρκεια της απελευθέρωσης όταν δεν υπήρχαν αρχές στη χώρα;
Γιατί αν στο οποιοδήποτε αφήγημα προστεθεί έστω η φρασούλα ότι : το ΕΑΜ στο πρόγραμμα του δεν έθεσε άλλο πολιτικό στόχο παρά τη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών μετά την Απελευθέρωση της χώρας, τότε αλλάζει πλήρως το κλίμα, που επιδίωξε η έρευνα των εγκλημάτων της ΟΠΛΑ, να υποδαυλίσει.
Είναι επίσης θέμα,
αν ελεγχόταν απόλυτα η'' σε πιο βαθμό από την ηγεσία του κόμματος, η ΟΠΛΑ;
(Για παράδειγμα ο Γ. Ζέβγος στην εισήγησή του στην 10η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, τον Ιανουάριο του 1944 υπαινίχθηκε ότι πολλές από τις αυτοδικίες που είχαν παρατηρηθεί ήταν αποτέλεσμα πρακτόρων του εχθρού στις τάξεις του ΕΛΑΣ).
Έχει ευθύνη η ηγεσία ΚΑΙ για τη δολοφονία ενός λούστρου που, κατά τα υπάρχοντα αφηγήματα, υποτίθεται διέπραξε η ΟΠΛΑ η'' τέλος πάντων ένας τρελαμένος οπλοφόρος της οργάνωσης;
Επίσης αν κανείς αναφέρει τον Πλουμπίδη ως υπεύθυνο της ΟΠΛΑ ποια έννοια αυτό έχει;
Ήταν αυτός που έδινε τις εντολές των εκτελέσεων;
Μήπως θα πρέπει να προστεθεί και αυτό στο βιογραφικό του;
Και με βάση ποιές αποδείξεις;
Για παράδειγμα,
πώς τα «εγκλήματα» της ΟΠΛΑ σχετίζονται με την οδηγία Γ. Σιάντου προς τα μέλη του ΚΚΕ, ήδη από τα 1942, ότι αυτή η λογική η'' η πρακτική , αν εξυπηρετούσε τις ανάγκες του αγώνα θα ήταν δικαιολογημένη, ήταν μια λογική που «δεν άρμοζε σε κομμουνιστές και λογικούς ανθρώπους»;
ΓΙΑΤΙ, αν η ΟΠΛΑ σκότωνε κατά βούληση, τότε γιατί στα Αρχεία του ΚΚΕ υπάρχουν σειρά εγγράφων που προειδοποιούσαν τα κομματικά μέλη να αποφεύγουν περιττή βία, να μην προκαλούν την κοινωνία, ΚΑΙ ΝΑ ''θαμπώνουν με τη συμπεριφορά τους τον πληθυσμό;''
ΚΑΙ ΠΩΣ, η δολοφονία ενός καταδότη ή αντιπάλου συνηγορούσε στους μακροπρόθεσμους στρατηγικούς σκοπούς του ΚΚΕ; Τι κέρδιζε από αυτήν;
ΗΤΑΝ τμήμα σχεδίου για την εξόντωση όλων των αντιπάλων του κόμματος;
ΚΑΙ ΗΤΑΝ πράγματι πολιτικός ο αντίπαλος με τη στενή έννοια του όρου;
ΚΑΙ ΑΝ ΝΑΙ, γιατί οι πολιτικοί αντίπαλοι του ΚΚΕ ήταν ταυτόχρονα και προδότες και καταδότες;
ΚΑΙ πόσοι ήταν αυτοί;
ΜΗΠΩΣ, τους απονέμεται μεγάλη τιμή αποδίδοντάς τους το status του πολιτικού αντιπάλου, δυσφημώντας έτσι τους πραγματικούς πολιτικούς αντιπάλους του ΚΚΕ, που ευτυχώς δεν ήταν όλοι προδότες, ούτε χαίρονταν να υποδεικνύουν πρόσωπα αόπλων πολιτών για να καταλήξουν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής;
Για την ιστορική γνώση είναι απαραίτητο να επιχειρηθεί απάντηση στο ερώτημα, ποια είναι τα αίτια και οι σχέσεις που συγκροτούν τα αποτελέσματα των ιστορικών γεγονότων. Χωρίς αυτά υπάρχουν μόνο δημοσιογραφικά ρεπορτάζ και όχι επιστημονική ιστορία, που να προσεγγίζει την πραγματική ιστορία.
Και μάλιστα όταν διαθέτεις ως μόνο αποδεικτικό υλικό τα Κακουργιοδικεία και τα Έκτακτα Στρατοδικεία της περιόδου του εμφυλίου πολέμου ή τις δηλώσεις «αυτοπτών» μαρτύρων ή τις «θύμισες» δευτεραγωνιστών.
Γιατί, οφείλοντας να αναδείξουμε τις σκοτεινές πλευρές της ιστορίας μας, οφείλουμε ταυτόχρονα να εξηγήσουμε:
ΓΙΑΤΙ, η ηγεσία του ΚΚΕ, την άνοιξη του 1944, απεύθυνε επιστολές στον Τσώρτσιλ ζητώντας του βοήθεια σε εξοπλισμό και επικαλούνταν τη δική του παλαιά και ταυτόσημη προσωπική συμπάθεια(;), όταν την ίδια στιγμή έδινε εντολές για φόνους εκατοντάδων ανθρώπων στα σοκάκια της Αθήνας για να επιτύχει τον πολιτικό του στόχο, δηλαδή την εκδίωξη και των Βρετανών από την Ελλάδα.
ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ, απέφυγε το ΚΚΕ μετά μανίας να κατηγορηθεί για πλημμελή στάση στα εθνικά ζητήματα ΔΙΑΛΥΟΝΤΑΣ όλες τις αυτονομιστικές σλαβομακεδονικές ομάδες, παρότι επικαλούνταν κομμουνιστικά συνθήματα, για να μην δώσει λαβές στους αντιπάλους του;
ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ αφού είχαν σκοπό να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, υπέγραψαν τη συμφωνία στο Μυρόφυλλο- Πλάκα με τον ΕΔΕΣ;
ΓΙΑΤΙ, καταδίκασε τη δολοφονία Ψαρρού, και απολογήθηκε στον Λίβανο σαν βρεγμένη γάτα στις κατηγορίες των Βρετανών και της κυβέρνησης;
ΓΙΑΤΙ, επέτρεψε σε Βρετανούς συνδέσμους να καταστούν μάρτυρες, ότι αποφεύχθηκαν οι αντιδικίες κατά την απελευθέρωση;
ΕΙΔΙΚΑ, όταν φιλολογούσαν για πρακτικές ατομικής τρομοκρατίας και ειδεχθούς συμπεριφοράς της ΟΠΛΑ στην Αθήνα, που χρησιμοποιούσαν ως βούτυρο στο ψωμί τους οι εχθροί του ΚΚΕ για να τρομοκρατήσουν τους πολίτες και να επιχειρηματολογούν εναντίον του δολοφονικού κομμουνισμού (το έκαναν έτσι και αλλιώς οι κατοχικές κυβερνήσεις κατασκευάζοντας με βιομηχανία προβολής των εγκλημάτων της Αριστεράς;).
ΚΑΙ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΙ ΚΑΝΕΙΣ, ότι η Γραμματεία Δικαιοσύνης της ΠΕΕΑ, στις 6 Ιουλίου 1944,
απαγόρευσε στα λαϊκά δικαστήρια να εκδίδουν αποφάσεις για διαζύγια, για να μην θυμώσει η εκκλησία.
Ούτε είναι προφανώς ανεξάρτητο από την επιδίωξη ώστε να εξασφαλιστεί η αποδοχής της ευρύτερης κοινωνίας το γεγονός ότι : όπου έστησε εξουσίες το ΕΑΜ, ακόμη και στα Ανταρτοδικεία, συμμετείχαν αντιπρόσωποι των τοπικών κοινωνιών ώστε να εξασφαλιστεί η συναίνεση τους.
Έναντι των ιστορικών ρεπορτάζ από τα οποία έβριθαν τα γραφεία των αντικομμουνιστικών τμημάτων της Ασφάλειας, ας επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να διαπιστώσουν ότι
η δράση της ΟΠΛΑ, ήρθε ως συνάρτηση και απάντηση στην πανικόβλητη και τυφλά αιματηρή αντίδραση των κατακτητών, μετά την ίδρυση της ΠΕΕΑ, την αποτυχία των εκκαθαριστικών τους επιχειρήσεων, ιδίως στα βουνά της Πίνδου, τον χειμώνα του 1943-44, και την επίτευξης της συμφωνίας μεταξύ των ανταρτικών οργανώσεων στο Μυρόφυλλο-Πλάκα, στα τέλη Φεβρουαρίου 1944, που ακύρωσαν τις επιδιώξεις των Γερμανών να καθυποτάξουν την αντίσταση χρησιμοποιώντας τη μια αντιστασιακή οργάνωση εναντίον της άλλης.
Η οικονομική κατάσταση ήταν τραγική, οι Γερμανοί διαπίστωναν ότι το ηθικό του πληθυσμού που τους υποστήριζε είχε καταρρεύσει, η Βέρμαχτ δεν ήλεγχε πλέον κανένα τμήμα της χώρας, ενώ ανέμεναν μαζική επίθεση από τους αντάρτες ακόμα και στην ίδια την Αθήνα και εξέταζαν τον τρόπο που έπρεπε να προστατευτούν τα μέλη της ελληνικής κατοχικής κυβέρνησης και οι οικογένειες τους.
Για τους Γερμανούς η μόνη λύση όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα στην Ελλάδα μετά την εφαρμογή του «Σχεδίου Κιβωτός», ήταν να αξιοποιήσουν το χαρτί της υποδαύλισης (Storpolitik) των αντιθέσεων μεταξύ του ΕΑΜ και των εγχώριων αντιπάλων του και να τους εξωθήσουν σε ένα πόλεμο μέχρις εσχάτων. Δεδομένου ότι δεν διέθεταν οι ίδιοι επαρκείς δυνάμεις, αλλά και το στρατόπεδο των υποστηρικτών τους δεν είχε κατορθώσει να ενσωματώσει παρά αμελητέες δυνάμεις, επιχείρησαν να δημιουργήσουν όρους εμφύλιας σύγκρουσης, προκαλώντας τυφλές και ειδεχθείς συγκρούσεις με το επίχρισμα μιας αντικομμουνιστικής σταυροφορίας.
Η πολιτική αυτή σήμαινε την προκλητική σκλήρυνση της δράσης των Ταγμάτων Ασφαλείας, που γινόταν συνεχώς πιο αποκρουστική, ώστε να παρασύρει το ΕΑΜ σε ενέργειες που θα εξωθούσαν τον απρόθυμο αστικό πολιτικό κόσμο να ενταχθεί στη σύγκρουση.
Την ίδια στιγμή, εξαπέλυσαν εκατοντάδες καταδότες για να δώσουν τις οδηγίες, ώστε να περικυκλώσουν σειρά συνοικιών της Αθήνας και του Πειραιά ιδίως σε γειτονιές που ενίσχυαν τη δράση του ΕΑΜ, συλλαμβάνοντας χιλιάδες πατριώτες, εξωθώντας τον τοπικό πληθυσμό να εγκαταλείψει τις κατοικίες του και στέλνοντας στο Χαϊδάρι χιλιάδες εαμικούς με τη συνδρομή των ταγμάτων Ασφαλείας, δυνάμεων της Χωροφυλακής αλλά και των κουκουλοφόρων που κλήθηκαν, για να εξασφαλίσουν ότι οι επιλεχθέντες προς εκτέλεση θα ήταν μόνο οι Αριστεροί και οι οικογένειες τους.
Ταυτόχρονα δεκάδες έντυπα, προκηρύξεις των Γερμανών και ανακοινώσεις της κυβέρνησης Ράλλη, κατήγγειλαν τις ειδεχθείς ενέργειες των κομμουνιστών κατά αθώων εθνικοφρόνων πολιτών ή τις επιπτώσεις της ανόητης δράσης της αντίστασης εις βάρος των φιλήσυχων πολιτών.
Πράγματι, δεδομένου ότι ο ΕΛΑΣ στα 1944 δύσκολα μπορούσε να αντιμετωπιστεί στην ελληνική ύπαιθρο, το κύριο βάρος πλέον της γερμανικής Κατοχής έπεσε στις πόλεις.
Και αυτό για δύο επιπλέον λόγους.
ΑΦΕΝΟΣ, στα βιομηχανικά κέντρα έπρεπε, σε σχέση με την τροπή που έπαιρνε ο πόλεμος, να παραμείνουν πάση θυσία ανοικτά τα εργοστάσια. Ιδίως για τους Γερμανούς, το μεγαλύτερο πρόβλημα βρισκόταν στα εργοστάσια του Πειραιά.
ΑΦΕΤΕΡΟΥ, επειδή διαφαινόταν ότι επίκειτο η γερμανική υποχώρηση, έπρεπε οι πόλεις που διέθεταν λιμάνια και οδικούς κόμβους να οχυρωθούν και να εκκαθαριστούν από την Αντίσταση, ώστε να χρησιμοποιηθούν για τη διαφυγή των Γερμανών στρατιωτών.
Ήδη από τις 7 Φεβρουαρίου, η ηγεσία της Βέρμαχτ ανέμενε συμμαχική επίθεση με εκτεταμένους βομβαρδισμούς στον Πειραιά και την Αττική. Το γεγονός ότι 37 γερμανικά πλοία βυθίστηκαν με δολιοφθορές την περίοδο Δεκεμβρίου-Ιανουαρίου 1944, πολλά μέσα στο λιμάνι του Πειραιά, πανικόβαλε τους Γερμανούς, ιδίως έναντι του ενδεχομένου Βρετανοί και ΕΛΑΣ να συνδυάσουν τις δυνάμεις τους. Εξαιτίας αυτού,
γερμανικά καϊκια μετέφεραν μαζικά πολεμικό υλικό για να εξοπλιστούν Έλληνες και Γερμανοί στην Αθήνα, ώστε να προστατευθούν από μια ενδεχόμενη εξέγερση του πληθυσμού.
Είναι χαρακτηριστικό του πανικού τους ότι οι Γερμανοί ακόμα και έναντι των επικείμενων διαδηλώσεων του ΕΑΜ στις 25 Μαρτίου 1944, φοβούνταν το ενδεχόμενο μιας τέτοιας μαζικής εαμικής εξέγερσης. Σχεδίαζαν δε ότι αν ξέφευγε η κατάσταση θα προχωρούσαν σε βομβαρδισμό συνοικιών της Αθήνας. Για αυτό και έδωσαν εντολή να μετακινηθούν οι υπηρεσίες τους εκτός Αττικής. Ήταν δύο μήνες αργότερα που ήρθε και η επίσημη διαταγή από τον ίδιο τον αρχικά απρόθυμο Χίτλερ, μέσω του στρατάρχη Μ. Βάικς, να προετοιμάσουν την άμεση εκκένωση της επικίνδυνης Ελλάδας.
Ήταν οι ίδιοι λόγοι πανικού έναντι της Αντίστασης, που υποχρέωσε τους Γερμανούς να αναζητήσουν, ήδη από το φθινόπωρο του 1943, ακόμα και μυστικές διαπραγματεύσεις με τους Βρετανούς για να διασφαλίσουν τα νώτα τους, τις οποίες τελικά απέρριψε, στις 3 Μαρτίου 1944, το Foreign Office για να μην κατηγορηθεί ότι διασπούσε το αντιφασιστικό μέτωπο στην Ελλάδα.
Την ίδια στιγμή, οι Γερμανοί επιχείρησαν με τη γενίκευση των αντιποίνων σε περιοχές που θα λειτουργούσαν ως άξονες διαφυγής των στρατευμάτων τους, να τρομοκρατήσουν τον πληθυσμό και να τον στρέψουν κατά του ΕΑΜ.
Για αυτό σε όλη την περιοχή της βορειοδυτικής Πελοποννήσου και της Ανατολικής Στερεάς, πραγματοποιείται σειρά αντιποίνων από τον Φεβρουάριο μέχρι και το φθινόπωρο του 1944.
Είναι χαρακτηριστικό ότι,
για σφαγές οι κατακτητές δεν επέλεγαν ανταρτοχώρια αλλά, όπως το Δίστομο, τον Ιούνιο του 1944, χωριά που ήταν από τα «ήσυχα» της εποχής. Ο λόγος εξηγείται από την ανακοίνωση των ίδιων των αρχών Κατοχής, που δόθηκε στη δημοσιότητα λίγο μετά τη σφαγή, για να τη δικαιολογήσει: «μια αγγλοαμερικανική εισβολή θα συνεπλήρωνε ό,τι ήρχισεν ο εμφύλιος κομμουνιστικός πόλεμος : την αυτοεξόντωσιν και την εξολόθρευσιν του ελληνισμού». Και συμπλήρωνε ότι ο λαός όφειλε να απέχει «από το να λαμβάνη οιανδήποτε πολιτικήν η'' , προ παντός, στρατιωτικήν στάσιν».
Έτσι, σε συνθήκες όπου ο φόβος ωθούσε τους Γερμανούς να σχεδιάζουν, τον Ιούλιο του 1944, να προβούν σε μαζικές συλλήψεις χιλιάδων Αθηναίων, πιθανόν για ορισμένες συνοικίες όλων των ανδρών, η κυβέρνηση Ράλλη διατάχθηκε να μεταφέρει στην Αθήνα μεγάλο τμήμα των δυνάμεων της Χωροφυλακής από την Κεντρική Ελλάδα και τη Μακεδονία, συγκροτώντας το Σύνταγμα Συγκεντρώσεως Χωροφυλακής Αθηνών με αιχμή του δόρατος την Ειδική Ασφάλεια Χωροφυλακής που συγκρότησε Τάγμα.
Τη συνολική ευθύνη είχε η Διεύθυνση Ειδικής Ασφάλειας του Κράτους υπό τον περιβόητο υποστράτηγο Αλ. Λάμπου. Ταυτόχρονα, στις 5 Φεβρουαρίου 1944 η κυβέρνηση Ράλλη με εντολή της διέταξε όλους τους αξιωματικούς του ελληνικού τακτικού στρατού να καταταγούν στα Τάγματα Ασφαλείας.
Ακόμα και η '' κυβέρνηση'' της Μέσης Ανατολής κλήθηκε να συγκατανεύσει στα σχέδια αυτά με το πρόσχημα ότι, όπως εξήγησε στο Κάιρο ο εμπνευστής του σχεδίου Στ. Γονατάς, οι εθνικόφρονες αναγκάστηκαν να πάρουν όπλα από τους Γερμανούς ώστε να προστατεύσουν την Αθήνα από την επιβολή του κομμουνισμού.
Οι εντολές για εκκαθαρίσεις, δόθηκαν τόσο για την Κοκκινιά, ήδη από το Μάρτιο του 1944 και τις ίδιες μέρες για την Πλάκα, το Κουκάκι, τη Νέα Ελβετία, την Καλογρέζα, του Ζωγράφου του Γκύζη, τη Νέα Σμύρνη, την Καλλιθέα, την Νέα Ιωνία, και λίγο αργότερα στην Καισαριανή το Μαραθώνα κλπ, επίσης συνοικίες με έντονη αντιστασιακή παρουσία.
Ενδεικτικά, για τις ενέργειες αυτές στην Κοκκινιά, εκτός από 2.000 Γερμανούς στρατιώτες κινητοποιήθηκαν από τη Χωροφυλακή και την Αστυνομία, μετά από εντολή του Υπουργείου Εσωτερικών της κυβέρνησης Ράλλη, 5.000 χωροφύλακες και ταγματασφαλίτες.
Μαζί τους ήταν και άνδρες της Ειδικής Ασφάλειας, με τους οποίους ο ΕΛΑΣ έδωσε μάχη από σπίτι σε σπίτι.
Στην Καλογρέζα, τη νύχτα στις 16 Μαρτίου 1944, οι Γερμανοί συγκέντρωσαν όλο τον αρσενικό πληθυσμό της συνοικίας, περίπου 700 άτομα τους στοίβαξαν σε μια μάντρα και τους βασάνισαν με βούρδουλες.
26 άντρες, που υποδείχθηκαν από τους καταδότες εκτελέστηκαν πάραυτα.
Στις 21 Απριλίου 1944 μέσα στην ίδια την εκκλησία, όπου οι κάτοικοι γιόρταζαν την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, οι κατακτητές και οι συνεργάτες τους, συγκέντρωσαν όσους από τους κατοίκους τους υποδείχθηκαν από τους καταδότες και τους έστειλαν στο Χαϊδάρι.
Στο Βύρωνα, στις 7 Αυγούστου 1944, οι κατακτητές, αφού εκτέλεσαν μετά από μπλόκο επί τόπου 11 άντρες, πήραν 1.100 ομήρους που υπέδειξαν οι καταδότες και τους έστειλαν στο ίδιο στρατόπεδο.
Στις 9 Αυγούστου 1944, 2.000 κάτοικοι του Κατσιποδιού στάλθηκαν στο Χαϊδάρι και με υπόδειξη κουκουλοφόρων εκτελέστηκαν περίπου 100 και κάηκε η συνοικία Αρμένικα.
Στην Κοκκινιά, σε νέα γερμανική επιχείρηση, στις 17 Αυγούστου 1944 στην πλατεία της Οσίας Ξένης συγκεντρώθηκαν όλοι οι κάτοικοι πάνω από 15 ετών.
Περισσότεροι από 150 υποδείχθηκαν από μασκοφόρους και εκτελέστηκαν επί τόπου.
8.000 κάτοικοι μεταφέρθηκαν στο Χαϊδάρι.
Αλλά πέραν των υποδείξεων στο πλαίσιο της εφαρμογής του σχεδίου άλωσης των συνοικιών της Αθήνας,
ο ρόλος των καταδοτών ήταν καταλυτικός για να μπουν οι κατακτητές στις συνοικίες, πολλές από αυτές απόρθητες, αποτελούμενες από μικρά σπίτια με αυλές, από χωματόδρομους και σοκάκια και από δημόσια κτίρια στα οποία τα πολυβόλα που έστηνε η αντίσταση είχαν τη δυνατότητα να πλήττουν στόχους σε ολόκληρη τη συνοικία.
Έπρεπε για αυτό,
για όποιον εισέβαλε σε μια συνοικία, να υπάρχει κατασκοπία εκτεταμένη και η συνδρομή των προδοτών ήταν απαραίτητη. Αλλά πέραν αυτού, καταλυτικός ήταν ο ρόλος των καταδοτών και σε σχέση με την επιβολή των μέτρων τάξης στην Αθήνα, όπου ακόμα και ο ΕΔΕΣ Αθήνας διαμαρτυρόταν στην κυβέρνηση Ράλλη, ότι αν και είχε δίκιο στην αντιμετώπιση των «αναρχικών στοιχείων», οι μαζικές συλλήψεις, οι βασανισμοί συνήθως αθώων πολιτών είχαν ξεπεράσει τα όρια.
Να σημειωθεί ότι οι καταδότες λόγω ζήλου δεν έκαναν διακρίσεις: και η συμμαχική οργάνωση «Απόλλων» εξαρθρώθηκε τον Μάρτιο του 1944, πάλι από προδοσία.
ΑΥΤΟΥΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ Η ΟΠΛΑ. ΝΑ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣΕΙ ΟΣΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕΙ ΝΑ ΕΜΠΛΑΚΟΥΝ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΩΝΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΔΟΣΕΩΝ, ΤΗΣ ΠΡΟΔΟΣΙΑΣ.
ΟΠΩΣ ΕΓΡΑΦΕ Η ΠΡΟΚΥΡΗΞΗ ΤΗΣ, ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ ΚΙ ΕΦΤΑΣΕ ΣΤΟ ΚΑΪΡΟ, ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΗΤΑΝ :
''
ΝΑ ΕΞΟΝΤΩΣΕΙ ΚΑΘΕ ΠΡΟΔΟΤΗ ΠΟΥ ΔΟΛΟΦΟΝΕΙ, ΠΡΟΔΙΔΕΙ & ΣΥΛΛΑΜΒΑΝΕΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ''.
Έτσι, στράφ&eteta;κε κατά της Εθνικής Ενώσεως Ελλάς (ΕΕΕ) που την οργάνωσαν οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες και τη διέλυσε το καλοκαίρι του 1944.
Στράφηκε κατά του παραρτήματος της Αθήνας του Εθνικού Αγροτικού Σύνδεσμου Αντικομμουνιστικής Δράσης (ΕΑΣΑΔ) που υπαγόταν στην Γκεστάπο.
Στους εθελοντές που είχαν συστήσει οι Ομάδες Προκεχωρημένης Αναγνώρισης της Abwehr και έργο τους ήταν η ανακάλυψη αντιστασιακών.
Στην Οργάνωση Εθνικό Μέτωπο Ελλάδος του Γ. Ριζόπουλου.
Αλλά το γεγονός ότι επρόκειτο για ανορθόδοξο πόλεμο, διευκόλυνε την προπαγάνδα των Γερμανών και της κυβέρνησης Ράλλη περί των σφαγέων κομμουνιστών.
Όλες οι αθηναϊκές εφημερίδες της Κατοχής περιέγραφαν, με εντολή της κυβέρνησης Ράλλη, τα εγκλήματα της οργάνωσης.
Αλλά και η '' κυβέρνηση '' της Μέσης Ανατολής, έσπευσε να αξιοποιήσει τις «καταγγελίες» για να υλοποιήσει τη βρετανική εντολή να βρεθεί τρόπος να νομιμοποιηθεί η δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Έτσι, το Κάιρο κατήγγειλε τη «μυστηριώδη οργάνωση» που διεξήγαγε κρυφά εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα.
Το ΕΑΜ ζήτησε από την εξόριστη κυβέρνηση να ανακαλέσει και μάλιστα έστειλε τη βασική προκήρυξη της οργάνωσης στο Κάιρο, χωρίς καμία ανταπόκριση.
Μια κατάλληλα κατασκευασμένη πληροφορία προκαλεί συναισθηματική αντίδραση που μπορεί να υπερβεί ακόμα και τα όρια των απαιτήσεων και των προσδοκιών του παραγωγού της πληροφορίας, να γεννήσει νέες συναισθηματικές συμπεριφορές και να εξελιχθεί ακόμα και σε εμμονές
. Αυτό αφορά κάλλιστα και την περίπτωση της ανακάλυψης των εγκλημάτων της Αριστεράς. Προβλήθηκαν από την κυρίαρχη ιδεολογία για να προκαλέσουν το φόβο και την απέχθεια των πολιτών.
Ο φόβος αυτός, ιδιαίτερα έντονος γιατί ήταν αναίτιος, αόριστος και ασταθής, προκάλεσε με τη σειρά του ασυνείδητα το μίσος όσων τον υπέστησαν.
Το αποτέλεσμα ήταν να σταθεροποιηθεί και να επεκτείνει τη δραστικότητα της η κυρίαρχη ιδεολογία, αφού ο εσωτερικός εχθρός συνδέθηκε όχι μόνο με την καταστροφή του πλαισίου (κράτος),
που θα εξασφάλιζε την ασφάλεια των πολιτών αλλά και του συνολικού κοινωνικού περιβάλλοντος των ανθρώπων (όπως έδειξαν οι ''
αλύπητες δολοφονίες'' της ΟΠΛΑ).
Η μόνη λύση που αφηνόταν στον πολίτη, ήταν να μισήσει τους Αριστερούς, όχι μόνο ως πολιτικούς αντιπάλους αλλά και ως εχθρούς του ανθρώπινους είδους.
Πρόθεση ήταν να μετατραπεί ο δέκτης της προπαγάνδας αυτής, σε κάτι σαν διαρκή εκδικητή για τα εγκλήματα της ΟΠΛΑ και της Αριστεράς. Σε αυτή τη διαδικασία, βοήθησαν άθελα τους και όσοι ορμώμενοι αριστεροί από μια πλημμελή γνώση των γεγονότων και μια ασαφή και προβληματική αντίληψη για το τι είναι μια επαναστατική διαδικασία, την οποία αφελώς συνέδεσαν με την τυφλή βία.
Πρώτος από όλους το γνώριζε ο ίδιος ο Βελουχιώτης. Που ποτέ δεν συνέδεσε τους σκοπούς του ΕΛΑΣ & του ΚΚΕ, με την ατομική τρομοκρατία και την προσωπική αντεκδίκηση. Άλλωστε,
ο ίδιος είχε καταστείλει στην Πελοπόννησο, τμήμα οργανώσεων του ΕΛΑΣ που βλακωδώς είχαν κάνει αυτή την σύνδεση.
Ούτε η ΟΠΛΑ ήταν κάτι τέτοιο, έστω κι αν η φύση του τρόπου που έδινε τις μάχες της, επέτρεψε πιθανά και κάποιες αστοχίες.
Ήταν όμως τέτοιες αστοχίες, κι όχι ένα πογκρόμ κόκκινης τρομοκρατίας, όπως η βιβλιογραφία των νικητών του εμφυλίου προσπάθησε να το εμφανίσει.
Γιατί το ΕΑΜ στηρίχθηκε στον τοπικό πληθυσμό, το αίσθημα δικαιοσύνης του οποίου δεν θα τολμούσε να θίξει. Το αν απέδωσε η τακτική μέσω της ΟΠΛΑ, «τρομοκρατήστε τους τρομοκράτες», είναι ένα θέμα συζήτησης, αν δηλαδή κατόρθωσε να περιορίσει τη δράση των προδοτών, αφού αυτοί έμαθαν να θεωρούν τους εαυτούς τους ως εθνικιστές και αντιλήφθηκαν τη δράση τους (και την ενέτειναν) ως τεκμήριο μεταπολεμικής δικαίωσης ως αντικομμουνιστές.
Γι' αυτό και οι της ΟΠΛΑ, ''
δεν δείλιαζαν μπροστά σε κανένα''.
Εξιστορήσεις
*κομμάτια παρμένα από το βιβλίο του Ι. Χανδρινού για την Ο.Π.Λ.Α.*
«Η ΟΠΛΑ είναι το τιμωρό χέρι του λαού που παλεύει για τη ζωή, τη λευτεριά, τη λαοκρατία»
- Εφημερίδα Διαφωτιστής, 21.2.1944 -
Περιφρούρηση και αυτοπροστασία
Για το Κομμουνιστικό Κόμμα, ο όρος ≪περιφρούρηση≫ περιγράφει (έως σήμερα) μια από τις πιο θεμελιώδεις παραδοχές αξιοπρεπούς διεξαγωγής ενός πολιτικού αγώνα. Πρωταρχικό μέλημα του Κόμματος ήταν να προστατεύει τα μέλη του ως φυσικά πρόσωπα.
Στη λογική της οργανωμένης πάλης, την επιτυχία κάθε μέτρου ≪επαγρύπνησης≫ εξασφάλιζε η περιφρουρημένη μαζικότητα:
''
Χωρίς να πέσουμε στη χαφιεδοφοβία, οφείλουμε να εντείνουμε την επαγρύπνηση, να εφαρμόζουμε σωστά τα μέτρα της προφύλαξης ώστε οι προδότες να μη μπορούν να βλάψουν την οργάνωσή μας και να έχουμε σα βασική αρχή ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τα χτυπήματα του εχθρού είναι να έχουμε τις μάζες των εργατών, εργατριών και υπαλλήλων σε επιφυλακή και υψηλό μαχητικό επίπεδο''
Σε ατομικό επίπεδο, για να μη δίνουν στόχο στους πολλούς αντιπάλους τους,
τα μέλη του Κόμματος εφάρμοζαν τους στοιχειώδεις κανόνες επιβίωσης στην παράνομη ζωή:
Ψευδώνυμα, ακρίβεια δευτερολέπτου στα ραντεβού, κατάλληλη ενδυμασία που τους έκανε απαρατήρητους ή να μοιάζουν με ≪αστούς≫ κ.ο.κ.
Μετά την αναδιοργάνωση της ΚΟΑ τον Απρίλιο του 1943, οι συνωμοτικοί κανόνες άρχισαν να τηρούνται με ακόμα μεγαλύτερη αυστηρότητα:
''
Άλλαξαν όλοι τα σπίτια τους. Καταργήσαμε τα σούρτα-φέρτα χωρίς λόγο […] Η ίδια η ΕΠ σταμάτησε τα παιχνίδια με τον θάνατο και έδινε το καλό παράδειγμα''.
Ακόμα και κεντρικές συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων προστατεύονταν επαρκώς από την απόλυτη εχεμύθεια των ενοίκων που επέτρεπε την επιλογή σπιτιών ακόμα και στα κεντρικότερα σημεία της πόλης (όπως η 5η Συνδιάσκεψη της ΚΟΑ, 29-30 Απριλίου 1944 στην Ακρόπολη ή η Β’Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΠΓ –Δεκέμβριος 1942– στο Κουκάκι), επιλογή που ισοδυναμούσε με απόλυτη περιφρόνηση στον κίνδυνο, ικανοποιούσε όμως τη βασική συνθήκη του ''να περνάς απαρατήρητος, όχι απαραίτητα αθέατος''.
Τα ≪σπίτια≫ όπου συνεδρίαζαν όλα τα συλλογικά όργανα, από πυρήνες της ΕΠΟΝ μέχρι την ΚΟΑ και το Πολιτικό Γραφείο, ήταν ο καθρέφτης της οργάνωσης μέσα στην Αθήνα. Όταν η ≪επαγρύπνηση≫ έγινε ύψιστο κομματικό καθήκον, η ατομική οπλοφορία είχε πια καθιερωθεί ως μέσο αυτοπροστασίας.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Κωτσάκης, σ. 77 // Παράδειγμα αποτελεί ο ίδιος ο Βασίλης Μπαρτζιώτας ο οποίος έμενε για μεγάλο διάστημα στον Κολωνό, μια από τις πιο γνωστές ≪χαφιεδοσυνοικίες≫ της πόλης, ακριβώς επειδή κανείς δεν επρόκειτο να υποψιαστεί πως ο γραμματέας της ΚΟΑ θα κατοικούσε λίγα μέτρα μακρύτερα από την έδρα μιας σκληροτράχηλης ομάδας δίωξης της Ειδικής Ασφάλειας. Ο ίδιος μάλιστα περιγράφει με λεπτομέρεια ένα περιστατικό στο οποίο παραλίγο να συλληφθεί αλλά τον έσωσε η εικόνα ≪αστού≫ που έδινε το ολοκαίνουριο λευκό κοστούμι του (Μπαρτζιώτας Βασίλης, Εξήντα Χρόνια Κομμουνιστής. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1990, σ. 124).
Ένα άρτιο δίκτυο πληροφοριών
Βασική μονάδα μέτρησης για τη δύναμη μιας παράνομης οργάνωσης είναι η αρτιότητα του δικτύου πληροφοριών της. Η διείσδυση του ΕΑΜ-ΚΚΕ στον κατοχικό κρατικό μηχανισμό έγινε για πρώτη φορά γνωστή στις πραγματικές της διαστάσεις τη νύχτα της 6ης προς 7η Απριλίου 1943, όταν μια ομάδα ενόπλων χωροφυλάκων μπήκαν στο σανατόριο φυματικών ≪Η Σωτηρία≫ στη λεωφόρο Μεσογείων, αφόπλισαν τους έκπληκτους συναδέλφους τους της φρουράς και ελευθέρωσαν 56 κομμουνιστές κρατούμενους που είχαν μεταχθεί από τις φυλακές της Ακροναυπλίας. Άλλες ομάδες είχαν κόψει τις τηλεφωνικές γραμμές και είχαν κόψει με σιδεροπρίονο τα συρματοπλέγματα που έφραζαν την είσοδο του παρακείμενου ρέματος, από όπου κρατούμενοι και ελευθερωτές διέφυγαν χωρίς να πέσει ούτε πυροβολισμός. Το σχέδιο και η εκτέλεση της επιχείρησης αυτής, που οργανώθηκε από την ηγεσία της ΚΟΑ και του ΕΛΑΣ Αθήνας (με προσωπική συμμετοχή του Κωτσάκη), βασίστηκε στη συνδρομή αστυφυλάκων και χωροφυλάκων οργανωμένων στο ΚΚΕ, που διέθεσαν όπλα, στολές για το καμουφλάζ, συνθήματα και τα 18 από τα 24 πρόσωπα της ομάδας ≪εισβολής≫.
Εκείνη την περίοδο, οι κομματικοί πυρήνες σε Αστυνομία και Χωροφυλακή συγκροτούσαν μια μυστική στρατιωτική οργάνωση, γνωστή με τον τίτλο ≪26 ΣΤ’ Γκρούπα≫, άμεσα ελεγχόμενη από το ΠΓ και καθοδηγούμενη από ανώτατο κομματικό στέλεχος. Η ≪γκρούπα≫ ήταν υπεύθυνη για όλη τη διαφωτιστική και διαβρωτική δουλειά στα Σώματα Ασφαλείας, διακίνηση παράνομου υλικού και φυσικά συλλογή πληροφοριών, τομέας ο οποίος έφτασε σε τέτοιο επίπεδο, ώστε για τις ≪εμπιστευτικές διαταγές του αρχηγείου, πρώτα ελάμβανε γνώση το Πολιτικό Γραφείο και μετά οι υπηρεσίες της Αστυνομίας≫. Αντίγραφα αναφορών του Υπουργείου Εσωτερικών, επιχειρησιακά σχέδια και οργανογράμματα εθνικών οργανώσεων και κάθε είδους εσωτερικές πληροφορίες έφταναν στο Κόμμα σε χρόνο μηδέν ενώ δεν έλειπαν και οι πολιτικές εκδηλώσεις, όπως η καθοδήγηση της απεργίας των αστυνομικών τον Ιούνιο του 1943 και ρίψεις προκηρύξεων μέσα σε οχήματα της χωροφυλακής. Παράλληλο δίκτυο πληροφοριών με τον εντυπωσιακό τίτλο ≪Γύπες≫ και ειδικότερη αποστολή την παρακολούθηση προσώπων, επανδρωμένο κυρίως από κομμουνιστές φοιτητές, είχε υπό την άμεση εποπτεία του ο Βασίλης Μπαρτζιώτας.
Η ΟΠΛΑ ξεκίνησε, αναδείχτηκε και παρέμεινε το πιο επιτυχημένο δίκτυο πληροφοριών ≪αφού γρήγορα απόκτησε πληροφοριοδότες σε όλες τις κυβερνητικές υπηρεσίες και σε πολλά ιδρύματα των κατακτητών≫. Γνωρίζουμε από μια πανσπερμία πηγών, πως τις παραμονές της Απελευθέρωσης, ≪φράξιες≫ του Κόμματος είχαν αναπτυχθεί σε κάθε υπηρεσία του κατοχικού κράτους και στις αντίπαλες οργανώσεις: Αστυνομία, Χωροφυλακή, Τάγματα Ευζώνων, Μηχανοκίνητο Τμήμα, Σχολή Χωροφυλακής, Γενική Ασφάλεια, Ειδική Ασφάλεια, Υπουργείο Εσωτερικών, Υπουργείο Δημοσίας Τάξης, ΕΔΕΣ, Χ,174 ΕΕΕ, ΠΑΤ, ακόμα και μέσα στα SS. Οι πληροφορίες που παρείχαν αυτοί οι ≪πράκτορες≫ αποδεικνύονταν ατόφιο χρυσάφι και υπάρχουν αναρίθμητα περιστατικά γύρω από αριστοτεχνικές παγίδες που στήνονταν με βάση τις πληροφορίες τους, ενίοτε και την πρωταγωνιστική συμμετοχή των ίδιων:
Τέτοιες αποστολές ήταν κυριολεκτικά ένα παιχνίδι με τον θάνατο:
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1944, μια ομάδα Ευζώνων ενήργησε ονομαστική έρευνα στο Η’ Αστυνομικό Τμήμα στην οδό Αχαρνών. Όταν ένας από τους αναγραφόμενους στον κατάλογο επιχείρησε να διαφύγει τρέχοντας, τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν.
Ήταν ένας 42χρονος δικηγόρος, ενεργό μέλος του ΕΑΜ Ποδαράδων και ≪φράξια≫ στο επισιτιστικό γραφείο του Τμήματος.
Τεράστιος ήταν ο κίνδυνος από ενδεχόμενα κενά στη στεγανότητα των πληροφοριών αλλά και από την ακραία τήρηση συνωμοτικών κανόνων που συχνά έφερνε το εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα.
Ως ≪φράξιες≫ χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά γυναίκες που έδιναν άλλο νόημα στην τακτική της παγίδας. Το βράδυ της 26ης Απριλίου του 1944, τρεις άγνωστοι ακινητοποίησαν σε απομακρυσμένο σημείο του Κατσιποδίου (Δάφνη) το Γεώργιο Μιχαλολιάκο, δραστήριο μέλος της Χ και τον εκτέλεσαν επιτόπου. Η αρραβωνιαστικιά του που τον συνόδευε, παραδόξως δεν πειράχθηκε και μόνο πολλούς μήνες αργότερα αποδείχθηκε πως ήταν εκείνη που τον είχε οδηγήσει στην παγίδα όντας συνδεδεμένη με την ΟΠΛΑ Κατσιποδίου. Υπάρχει η πληροφορία πως, με τη βοήθεια μιας γυναίκας και ενός αυτοκινήτου που το οδηγούσε ο επικεφαλής της, Χριστόφορος Σωτηράκος (≪Λάμπης≫), η ΟΠΛΑ Καισαριανής κατόρθωνε να παρασύρει μεθυσμένους ή ερωτοχτυπημένους Έλληνες και Γερμανούς αξιωματικούς για εξόντωση στην περιοχή του Αγίου Πέτρου, στις πλαγιές του Υμηττού. Όντας φυσικά εν γνώσει των υπηρεσιών Ασφαλείας, αυτές οι πρακτικές δαιμονοποιο&##973;νταν συχνά στον κατοχικό Τύπο με πύρινα άρθρα εναντίον ≪των δειλών που ζητούν προκάλυψη πίσω από τα φουστάνια των γυναικών≫ καταλήγοντας στην ξεκάθαρη απειλή πως δεν θα υπάρξει στο μέλλον έλεος για τέτοιες γυναίκες.
Γνωρίζουμε πως η Ειδική Ασφάλεια είχε τους δικούς της πληροφοριοδότες μέσα στις ένοπλες οργανώσεις του Κόμματος. Από τον Ιανουάριο έως το Μάρτιο του 1944, η ΟΠΛΑ Ανατολικών Συνοικιών αναζητούσε απεγνωσμένα την αιτία μιας ακατανόητης διαρροής πληροφοριών και δολιοφθορών στον οπλισμό. Μετά από παγίδες και εξαντλητικές διασταυρώσεις στοιχείων, το νήμα έφτασε σε τρεις ≪χαφιέδες≫ που είχαν εισχωρήσει στις γραμμές της ΟΠΛΑ Βύρωνα (ομάδα Αγίου Λαζάρου) και οι οποίοι τιμωρήθηκαν ανάλογα. Η άμυνα απέναντι σε τέτοια κρούσματα επέβαλλε ακραία σκληρότητα σε περιπτώσεις απροειδοποίητης αποχώρησης από την οργάνωση, μάλλον ως ύστατη προσπάθεια διαφύλαξης ανθρώπων και πληροφοριών παρά ως εκδικητικό μέτρο.
Η ιστορία κατέδειξε πως η μεταπήδηση από το στρατόπεδο της Αντίστασης –πόσο μάλλον από μια θέση απόλυτης εμπιστοσύνης του Κόμματος– στο στρατόπεδο του εχθρού μπορούσε να έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα. Για το λόγο αυτό η παντοδύναμη λογική της στεγανοποίησης των πληροφοριών υπερέβαινε την κομματική ιεραρχία.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
ΑΣΚΙ, Αρχείο ΚΚΕ, κ. 428, Φ=26/3/21 Νικολός Τζαμαλούκας, ≪Δράση της κομματικής οργάνωσης Αστυνομικών και Χωροφυλάκων της Αθήνας≫, 20.8.1960 // Όχι σπάνια, στελέχη της ΟΠΛΑ ≪κρατούσαν≫ προσωπικά αστυφύλακες. Ο Γιάννης Κατάκης, μέλος του παράνομου κομματικού πυρήνα στο ΙΓ’ Αστυνομικό Τμήμα Νέου Κόσμου είχε ατομική σύνδεση με το Δημήτρη Βαρουτίδη (≪Σταύρο≫) καθοδηγητή της ΟΠΛΑ τον οποίον προμήθευε όχι μόνο με πληροφορίες αλλά και σφαίρες για 38ρια περίστροφα (Αδημοσίευτη γραπτή μαρτυρία Γιάννη Κατάκη, χ.χ.)
Η ηγεσία της Αστυνομίας θεωρούσε ως αρχηγούς της ΟΠΛΑ, τους αστυνόμους Κώστα Τσαπόγα και Διονύσιο Δήμου [ΓΑΚ, Αρχείο Ειδικού Δικαστηρίου Αθήνας, Βιβλίο πρακτικών 10 (1946), συνεδρίαση 22ας Νοεμβρίου 1945 (αρ. 1238), κατάθεση Αστυνόμου Νικόλαου Αρχιμανδρίτη]. Ο Τσαπόγας υπηρετούσε στο Αρχηγείο της Αστυνομίας και ήταν ενεργά οργανωμένος στο ΕΑΜ Αστυνομικών, ο γιος του Γιώργος υπηρέτησε ως καπετάνιος του 4ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Αθήνας. Μετά την Απελευθέρωση, ο Τσαπόγας ανέλαβε επικεφαλής της Εθνικής Πολιτοφυλακής Αθηνών, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είχε οποιαδήποτε σχέση με την ΟΠΛΑ. (Μαγνητοφωνημένη συνέντευξη Γιώργου Τσαπόγα).
Σύμφωνα με την προφορική μαρτυρία του αδελφού του, η 3η Αχτίδα της ΚΟΑ είχε τοποθετήσει ως φράξια στο προσωπικό αρχηγείο του Γρίβα στο Θησείο το Γιάννη Βαζούρα, δεύτερο τη τάξει στην ΟΠΛΑ Θησείου, η ταυτότητα του οποίου αποκαλύφθηκε από τους Χίτες μόνο στις 3 Δεκεμβρίου 1944.
(Μαγνητοφωνημένη συνέντευξη Γιάννη Βαζούρα)
ΓΑΚ, Αρχείο Α’ Κακουργιοδικείου Αθηνών, Βιβλίο πρακτικών 15 (Φεβρουάριος-Μάρτιος 1947), συνεδρίαση 10ης Φεβρουαρίου 1947 (αρ. 13-18), καταθέσεις Ευάγγελου Κουμαρά, Κωνσταντίνου Κώτσου. Οι δύο νεκροί ήταν οι 18χρονοι αδελφοί Ευθύμιος και Βασίλειος Πίπας, μέλη της Χ και εθελοντές σε ≪ομάδα δίωξης κομμουνισμού≫ (Έκθεσις επί των εθνικών σκοπών και του εθνικού έργου της οργανώσεως «Χ». Αθήνα 1944, σ. 32 // Αρχείο Ληξιαρχείου Δήμου Αθηναίων, ληξιαρχικές πράξεις θανάτου Βασιλείου και Ευθυμίου Πίπα.
Εν παραδείγματι, η περίφημη στιχομυθία της Ηλέκτρας Αποστόλου με τους αξιωματικούς της Ειδικής κατά την ανάκριση που ακολούθησε τη σύλληψη της στις 25 Ιουλίου 1944, δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας, αλλά καταγράφηκε σε ειδικό δελτίο από τον ανθυπασπιστή Φιλοποίμενα Παπαδόπουλο, φράξια του Κόμματος στα κρατητήρια της οδού Ελπίδος (Κωτσάκης, σ. 205, 206) //
Ο 20χρονος Αντώνης Μαρκαντωνάτος κατέθεσε ως μάρτυρας κατηγορίας μεταπολεμικά στη δίκη των Δοσιλόγων πως υπηρετούσε ως ≪ΕΑΜική φράξια≫ στην Ειδική Ασφάλεια: στις 21 Ιουλίου 1944, πήρε κρυφά τα στοιχεία ενός ετοιμοθάνατου κρατουμένου –του Σάββα Απαλόπουλου– και ενημέρωσε σχετικά την οργάνωση (ΓΑΚ, Αρχείο Ειδικού Δικαστηρίου Αθήνας, Βιβλίο πρακτικών 8 (1945), συνεδρίαση 5ης Νοεμβρίου 1945 (αρ. 1046-1048), κατάθεση Αντώνιου Μαρκαντωνάτου)
Ο ίδιος ο αρχηγός του ΕΛΑΣ Αθήνας, Σπύρος Κωτσάκης, κατά τη διάρκεια incognito επίσκεψής του στην περιοχή της Ι Ταξιαρχίας, πυροβολήθηκε τρεις φορές από ένα μαχητή της ΟΠΛΑ στο Δουργούτι ο οποίος τον θεώρησε ύποπτο επειδή φορούσε κοστούμι και επειδή το ταξί που τον μετέφερε ερχόταν από την Πλατεία Αγάμων, μια από τις ≪χαφιεδοσυνοικίες≫ της Αθήνας. Σώθηκε μόνο επειδή το πιστόλι είχε αχρηστευθεί από την υγρασία! (Κωτσάκης, Εισφορά σ. 218-219)
Η ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΟΠΛΑ
Το πλήρες κείµενο –αδηµοσίευτο μέχρι σήµερα– έχει ως εξής:
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ
Οι κατακτητές και η προδοτική Κυβέρνηση του µέθυσου Ράλλη και του κίναιδου Ταβουλάρη, αφού µε την πείνα, την οµηρία, το κάψιµο χωριών και περιοχών, τις δολοφονίες και τις συλλήψεις δεν μπόρεσαν να γονατίσουν τον Ελληνικό Λαό, έφεραν το δήµιο ΣΙΜΑΝΑ µε ειδικούς δηµίους να οργανώσουν επιστηµονικώτερα δολοφονίες, εµπρησµούς, ανατινάξεις για την εξόντωση του λαού και των αγωνιστών του. Οργάνωσαν και εξόπλισαν εκτός από τις ασφάλειες ειδικά Τάγµατα Ασφαλείας µε σκοπό το χτύπηµα του λαού που παλεύει για να ζήσει και να ελευθερωθεί.
Σύµµαχοι, συνεργοί και βοηθοί των κατακτητών ενάντια στο λαό είναι οι οργανώσεις που καθοδηγούνται και πληρώνονται από το Βασιλιά. Τον Γλύξµπουργκ τον υπεύθυνο υποκινητή εµφυλίου πολέµου στην Ελλάδα. Το βασιλιά που µε τους Παπαδόγγονες, Χρυσοχόου και άλλους αποβλέπει να διαλύσει µε τη βοήθεια των Γερµανών τις πραγµατικές εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις, να ξανάρθει στην Ελλάδα και να καταλάβει την εξουσία. Όλοι αυτοί, κατακτητές, προδοτική Κυβέρνηση, αντιδραστικές οργανώσεις, εξοπλίζουν σήµερα σώµα δολοφόνων που ονοµάζουν Ειδική Ασφάλεια και που σ’ αυτό στρατολογούνται γνωστά καθάρµατα του Ε∆ΕΣ, της ΕΣΠΟ, της Χ, της Εθν. ∆ράσης. Αυτοί δολοφόνησαν τον δικηγόρο Γιαννακόπουλο, από τους Αρχηγούς του Ε∆ΕΣ γιατί ήθελε να ξεκαθαρίσει τον Ε∆ΕΣ από τους γκεσταπίτες. Αυτοί κάθε µέρα δολοφονούν, πυροβολούν, συλλαµβάνουν, κάνουν έρευνες, βασανιστήρια και τροµοκρατούν το λαό. Πάνε να λυγίσουν το λαό, να διαλύσουν τις οργανώσεις του. Ο Ελληνικός Λαός δεν ανέχεται να δολοφονείται και να τροµοκρατείται από τα καθάρµατα αυτά. Ο λαός μαζί µε την ΟΠΛΑ του θα δώσει απάντηση και θα τη δώσει γρήγορα.
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΛΑΪΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ (Ο.Π.Λ.Α.) οργάνωση του λαού ενάντια στους καταχτητές και τους προδότες ∆ΗΛΩΝΕΙ ότι:
- Θα υπερασπίσει και θα περιφρουρήσει τις πραγµατικές εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις που αγωνίζονται τον τραχύ αγώνα ενάντια στους καταχτητές για την απελευθέρωση της Ελλάδας µας και για τη λαοκρατία.
- Θα εξοντώσει κάθε προδότη που συνεργάζεται µε τους καταχτητές και θα τιµωρήσει σκληρά καθένα που δολοφονεί, προδίδει και συλλαµβάνει αγωνιστές του λαού.
- Θα περιφρουρήσει τους λαϊκούς αγωνιστές και τους αγώνες του λαού.
ΚΑΛΕΙ
Τους αξιωµατικούς όλων των όπλων, την αστυνομία, την χωροφυλακή, τους ευζώνους και καθένα που θέλει να λέγεται Έλληνας να ΜΗ υπακούσουν στις εντολές των καταχτητών και των προδοτών, να ΜΗ γίνουν δολοφόνοι και προδότες του λαού. ΚΑΛΕΙ τον Ελληνικό Λαό να περιφρουρίσει τους αγωνιστές του και να ενισχύσει την Ο.Π.Λ.Α. καταγγέλνοντας µε συγκεκριµένα στοιχεία κάθε προδότη.
Η Ο.Π.Λ.Α. είναι ο άγρυπνος ΦΡΟΥΡΟΣ των αγωνιστών του λαού και των λαϊκών αγώνων, ο ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΗΣ του λαού και ο αµείλικτος ΤΙΜΩΡΟΣ κάθε προδότη. Η Νίκη πλησιάζει και θα είναι ΝΙΚΗ του λαού.
Η ∆ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΛΑΪΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ (ΟΠΛΑ)
Αόρατοι εκτελεστές
Με απόσταση πιο αποτελεσματικό στοιχείο καμουφλάζ ήταν οι μεταμφιέσεις: ≪Και χωροφύλακας έχω ντυθεί και τσολιάς έχω ντυθεί και πυροσβέστης έχω ντυθεί –μια φορά που έπρεπε να ξαπλώσουμε ένα καρακόλι στην πλατεία Κουμουνδούρου…≫.
Σε μυθολογία έχουν αναχθεί οι γερμανικές στολές και τα χαρακτηριστικά νεφροειδή πέταλα στήθους της Στρατονομίας (Feldgendarmerie) που συχνά χρησιμοποιούνταν όταν ο στόχος ήταν αρκετά δύσκολος στην προσέγγιση ή αρκετά διάσημος ώστε ο περίγυρος να μάθει την ταυτότητα των δραστών.
Στις 11 Οκτωβρίου του 1944 ο αρχηγός της Χ, Γεώργιος Γρίβας έκανε τη συνηθισμένη καθημερινή διαδρομή του με το υπηρεσιακό του αυτοκίνητο από το Στρατοδικείο (Κριεζώτου και Ακαδημίας) στο σπίτι του στο Θησείο, όταν στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στο ύψος του Συντάγματος Μακρυγιάννη, βρέθηκαν ξαφνικά μπροστά του 20 άνδρες με γερμανικές στολές και κράνη βάλλοντας με αυτόματα εναντίον του αυτοκινήτου. Ο οδηγός ανέπτυξε ταχύτητα και ο Γρίβας, που σώθηκε στο παραπέντε, ανταπέδωσε τα πυρά με το πιστόλι του φωνάζοντας στους συνεπιβάτες του: ≪Μην τους φοβάστε, είναι κομμουνιστές με γερμανικές στολές!≫
Στις εμπόλεμες ανατολικές συνοικίες, οι κάτοικοι γνώριζαν πως οι γερμανικές περίπολοι που κυκλοφορούσαν τις νύχτες μιλούσαν άπταιστα ελληνικά. Το βράδυ της 2ας Αυγούστου 1944, μια πολυμελής ομάδα της ΟΠΛΑ με επικεφαλής τον ήδη θρυλικό ομαδάρχη Γιώργο Κολλημένο και στολές της Feldgendarmerie εισέβαλαν στο σπίτι του συνταγματάρχη Σωτήριου Κασίμη στο Παγκράτι. Ο νεαρός Σάββας Κατιρτζόγλου από το Βύρωνα βρισκόταν σε μια από τις κλιμακωτές ζώνες περιφρούρησης της επιχείρησης:
''Ένας Σωκράτης Φαληρέας, Καισαριανιώτης που ήταν στην ΟΠΛΑ (το θυμάμαι γιατί είχαμε επαφή φιλική), ήταν ντυμένος [γερμανικά] σίγουρα. Και μάλιστα κάποιος από κάποιο σπίτι, ένιωσε την κίνηση και πήγε να ανοίξει κάποιο παράθυρο. Και βάζει μια αγριοφωνάρα ο Φαληρέας: «Λος! Λος!» για να μη δούνε ποιοι ήρθανε και τι κάνανε –αυτός ήτανε ο σκοπός. Για αυτό έγινε και νύχτα…''.
≪Γερμανοί≫ πραγματοποίησαν επίσης την ≪εντυπωσιακή επιχείρηση≫ εναντίον του αρχηγού του ΕΔΕΣ Πειραιά, Σήφη Βαρδινογιάννη, στα Κρητικά του Πειραιά. Εξαίρεση ήταν οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η εκτέλεση γινόταν μπροστά στα μάτια περαστικών, ακόμα και συγγενών του θύματος.
Καλύτερο καμουφλάζ ήταν η αντίληψη του πολεοδομικού συγκροτήματος ως ενιαίου χώρου δράσης. Σύντομα έγινε αντιληπτό πως η συνοικιακή βάση ήταν ακατάλληλη, αφού, στην περίπτωση της ΟΠΛΑ, η παραμονή των μελών της σε μια γειτονιά για μεγάλο διάστημα διατάρασσε την ισορροπία ανάμεσα στις ≪προϋποθέσεις αποτελεσματικότητας≫ και ≪προϋποθέσεις ασφαλείας≫. Έτσι, για να εξαφανίζουν τα ίχνη τους, Κοκκινιώτες επιχειρούσαν στου Γκύζη, Περιστεριώτες στην Καισαριανή, Βυρωνιώτες στην Πεντέλη κ.ο.κ.
Στις παραμονές της Απελευθέρωσης, δέκα επίλεκτοι μαχητές της ΟΠΛΑ Ανατολικών Συνοικιών με καπαρντίνες και τσάντες γεμάτες περίστροφα και αυτόματα διέσχισαν το κέντρο της Αθήνας για να φτάσουν κατόπιν εντολής στη Νέα Ιωνία. Εκεί, συμμετείχαν σε ανακρίσεις και, τέσσερις μέρες πριν την εκκένωση της Αθήνας, στη μάχη για την κατάληψη των διυλιστηρίων της ΟΥΛΕΝ.
Αυτή η κατάργηση πραγματικών ή νοητών ορίων ήταν βασικό χαρακτηριστικό της παράνομης ζωής, ως τακτική διαφυγής από τα ασφυκτικά όρια ενός περιορισμένου χώρου δράσης με τους συνακόλουθους κινδύνους. Οι μαχητές της ΟΠΛΑ, μόνιμα παράνομοι και σε συνεχή κίνηση, έβρισκαν καταφύγιο στα όρια των κατοικημένων περιοχών, σε γιαπιά, εγκαταλειμμένα σπίτια, χωράφια, υπονόμους ενώ ορισμένες φορές έφταναν μέχρι τα φιλόξενα εαμικά χωριά της Ανατολικής Αττικής και την Πάρνηθα για να αποφύγουν τις καταδιώξεις.
«Προδότες και εγκληματίες»
Για το Κόμμα και το ΕΑΜ, ο ''Ελληνικός'' αντίπαλος στην Αθήνα του 1944 ήταν ενιαίος και τρισυπόστατος:
α) η κατοχική κυβέρνηση με τους στρατιωτικούς και διωκτικούς της μηχανισμούς: Τάγματα Ευζώνων, Διεύθυνση Ειδικής Ασφάλειας, Χωροφυλακή, Αστυνομία.
β) οι φασιστικές / δοσιλογικές οργανώσεις, μια πανσπερμία φιλογερμανικών (ομίλων με χτυπητά ονόματα: Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωσις (ΕΣΠΟ), Οργάνωσις Εθνικών Δυνάμεωomega;ν Ελλάδος (ΟΕΔΕ), Οργάνωσις Πρωτοπόρων Νέας Ευρώπης (ΟΠΝΕ), Ένωσις Φίλων Χίτλερ (ΕΦΧ) που το 1943 μετονομάστηκε σε ΜΠΟΥΝΤ (=Σύνδεσμος), η Εθνική Ένωσις Ελλάς (ΕΕΕ) –ουσιαστικά το πρώτο φασιστικό κόμμα στην Ελλάδα–, Πατριωτική Αντικομμουνιστική Ταξιαρχία (ΠΑΤ)220 κ.ά.
γ) αντίπαλες ''αντιστασιακές'' οργανώσεις που κάλυπταν ένα ευρύτατο φάσμα ιδεολογίας και συμπεριφορών αλλά ανταποκρίνονταν άνετα στο χαρακτηρισμό ≪φασιστικές≫ ή ≪κρυπτοφασιστικές≫ όπως : ΕΔΕΣ, Χ, ΠΕΑΝ, Ιερή Ταξιαρχία (ΙΤ), Εθνικό Κομιτάτο, Εθνική Δράσις, ΡΑΝ.
Διεξάγοντας πρώτα από όλα έναν αγώνα επιβίωσης, την ΟΠΛΑ απασχολούσαν περισσότερο οι δραστήριοι συνεργάτες των ελληνικών και γερμανικών υπηρεσιών ασφαλείας –είτε επρόκειτο για δοσιλογικές φασιστοομάδες, είτε για οπλισμένες αντικομμουνιστικές οργανώσεις, όπως η Χ και ο ΕΔΕΣ Αθήνας– παρά τα, εν μέρει, ''ακίνδυνα''σχήματα, όπως η ΙΤ, η Εθνική Δράση ή το Εθνικό Κομιτάτο. Στην τελευταία περίπτωση αρκούσαν μερικές παραδειγματικές πράξεις, όπως η εκτέλεση του Κίτσου Μαλτέζου (1.2.1944) ή του Κώστα Ρίτσου (21.3.1944), βασικού στελέχους του Εθνικού Κομιτάτου στα Μανιάτικα του Πειραιά.
Ωστόσο, ο πραγματικός πόλεμος αφορούσε τους ≪αγωνιστές της δωδέκατης ώρας≫, με επικίνδυνους αντιπάλους.
Έτσι, οι ''δολοφονίες'' του υπεύθυνου της ΕΕΕ Πειραιά, Βασίλη Σκανδάλη (Αύγουστος 1944)224, του καθηγητή της Σχολής Ικάρων και ιδρυτικού μέλους της ΕΦΧ, Κωνσταντίνου Καζαντζή (2.10.1944)225, του αρχηγού της ΟΕΔΕ, Γιώργου
Παντελόγλου (26.9.1944)226 και των διερμηνέων του Γερμανικού Φρουραρχείου Αθηνών, Άρη Ροδόπουλου και Ιωάννη Ρουγγέρη (5.5.1944) εξηγούνται επαρκώς από την ιδιότητα των θυμάτων, ενώ οι 51 Χίτες που φαίνονται ως θύματα
της ≪κομμουνιστικής βίας≫ στην Κατοχή, δεν χάνουν τη ζωή τους επειδή ανήκουν σε αντίπαλη οργάνωση αλλά γιατί στρατεύονται αυτόματα στους ≪συνεργάτες των συνεργατών≫.
Οφείλουμε να παραθέσουμε τρεις λόγους για τους οποίους η Χ και ο ΕΔΕΣ Αθήνας θεωρούνταν εχθροί πρώτης γραμμής: διέθεταν οπλισμό, πρέσβευαν έναν αδιάλλακτο αντικομμουνισμό και απολάμβαναν τέτοιας υποστήριξης από τις αρχές, ώστε η συνεργασία με την Ασφάλεια να λάβει το χαρακτήρα συγκοινωνούντων δοχείων στα πλαίσια μιας κοινής διωκτικής δράσης. Η Ειδική Ασφάλεια του Πειραιά οργανώθηκε γύρω από το σκληρό πυρήνα δύο οπλιτών της Χ, του Βαγγέλη Μπουγιούρη και του Βασίλη Αγραφιώτη, οι οποίοι κατετάγησαν εθελοντικά στο σώμα –φτάνοντας στο βαθμό του μοιράρχου– με την
παρότρυνση του αρχηγού της Χ Πειραιά, Μαντούβαλου.
Στον ΕΔΕΣ Αθήνας, πολλές τοπικές οργανώσεις του οποίου πέρασαν μαζικά στο κατοχικό στρατόπεδο, χρεώθηκε η επιτυχία των μπλόκων σε Καλογρέζα (15.3.1944), Γαλάτσι (31.3.1944) και Φιλοθέη (9.6.1944), ενώ στελέχη του ανταμείφθηκαν ακόμα και με θέσεις δημάρχων δικαιώνοντας απόλυτα τον αφορισμό του Κόμματος περί ≪υπερκυβέρνησης προδοτών≫.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ : Ριζοσπάστης, 4.12.1946. Οι Μπουγιούρης και Αγραφιώτης αναφέρονται ονομαστικά στην επίσημη ιστορία της Χ ως μέλη εναντίον των οποίων συνέβησαν ≪αδικοπραγίαι εκ μέρους των κομμουνιστών≫. (Έκθεσις επί των εθνικών σκοπών και του εθνικού έργου της οργανώσεως «Χ». Αθήνα 1944). Η πηγή αναφέρεται στην απόπειρα που έγινε εναντίον τους στις 10 Φεβρουαρίου 1944 από ομάδα της ΟΠΛΑ.
Για τη συμμετοχή στελεχών του ΕΔΕΣ στα μπλόκα βλ. ΓΑΚ, Αρχείο Ειδικού Δικαστηρίου Αθήνας, Βιβλίο πρακτικών 8 (1945), συνεδρίαση 4ης Νοεμβρίου 1945 (αρ. 1038-1040), Βιβλίο πρακτικών 21 (1946), συνεδρίαση 24ης, 25ης και 27ης Μαΐου 1946 (αρ. 1061-1062). Ο συνταγματάρχης Γεώργιος Μωραίτης, αρχηγός του ΕΔΕΣ στην περιφέρεια Νέας Ιωνίας από το 1942 πρωτοστάτησε στο Μπλόκο της Καλογρέζας και ανταμείφθηκε με τη θέση του δημάρχου Καλογρέζας // Προδότες και εγκληματίες, σ. 14.
Χαρακτηριστικά, μετά το Μπλόκο της Κοκκινιάς, η οικογένεια του καταδότη και Εύζωνα Θεόδωρου Μπαντράνη εξαφανίστηκε μυστηριωδώς από την Κοκκινιά [Αρχείο ΚΕ του ΚΚΕ, Ηχητικό αρχείο ΠΕΑΕΑ Κοκκινιάς, Συνεντεύξεις γυναικών (ανώνυμες) για το μπλόκο της Κοκκινιάς:
≪Ο Μπαντράνης δεν τιμωρήθηκε απλώς. Τιμωρήθηκε οικογενειακώς!≫.
Γνωστότερη είναι η περίπτωση της οικογένειας του Νικόλαου Παπαγεωργίου, αρχηγού της Χ Παγκρατίου η οποία εξοντώθηκε ολοκληρωτικά. Εκτός από τον ίδιο (2.9.1944), εκτελέστηκαν ο αδελφός του Γιάννης (23.9.1944), η μητέρα του Βασιλική, οι αδελφές του Ελένη και Κατίνα κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών (8.12.1944) και ο τρίτος αδελφός του Αλέκος μετά τον πόλεμο (12.12.1946) (Εφημερίς των Χιτών, φ. 2/3.6.1946 ≪Το ολοκαύτωμα της οικογένειας Παπαγεωργίου≫, φ.30/16.12.1946 ≪Οικογένεια Παπαγεωργίου. Ένας θρύλος και μια δόξα. Ένα τραγικό ολοκαύτωμα στην ιστορία της νεώτερης Ελλάδος≫).
ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ : Μια τέτοια ομάδα ήταν οι Παπαγιώργηδες, μια ισχυρή ένοπλη ομάδα «Χ» με έδρα το Παγκράτι. Οι Παπαγεωργίου ήταν οικογένεια στρατιωτικών, με 4 αδερφούς και 2 αδερφές και αποτέλεσε τον πυρήνα γύρω από τον οποίο σχηματίστηκε η συμμορία που τρομοκρατούσε τις ανατολικές συνοικίες. Με καλυμμένα τα μετόπισθεν στα δυτικά από τα τάγματα ασφαλείας που στρατοπέδευαν στον Ιλισό, αποτελεί μια προωθημένη αντιεαμική βάση στις εαμοκρατούμενες ανατολικές συνοικίες. Ο χώρος δράσης της φτάνει στα ανατολικά μέχρι την «κόκκινη γραμμή», δηλαδή τη Φιλολάου αρχικά, ενώ αργότερα περιορίζεται ως την Υμηττού και τη γειτονιά της Γούβας στα νότια. Αριθμώντας 20-30 μέλη και με άρτιο εξοπλισμό πραγματοποιούν μικρά μπλόκα, περιπόλους, ελέγχους ταυτοτήτων ενώ συμμετέχουν και στις επιθέσεις των Ταγμάτων Ασφαλείας στις ανατολικές συνοικίες. Συχνά συλλαμβάνουν αγωνιστές, τους μεταφέρουν στο σπίτι τους στη γωνία Κρησίλα και Πασιτέλους, όπου τους ανακρίνουν για να αποσπάσουν πληροφορίες, τους βασανίζουν· κάποιους τους παραδίδουν στους Γερμανούς. Η δράση της ομάδας Παπαγεωργίου είχε περιορίσει την παρουσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ σε αυτή την περιοχή σε αντίθεση με το υπόλοιπο Παγκράτι που βρισκόταν πέρα από την «κόκκινη γραμμή». Συνέπεια αυτού ήταν οι συχνές μάχες μεταξύ των δύο πλευρών. Οι πρώτες ένοπλες αντιπαραθέσεις του ΕΛΑΣ με την ομάδα Παπαγεωργίου στο Παγκράτι αρχίζουν το φθινόπωρο του 1943. Στις 17 Ιουνίου 1944 μια ομάδα από παγκρατιώτες και καισαριανιώτες ΕΛΑΣίτες επιτίθενται με χειροβομβίδα και αυτόματα σε καφενείο, στέκι Παπαγιώργηδων στο Βατραχονήσι, ενώ στις 21 Ιουλίου εκτελείται στην πλ. Παγκρατίου ο Ιωάννης Β., μέλος της χίτικης ομάδας Όσο πλησιάζει ο καιρός της απελευθέρωσης τα τάγματα ασφαλείας περιορίζουν τη δράση τους γύρω από τα στρατόπεδα τους, οι Γερμανοί ετοιμάζονται για αποχώρηση και οι συνεργάτες τους χίτες εγκαταλείπονται χωρίς προστασία.
Έτσι το πρωί της 2 Σεπτεμβρίου 1944 εκτελείτε από την ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) ο Νίκος Παπαγεωργίου, αρχηγός της ομάδας. Στην ενέδρα που στήνεται ο Παπαγεωργίου ειδοποιείται να κατέβει για ένα τηλεφώνημα στο κουρείο του Στέλιου Χατζηεμμανουήλ στην οδό Ευτυχίδου. Τέσσερα μέλη της ΟΠΛΑ έχουν από το προηγούμενο βράδυ κρυφτεί στην ταβέρνα που βρίσκεται ακριβώς απέναντι. Τη στιγμή που ο Παπαγεωργίου περνάει από μπροστά τους, αδειάζουν τους γεμιστήρες πάνω του και πέφτει νεκρός. Το ίδιο βράδυ τα χωνιά ανακοινώνουν «Λαέ ο μαύρος τρομοκράτης του Παγκρατίου δεν ζει πια». Τα αντίποινα από μέλη της ομάδας του ξεκινούν από την πρώτη κιόλας ημέρα με δολοφονίες στην περιοχή της εκτέλεσης του αρχηγού τους. Κατεβάζουν μέχρι και κόσμο από το τραμ στην πλ. Παγκρατίου τους οποίους και εκτελούν επιτόπου. Τα πτώματα αφήνονται στο δρόμο με ταμπέλες στο λαιμό τους που γράφουν «Παπαγεωργίου 1,2…» μέχρι που ο αριθμός φτάνει τουλάχιστον το 10 -κατά άλλες μαρτυρίες το 50. Χωρίς την κάλυψη που απολάμβαναν μέχρι πρότινος όμως, η δράση των Παπαγιώργηδων περιορίζεται και στις 23 Σεπτέμβρη εκτελείται ο μικρότερος αδερφός Ιωάννης, με τον ίδιο σχεδόν τρόπο στο ίδιο σημείο. Ο ΕΛΑΣ κερδίζει σιγά σιγά έδαφος, μεταφέροντας την «κόκκινη γραμμή» στις όχθες του Ιλισού. Η εξόντωση της ομάδας Παπαγεωργίου επέτρεψε στο Παγκράτι να αναπνεύσει και λειτούργησε ως παράδειγμα περιφρούρησης της αντίστασης και ταυτόχρονα τιμωρίας των ανθρώπων που με την δράση τους «κέρδισαν» τον τίτλο του «συνεργάτη των συνεργατών».
Περιφρουρώντας την καθαρότητα του Κόμματος
Ένα μεσημέρι του Οκτωβρίου του 1943, η Πλατεία Συντάγματος συγκλονίστηκε από πυροβολισμούς, όταν μια ομάδα αγνώστων πυροβόλησε εναντίον του Μιχάλη Τυρίμου, ο οποίος γλίτωσε με βαριά τραύματα. Μαζί του ήταν κάποιος Καστρινός ο οποίος επίσης τραυματίστηκε σοβαρά, μαζί με τέσσερις ακόμη περαστικούς. Όπως ανέφερε και το σχετικό δελτίο της επόμενης μέρας, επρόκειτο για ≪πρώην στελέχη του ΚΚΕ≫, πασίγνωστα από την προσχώρησή τους στην Ασφάλεια την εποχή του Μεταξά.
Στις 20 Απριλίου 1944, άγνωστοι με καπαρντίνες θα κατεβάσουν βίαια από το τραμ στη στάση Αγία Ελεούσα στην Καλλιθέα έναν 40χρονο άντρα και θα τον σκοτώσουν με μια σφαίρα στο κεφάλι. Το θύμα ήταν ο Μανώλης Μανωλέας, πρώην βουλευτής Πειραιά του ΚΚΕ (1936), ανοιχτός συνεργάτης της Ασφάλειας ως στέλεχος της μεταξικής ≪Προσωρινής Διοίκησης≫ (μαζί με τον Τυρίμο) και γνωστός για τα αντιμπολσεβικικά άρθρα που συνέτασσε για τις αθηναϊκές εφημερίδες σε συνεργασία με το Γραφείο Τύπου της γερμανικής πρεσβείας.
ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΥΡΙΜΟΣ & ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΑΝΩΛΕΑΣ :
Στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, η Γκεστάπο συνεργάστηκε εκτός από τους γνωστούς γερμανόφιλους και με προδότες κομμουνιστές, οι οποίοι έσπευσαν να ενδυθούν τον μανδύα του εθνικοσοσιαλισμού και να υιοθετήσουν χαφιεδίστικες συμπεριφορές. Δύο από τις πιο γνωστές περιπτώσεις αφορούν τις δραστηριότητες του Μανώλη Μανωλέα και του Μιχάλη Τυρίμου, πρώην βουλευτών του ΚΚΕ.
«Είμαι αποφασισμένος πλέον να κτυπήσω τον κομμουνισμόν στην καρδιά του για να γλιτώσω από τα νύχια του τα θύματά του. Όπως δούλεψα δεκαοκτώ ολόκληρα χρόνια με φανατισμό για να αναπτυχθεί και να ριζώσει, με τον ίδιο φανατισμό είμαι αποφασισμένος τώρα να δουλέψω για να ξεκληρισθεί ολότελα».
Αυτό φέρεται να είπε το μεγαλοστέλεχος του ΚΚΕ στον προϊστάμενο της Υπηρεσίας Δίωξης του Κομμουνισμού, Νίκο Χαραλαμπίδη, καθώς αυτός δεν περιορίστηκε σε μια απλή δήλωση αποκήρυξης της «κόκκινης» ιδεολογίας.
Αν και δεν είναι εύκολο να αποδοθούν πολιτικές ταυτότητες σε προδότες του έθνους και συνεργάτες των Γερμανών, η περίπτωση του Τυρίμου παραμένει ορόσημο μιας ολόκληρης εποχής.
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου θα τον φυλακίσει το 1938 και εκείνος θα υπογράψει το 1939 την περιβόητη δήλωση αποκήρυξης του κομμουνισμού, όταν και πέρασε στην προδοτική υπηρεσία της μεταξικής δικτατορίας. Σε στενή επαφή πια με τον «σφαγέα» Κωνσταντίνο Μανιαδάκη, αναλαμβάνει την ηγεσία του ΚΚΕ, με τον Ζαχαριάδη στη φυλακή, για να χαράξει μια άλλη ρότα στη ζωή.
Το 1941 εγκαταλείπει το ΚΚΕ, έχοντας ολοκληρώσει το διασπαστικό του έργο, και αναλαμβάνει υπαρχηγός στο νεοσύστατο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Μερκούρη, όταν αρχίζει τις τουλάχιστον ύποπτες συναλλαγές με τους μαυραγορίτες. Σειρά μετά έχει ο κατακτητής, για τον οποίο μετατρέπεται ο Τυρίμος σε έναν από τους πιο πιστούς συνεργάτες.
Διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Εύβοια και αναλαμβάνει δράση έναντι των παλιών του συντρόφων. Επικεφαλής της επιχείρησης για τη δίωξη του κομμουνισμού και μέλος της ΕΣΠΟ (Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση), καταδίδει κομμουνιστές με το τσουβάλι και συνεργάζεται στενά με τους ταγματασφαλίτες. Μετά την Απελευθέρωση, θα ερχόταν η ώρα της δικαιοσύνης: ο Τυρίμος συλλαμβάνεται από την Πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ και τον Ιανουάριο του 1945, λίγο πριν από τη Συνθήκη της Βάρκιζας, εκτελείται ως δωσίλογος και προδότης. Οι λεπτομερείς εκθέσεις του για τη στάση του την περίοδο 1936-1944 δεν έπεισαν κανέναν.
ΠΡΟΔΟΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
Όπως κι αν ήταν, ο «Σβίγκος» υπογράφει δήλωση αποκήρυξης του κομμουνισμού και αποφυλακίζεται τον Ιούνιο του 1939, θέλοντας τώρα να συμβάλει με όλες του τις δυνάμεις στη διάλυση των οργανώσεων του ΚΚΕ. Λόγω της προβεβλημένης θέσης τ&omiomicron;υ στο ΚΚΕ, γίνεται αμέσως δεξί χέρι του Κωνσταντίνου Μανιαδάκη, του «χασάπη» υπουργού Ασφαλείας του μεταξικού καθεστώτος. Τίθεται λοιπόν επικεφαλής του κομμουνιστικού διωγμού, συνομιλώντας απευθείας με τον Μανιαδάκη. Ο Τυρίμος σπιτώνεται σε ένα δωμάτιο στο Μετς από την Ασφάλεια και πιάνει δουλειά. Ξεψαχνίζει τα έγγραφα που έχει κατασχέσει το καθεστώς από σπίτια κομμουνιστών και δίνει ονόματα. Οι ασφαλίτες, καθώς λέγεται, διαπιστώνουν με έκπληξη πως ο Τυρίμος μπορούσε να αναγνωρίσει το πρόσωπο από τον γραφικό του χαρακτήρα και μόνο! Γνώριζε εξάλλου όλα τα ψευδώνυμα των κομματικών στελεχών αλλά και τους τρόπους οργάνωσης και δράσης των «κόκκινων» οργανώσεων. Η συμβολή του στο έργο της Ασφάλειας αποδείχτηκε καθοριστική. Αλλά και όσο πιο μυστική έπαιρνε. Μόλις στα τέλη του 1940 θα αντιλαμβάνονταν εξάλλου οι κομμουνιστές ποιος ήταν ο μεγάλος προδότης στις τάξεις τους. Όλος ο παράνομος εκδοτικός μηχανισμός του ΚΚΕ εξαρθρώθηκε από την παρασκηνιακή δράση του Τυρίμου.
Δεν ήταν όμως μόνο αυτό. Στα τέλη του 1939, ο Τυρίμος αναλαμβάνει το τιμόνι της νέας διοίκησης του ΚΚΕ, υπό την καθοδήγηση της Ασφάλειας πάντα, θέλοντας να διασπάσει το κομμουνιστικό κίνημα και να επιφέρει σύγχυση στις τάξεις του ΚΚΕ. Η Προσωρινή Διοίκηση το μόνο που επιδίωκε ήταν να συλληφθούν τα ελεύθερα στελέχη του ΚΚΕ και να εξαρθρωθεί ο πραγματικός παράνομος μηχανισμός του Κόμματος, η λεγόμενη Παλαιά Διοίκηση (ή Παλαιά Κεντρική Επιτροπή).
Το ξεκαθάρισμα μεταξύ της Παλαιάς και της Προσωρινής Διοίκησης κατά τους πρώτους μήνες της Κατοχής έφερε την ολοκληρωτική του σφραγίδα. Ο Βελουχιώτης, που είχε περάσει για μερικά φεγγάρια από τους κόλπους της Προσωρινής Διοίκησης, είχε προειδοποιήσει για τη διασπαστική της δράση, πολλοί ανυποψίαστοι κομμουνιστές έπεσαν ωστόσο θύμα της. Ακόμα και ο Ζαχαριάδης την είχε πατήσει. Ο ρόλος της εξάλλου δεν θα αποκαλυπτόταν παρά στα τέλη του 1940, όταν ο πλαστός «Ριζοσπάστης» άρχισε να υμνεί τον Μεταξά και να αποκτά εθνικιστικό λόγο! Ο χαφιεδισμός του Τυρίμου, του αφεντικού της Προσωρινής Διοίκησης, δεν μπορούσε πλέον να περάσει στα «ψιλά».
Γι’ αυτό και εγκατέλειψε ίσως την προδοτική ηγεσία του ΚΚΕ το καλοκαίρι του 1941, για να αναλάβει καθήκοντα υπαρχηγού στο νεοσύστατο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Μερκούρη. Τώρα επιδιώκει να προσεταιριστεί τους εργάτες και τους ιδιωτικούς υπαλλήλους, αν και η απόπειρα αποτυγχάνει ολοσχερώς. Παρά ταύτα, θα κατηγορηθεί για «απογύμνωσιν» της Εφορίας Υλικού Πολέμου αλλά και για ύποπτες συναλλαγές με μαυραγορίτες.
Η χαφιεδίστικη δράση του θα κορυφωνόταν κατά τη διάρκεια της Κατοχής, όταν αποδέχτηκε το κάλεσμα της Ασφάλειας να συμμετάσχει στη συγκρότηση της νεοϊδρυθείσας ΕΣΠΟ. Τη φασιστική οργάνωση των δωσιλόγων τη βρήκε μάλλον αρκούντως προδοτική ακόμα και γι’ αυτόν, κι έτσι σύντομα διαχώρισε τη θέση του. Μέσω της ΕΣΠΟ πάντως πρόδωσε αρκετούς ακόμα κομμουνιστές.
Η ζωή του Τυρίμου θα έφτανε σύντομα στο τέλος της, καθώς μετά την Απελευθέρωση ήταν έκθετος απέναντι σε όλους. Λίγες μέρες μετά το τέλος της Κατοχής και κατά τις αναταραχές των Δεκεμβριανών, θα πέσει στα χέρια της ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών), της ένοπλης κομμουνιστικής Πολιτοφυλακής που είχε ιδρυθεί το 1943. Ο Τυρίμος, παρά τις εκθέσεις με τα πεπραγμένα του που συνέταξε στο πλαίσιο της απολογίας του, δεν έπεισε κανέναν για τη στάση του από το 1939 και μετά.
Μετά την ανακωχή των Δεκεμβριανών (11 Ιανουαρίου 1945) και πριν υπογραφεί η Συνθήκη της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945), εκτελέστηκε εκείνον τον Ιανουάριο από την ΟΠΛΑ ως προδότης του ΚΚΕ και δωσίλογος…
ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΑΝΩΛΕΑΣ
Ο Μανωλέας και τα άλλα στελέχη έδιναν διαλέξεις στα αμφιθέατρα των Πανεπιστημιακών Σχολών και παρείχαν την κομματική τους εμπειρία στην Ασφάλεια. Η Κατοχή βρήκε τον Μανωλέα άνεργο και τελείως αποκομμένο από τους πρώην “φίλους” του. Αναγκάστηκε να εργασθεί ως μάγειρος σε κάποιο εργοστάσιο μέχρι το 1943. Η ήττα της 6ης Στρατιάς Γερμανών στο Στάλινγκραντ αποτέλεσε τον σπινθήρα για το ξεκίνημα της νέας του στράτευσης. Για τον Μανωλέα ο κίνδυνος “σοβιετικοποίησης” της Ευρώπης ήταν τότε περισσότερο ορατός παρά ποτέ. Ο ίδιος προσέφερε τις υπηρεσίες του στο κατοχικό ραδιόφωνο και στο Γραφείο Τύπου της γερμανικής πρεσβείας. Η γνωστή Σίτσα Καραϊσκάκη συντόνιζε την παρουσίαση των κειμένων και των λόγων Μανωλέα.
Τα περισσότερα άρθρα του Μανωλέα δημοσιεύθηκαν στις αθηναϊκές εφημερίδες τον Απρίλιο του 1943 με τον γενικό τίτλο: “Το αληθινό πρόσωπο του κομμουνισμού”. Μια δεύτερη σειρά άρθρων άρχισε να δημοσιεύεται στις 23 Μαΐου και διήρκεσε ως τις 30 Μαΐου 1943 έχοντας τον γενικό τίτλο “Ελλάς ξύπνα!” και υπότιτλο “του πρώην βουλευτού του κομμουνιστικού κόμματος κ. Μανώλη Μανωλέα”.
Οι αποκαλύψεις του Μανωλέα για τη Γ’ Διεθνή, τις οργανώσεις της ΕΠΟΝ και του ΕΑΜ, προκάλεσε τότε ζωηρή εντύπωση στο αναγνωστικό κοινό με αποτέλεσμα το όνομα του να μπει στη “μαύρη” λίστα της ΟΠΛΑ.
Το τέλος της πολυτάραχης ζωής του είχε προδιαγραφεί. Τον Ιανουάριο του 1944 δύο εκτελεστές της ΟΠΛΑ με υποπολυβόλα Sten κρυμμένα μέσα στις καμπαρντίνες τους ανέβηκαν σε ένα τραμ στην οδό Θησέως στην Καλλιθέα. Ο Μανωλέας ήταν ένας από τους επιβάτες. Αφού τον αιφνιδίασαν, τον οδήγησαν με τη βία έξω. Μέσα στο χειμωνιάτικο πρωινό ακούστηκαν δύο πυροβολισμοί και ο Μανωλέας έπεσε στον δρόμο.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Ότι πληρώνεις....παίρνεις!!!!
«ΚΥΚΛΟΙ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΕΩΣ»: ΤΑΓΜΑΤΑ ΕΥΖΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
≪Αθηναίοι πολίτες, Αθηναίες!
Βάλτε καλά στο μυαλό σας πως οι Γερμανοί έχουν σκοπό να μας αφανίσουν.
Και οι Ράλληδες στέκονται στο πλευρό τους≫.
Προκήρυξη ΕΑΜ Αθήνας-Πειραιά, 14.8.1944
Οι «γερμανοτσολιάδες»: Το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων Αθηνών
Δυστυχώς, οι γνώσεις μας για τους ταγματασφαλίτες των Αθηνών είναι από ελλιπέστατες έως ανύπαρκτες και μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε για την ≪ποιότητά≫ τους.
Από την πλευρά της Αντίστασης, τα Τάγματα περιγράφονται με τα μελανότερα χρώματα και αντιμετωπίζονται απερίφραστα ως προδοτικοί σχηματισμοί (σ.σ. που ήταν). Για το Ριζοσπάστη, οι ταγματασφαλίτες δεν ήταν παρά ≪μισθοφόροι των Γερμανών≫, ≪Ελληνόφωνοι SS≫, ≪τάγματα δολοφόνων του μέθυσου Ράλλη≫ κ.ά. ενώ οι αντάρτες και αξιωματικοί του ΕΛΑΣ τους αντιμετώπιζαν με φοβερή περιφρόνηση ως αντιπάλους δευτέρας κατηγορίας.
Ένα πρώτης γραμμής στέλεχος του ΚΚΕ, σε μια προσπάθεια ψυχραιμότερης (και πιο ταξικής) ανάλυσης του φαινομένου των Ταγμάτων στην Αθήνα, κατατάσσει συλλήβδην τους άνδρες τους στην κατηγορία των ≪εξαθλιωμένων, απλών ανθρώπων του μόχθου και της στέρησης που παρασύρθηκαν, εκβιάστηκαν, στρατεύθηκαν υποχρεωτικά με αποφάσεις των κουίσλινγκς ή υπέκυψαν στην αδυσώπητη πίεση της πείνας≫.
Το συχνά επικαλούμενο επιχείρημα –ακόμα και από ιστορικούς– πως οι Αθηναίοι ταγματασφαλίτες στρατολογήθηκαν από ≪γνωστούς αντικομμουνιστές≫ και ≪τραμπούκους των λιμανιών≫, δε στερείται αλήθειας. Το οικονομικό κίνητρο αποδείχθηκε ελκυστικό για πολλούς άεργους αξιωματικούς ενώ, για ορισμένους, η ένταξή τους στα Τάγματα Ευζώνων αποτελούσε μάλλον αυτονόητη εξέλιξη: Καθ’ όλη τη διάρκεια του 1943 και του 1944 στην Αθήνα συνέρρεαν από την επαρχία αντάρτες άλλων οργανώσεων που είχαν διαλυθεί από τον ΕΛΑΣ, χωροφύλακες, αγρονόμοι, έφεδροι ή μόνιμοι αξιωματικοί και εν γένει αρκετοί που ≪εξ επαγγέλματος≫ βρίσκονταν εγγύτερα στην αντικομμουνιστική στράτευση. Για κάποιους μόνιμους αξιωματικούς χωρίς ιδιαίτερες ιδεολογικές ανησυχίες, η συμμετοχή τους ήταν αφενός θέμα καθήκοντος και αφετέρου διαφύλαξης του στρατιωτικού τους κύρους, που θα πλήττονταν από ενδεχόμενη προσχώρησή τους στα τμήματα του ΕΛΑΣ Αθήνας.
Μια απλή φυλλομέτρηση των ημερησίων διατάξεων του 1ου Συντάγματος Ευζώνων αρκεί για να εντυπωσιάσει με τον αριθμό και την ποικιλία των αναγραφόμενων ποινών:
Καθημερινά σημειώνονται πλήθος αξιόποινων πράξεων, από απλές παραβιάσεις του κώδικα στρατιωτικής συμπεριφοράς (εγκατάλειψη του στρατώνα χωρία άδεια για μέρες, παραμέληση χαιρετισμού) μέχρι βαριά αδικήματα: κλοπές, υπεξαίρεση και πώληση δημοσίων ειδών, ξυλοδαρμούς πολιτών, βιασμούς ανηλίκων κοριτσιών, διακίνηση και χρήση χασίς κλπ. )
Ο ίδιος ο Ράλλης αναγκάστηκε να δεχτεί ως πραγματικότητα τη διείσδυση πολλών ≪εγκληματικών στοιχείων» και η αύξηση «των κρουσμάτων πράξεων υπαγομένων εις τον κοινόν ποινικόν νόμον≫.
Γενικά η πειθαρχημένη συμπεριφορά αποτελούσε εξαίρεση στον κανόνα. Το Μάιο του 1944, ένας επιτελικός αξιωματικός του Συντάγματος σημείωνε στο βιβλίο ημερησίων διαταγών τα εξής:
≪Κατά τη μετάβασιν του 9ου Λόχου εκ των καπναποθηκών Μαργαρίτη εις τους στρατώνας της Νέας Φιλαδελφείας και επί της οδού Πανεπιστημίου ο Λόχος παρουσίαζε θέαμα οικτρόν […] οπλιτών τινών φωνασκώντων, άλλων διαπληκτιζομένων και τέλος τινας εις την ουράν του Λόχου άδοντες και ενοχλούντες διερχομένας κυρίας και δεσποινίδας». Πέραν της χαμηλής
ποιότητας του ανθρώπινου υλικού, πολλά αντιπειθαρχικά κρούσματα οφείλονταν και στη σκόπιμη ασάφεια που αρχικά κυριαρχούσε σχετικά με το εύρος των αρμοδιοτήτων των νέων στρατιωτικών σωμάτων. Με αφορμή αυξανόμενα περιστατικά αυθαιρεσιών (που έφτασαν μέχρι αρπαγή δεμάτων του Ερυθρού Σταυρού) κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, η διοίκηση των Ευζώνων εξέδωσε την Α.Π. 82/9.5.1944 με την οποία τόνιζε την αναρμοδιότητα των οπλιτών και αξιωματικών για οποιαδήποτε πράξη ≪αστυνομικού≫ χαρακτήρα (όπως ελέγχους ταυτοτήτων, κατ’ οίκον έρευνες, συλλήψεις και κατασχέσεις) και υπογράμμιζε αυστηρά τον περιορισμό των μονάδων σε αποκλειστικώς στρατιωτικά καθήκοντα, στοιχείο που μας επιτρέπει να αντιληφθούμε το εύρος σχετικών παρεκκλίσεων.
Ποιοτικός ή μη, αυτός ήταν ο στρατός που θα αναλάμβανε να αντιμετωπίσει ένοπλους και αποφασισμένους αντάρτες πόλης σε έναν κλεφτοπόλεμο οδομαχιών. Η τακτική των ≪μπλόκων≫, δηλαδή του αποκλεισμού μιας συνοικίας, της σύλληψης ομήρων και ενδεχομένως της επιτόπιας εκτέλεσης μελών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ή του Κόμματος, θα σημαδέψει ανεξίτηλα τη βραχύβια ιστορία των Ταγμάτων που, από την πρώτη τους ≪πολεμική≫ εξόρμηση στις 30 Νοεμβρίου 1943 έως και τη μέρα εκκένωσης της Αθήνας από τον ΕΛΑΣ τον Ιανουάριο του 1945, οι άνδρες των Ταγμάτων θα βρίσκονταν στην εμπροσθοφυλακή των συγκρούσεων γράφοντας μερικές αξέχαστες σελίδες αίματος και ομαδικών σφαγών (Δουργούτι, Κοκκινιά) και αποδεικνύοντας εαυτούς ως τους πιο ≪αναλώσιμους≫ –στρατιωτικά και πολιτικά– μαχητές του κατοχικού εμφυλίου για το στρατόπεδο της εθνικοφροσύνης.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ :
Κυριακού Παναγιώτης, ≪Έκθεση περί της δράσεως του Συντάγματος Ευζώνων Αθηνών≫, 8.4.1957. Στο: ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αρχεία Εθνικής Αντίστασης, Αθήνα 1998. Τόμος 8, σ. 282-296. Σύμφωνα με την ίδια πηγή ξεκίνησε αμέσως εκπαίδευση στις οδομαχίες και τον αγώνα ≪εντός κατοικημένου χώρου≫. Στην Θεσσαλονίκη τα σχέδια δεν υλοποιήθηκαν ποτέ και το ρόλο των Ταγμάτων Ασφαλείας εκεί θα τον έπαιζαν διάφορες ένοπλες αντικομμουνιστικές πολιτοφυλακές που δεν έφτασαν να αποτελέσουν ενιαία συγκροτημένη στρατιωτική μονάδα.
Στην ≪παρθενική≫ τους μάλιστα εκκαθαριστική επιχείρηση στην Πάρνηθα, ο 1ος και ο 4ος Λόχος του Ι Τάγματος Ευζώνων αποδεκατίστηκαν σε μάχη κοντά στο χωριό Κλειδί (20.2.1944), στις δυτικές υπώρειες της Πάρνηθας, από δυνάμεις του Ι/34 Τάγματος Αττικής του ΕΛΑΣ και είχαν τουλάχιστον 15 νεκρούς και αγνοούμενους (ΓΕΣ/ΥΣΑ, Αρχείο Συντάγματος Ευζώνων Ασφαλείας Αθηνών, Μητρώο οπλιτών Ι Τάγματος). Έκτοτε αποφεύγονταν οι εμπλοκές σε μάχη με τους αντάρτες χωρίς την υποστήριξη ισχυρών Γερμανικών τμημάτων. Ακόμα και έτσι όμως γίνονταν στόχος των ανταρτών του 34ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ που θεωρούσαν προσβολή την παρουσία ≪γερμανοτσολιάδων≫ στα εδάφη τους. Στη μεγάλη νυχτερινή Μάχη της Κωπαίδας (7.8.1944) τα φυλάκια του ΙΙΙ Τάγματος Ευζώνων στα χωριά Τοπόλια (Κάστρο), Βρασταμίτα (Υψηλάντης) και Κριεκούκι δέχτηκαν σφοδρή επίθεση και είχαν ανησυχητικά μεγάλες απώλειες –περίπου 30 νεκρούς, τραυματίες και αγνοο	#973;μενους– ενώ οι Γερμανοί είχαν 7 νεκρούς και 24 τραυματίες (BA-MA, RW 40/148. Ia No 15066/44, 11.8.1944). Η Βοιωτία έμεινε οδυνηρή εμπειρία για το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων που περιορίστηκε σε ακίνδυνα μπλόκα σε χωριά της Ανατολικής Αττικής.
Σε ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα αρχειακά τεκμήρια, υπάρχει ένα υπόμνημα διαμαρτυρίας μονίμων υπαξιωματικών προς τη διοίκηση του Συντάγματος (Απρίλιος 1944) όπου διαβάζει κανείς:
≪Άμα τη κατατάξει μας εις τον ιδρυθησόμενον Λόχον Βαθμοφόρων ο στρατηγός κ. Ντερτιλής μας υπεσχέθη ότι σκοπός της κλήσεώς μας είναι η ίδρυσις Σχολείου από το οποίον μετά φοίτησιν μικρού τινος χρονικού διαστήματος θα προαχθώμεν εις το βαθμόν του ανθυπασπιστού […] Ολίγας ημέρας κατόπιν και ετέρα υπόσχεσις μας εδόθη, ότι δεν θα απομακρυνθόμεν πέραν των Αθηνών και ότι ουδείς θα εξέρχεται του στρατώνος εν στολή. Παρά ταύτα ολίγας ημέρας αργότερον, τουτέστιν περί τα τέλη Ιανουαρίου, τα μαθήματα διεκόπησαν και ήρχισεν η έξοδός μας κατ’ οργανικά τμήματα εις τας συνοικίας και τα οδούς της πόλεως προς σύλληψιν υπόπτων ατόμων…Ήρχισεν η πίεσις όπως αρθούν εκ του στρατώνος τα πολιτικά και η ανάληψις υπηρεσιών, φρουρών, αγγαρειών και λοιπών υπηρεσιών ως επίσης και η απόσπασις συναδέλφων δια το Ι Τάγμα.
Η συμπεριφορά των κ. αξιωματικών ήρχισεν καθ’ ημέραν να μεταβάλλεται επί τα πείρω μέχρι του σημείου τινες των συναδέλφων να ραπισθούν […] Την επομένην επανερχόμενοι εις τον στρατώνα ευρέθημεν προ της εξής καταστάσεως: εις την πύλην του στρατώνος ήσαν πλην του σκοπού και 2 Γερμανοί μετά διερμηνέως Έλληνος αξιωματικού, οίτινες συνελάμβανον πάντα εισερχόμενον αξιωματικόν δι’ απειλών και ύβρεων και τον διέτασσον να περιβληθεί την στολήν του Εύζωνος, να λάβη τροφήν 6 ημερών και να επιβιβασθή αναμένοντος αυτοκινήτου, όπερ θα απήρχετο οσονούπω. Αποτέλεσμα τούτου ήτο ότι το μεγαλύτερον μέρος των συναδέλφων, ην μη η ολότης, ετρομοκρατηθέν απήλθεν χωρίς να παρουσιασθή […] Δι’ ο και παρακαλούμεν υμάς, όπως ευαρεστούμενοι, επιληφθήτε του ζητήματός μας και ενεργήσετε δια την τακτοποίησιν της θέσεώς μας ως μονίμων στελεχών του Στρατεύματος, ορίζοντες την θέσιν μας εις τα Τάγματα Ασφαλείας» (ΓΕΣ/ΔΙΣ, Φ 915/Γ/2. ≪Υπόμνημα περί της καταστάσεως των μονίμων υπαξιωματικών από της κατατάξεώς των εις τα Τάγματα Ασφαλείας μέχρι σήμερον≫. Αθήνα, 10.4.1944).
Μετά τη Μάχη στο Κλειδί (20.2.1944, βλ. σημείωση 7), μερικοί αιχμάλωτοι Τσολιάδες οδηγούνται ενώπιον της διοίκησης του 2/34 Λόχου του ΕΛΑΣ στη Λιάτανη (Άγιος Θωμάς):
≪Πιάσαμε και 5-6 αιχμαλώτους. Θυμάμαι καθόμαστε στο καφενείο της Λιάτανης και εκεί τους φέραν. «Τι δουλειά κάνεις;», «Εργάτης», «Τι δουλειά κάνεις;», «Ηλεκτρολόγος», «Γιατί μωρέ πήγες Τσολιάς;», «Δεν είχαμε δουλειά –τι να κάνουμε; Εδώ τουλάχιστον μας δίνουν καραβάνα», «Ξέρεις τι σε περιμένει;», «Ε, τι να γίνει…Κι έτσι κι αλλιώς προκοπή δεν είχαμε». Δυστυχώς δε μας έπεσε στα χέρια ούτε ένας αξιωματικός απ’ αυτούς. Ήτανε πίσω βλέπεις…≫ (Μαγνητοφωνημένη συνέντευξη Απόστολου Κοκμάδη (≪Αποστόλη≫), Αθήνα 17.4.2004).
Πβλ. ΓΕΣ/ΥΣΑ, Φ. 40, Αρχείο Συντάγματος Ευζώνων Ασφαλείας Αθηνών, Μητρώον Σώματος Οπλιτών Ι Τάγματος. Στους νεκρούς της συγκεκριμένης μάχης πράγματι συγκαταλέγονται οπλίτες με ένδειξη επαγγέλματος ≪σοβατζής≫, ≪επιπλοποιός≫, ≪λεβητοποιός≫,≪σιδηρουργός≫, ≪εφαρμοστής≫, ≪μηχανικός αυτοκινήτων≫ κ.ά.
Κράτος εν κράτει: Η Διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους
Γνωρίζοντας πως ο πόλεμος κατά του ΕΑΜ θα ήταν τόσο πολιτικός όσο και στρατιωτικός, η κυβέρνηση Ράλλη ενίσχυσε με κάθε μέσο την Χωροφυλακή και παράλληλα φρόντισε να αξιοποιήσει ένα από τα πιο δυνατά αντικομμουνιστικά όπλα της μεταξικής δικτατορίας, τη Διεύθυνση Ειδικής Ασφάλειας.
Αυτό το οργανικό τμήμα της Χωροφυλακής, η προπολεμική ιστορία του οποίου έχει διαφύγει εντελώς της προσοχής των ερευνητών, συστάθηκε επί Ελευθερίου Βενιζέλου τον Φεβρουάριο του 1929 ως ≪Διεύθυνσις Ειδικής Ασφαλείας Αθηνών≫ με σκοπό τη δίωξη του κομμουνισμού στο χώρο της πρωτεύουσας. Εννέα χρόνια αργότερα, ο Ιωάννης Μεταξάς τη μετονόμασε σε ≪Διεύθυνση Ειδικής Ασφαλείας του Κράτους≫, της έδωσε διευρυμένες αρμοδιότητες και τοποθέτησε επικεφαλής ανώτατους αξιωματικούς της χωροφυλακής.
Στα μέσα του 1943 ο Ράλλης ανακάλεσε στην ενεργό δράση έφεδρους αξιωματικούς της Χωροφυλακής για να καταστήσουν το σώμα μαχητικότερο. Διευθυντής της Ειδικής Ασφάλειας ορίστηκε ο απότακτος συνταγματάρχης Αλέξανδρος Λάμπου ο οποίος και παρέμεινε μέχρι την επίσημη διάλυση της Διεύθυνσης (28 Σεπτεμβρίου 1944). Τον Ιανουάριο του 1944, όταν δηλαδή άρχισαν να σοβαρεύουν τα πράγματα στην Αθήνα, τη θέση του υποδιοικητή κατέλαβε ο συνταγματάρχης Αναστάσιος Πάτερης.
Συγκροτήθηκε το IV Γραφείο (καταδίωξη κομμουνιστών) με επικεφαλής τον ταγματάρχη Δημήτριο Μητρόπουλο που ενσωμάτωσε όλα τα προ πολλού ενεργοποιημένα δίκτυα παρακολουθήσεων. Για λόγους ευελιξίας κινήσεων, οι ανώτεροι αξιωματικοί ασκούσαν τυπική μόνο εξουσία, με την πραγματική πρωτοβουλία να βρίσκεται στους ≪ομαδάρχες≫. Τέτοια ''εμβληματικά'' πρόσωπα ήταν ο ανθυπασπιστής Ευσέβιος Παρθενίου, ο ανθυπασπιστής (και τελικά ανθυπομοίραρχος) Αντώνης Παναγιωτόπουλος, ο μοίραρχος Νικόλαος Καίσαρης, ο Ευάγγελος Χανιώτης κ.ά. που έδωσαν το όνομά τους στα ολιγάνθρωπα αποσπάσματα που διοικούσαν (≪Ομάδα Καίσαρη≫, ≪Ομάδα Παρθενίου≫, ≪Ομάδα Παναγιωτόπουλου≫ κ.ο.κ).
Από τον Οκτώβριο του 1943 η Διεύθυνση ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη δίωξη του κομμουνισμού ≪δια λόγους ενιαίας κατευθύνσεως και συντονισμού≫ αλλά κυρίως επειδή διέθετε ≪το απαιτούμενο δίκτυο πληροφοριών≫. Επιπλέον, ένα αυστηρό πλαίσιο νομικών διατάξεων φρόντιζε να εξαλείψει από το σώμα κρούσματα ≪λιποψυχίας, απροθυμίας ή παθητικής στάσεως κατά των επιβουλευομένων την Δημοσίαν Τάξιν και Ασφάλειαν≫.
Το όραμα του Μεταξά να καταστήσει το σώμα της Χωροφυλακής ≪πανίσχυρο και ανεξάρτητο από επαρχιωτισμούς και μικροκομματισμούς≫ και να το στρέψει ≪αποκλειστικά κατά των εχθρών της Ελλάδος, ιδίως των κομμουνιστών≫ έφτασε στην απόλυτη πραγμάτωσή του στην Αθήνα του 1944. Οι επιδόσεις της Ειδικής ήταν αιτία και αποτέλεσμα μιας προκλητικής ασυλίας και ανεξαρτησίας δράσης που απολάμβανε, στο όνομα της πρωταγωνιστικής συμμετοχής της στα γεγονότα. Κατά παράβαση του κανονισμού, συλλήψεις και προφυλακίσεις πραγματοποιούνταν χωρίς γραπτές εντολές ή ανακρίσεις αντίστοιχα –με απλή προφορική εντολή του Λάμπου – ενώ παρά τον αυστηρό κανονισμό που απαγόρευε στους άνδρες της Χωροφυλακής να συγκροτούν εκτελεστικά αποσπάσματα, ελάχιστοι τόλμησαν να αντιδράσουν όταν άνδρες της Ειδικής εκτέλεσαν ομαδικά και χωρίς δικαστική απόφαση 17 κρατουμένους στο προαύλιο της Σχολής Χωροφυλακής (22.4.1944), κατά το γερμανικό πρότυπο. Περιπτώσεις ατομικών εκτελέσεων χωρίς καταδικαστική απόφαση ήταν απόλυτα ανεκτές.
Στελέχη της Χωροφυλακής κατέθεσαν μεταπολεμικά πως στην Ειδική εντάχθηκαν ≪άνευ ουδεμίας διατυπώσεως≫ άνθρωποι που βαρύνονταν με κοινά εγκλήματα, ≪αλήτες-μπράβοι των ψευδών κυβερνήσεων [από] ότι στοιχείον είχεν απομείνει στην πρωτεύουσα≫.
Η επίσημη ιδιότητά των ανδρών ήταν ≪χωροφύλακες άνευ θητείας≫. Από τα μέσα του ’44 είχε χαθεί κάθε έλεγχος καθώς οι βασανισμοί και οι θανατώσεις κρατουμένων στα διαβόητα κεντρικά γραφεία-κολαστήρια της Ελπίδος 5 και το ανακριτικό τμήμα (ξενοδοχείο ≪Κρυστάλ≫), άρχισαν να πληθαίνουν ενώ διευρυνόταν ο κύκλος εκδικήσεων και αντεκδικήσεων στους δρόμους της πόλης, ενώ οι Φυλακές Χατζηκώστα που φρουρούνταν από άνδρες της Ειδικής, αποτελούσαν μια από τις βασικές ανθρώπινες δεξαμενές για τα γερμανικά εκτελεστικά αποσπάσματα. Αυτά τα γεγονότα σε συνδυασμό με τη βάναυση συμπεριφορά των κλειδοκρατόρων της οδού Ελπίδος ήταν αρκετά για να τεκμηριώσουν την άσχημη φήμη της Ασφάλειας ως ≪χειρότερα κτήνη από τους Γερμανούς≫ και του Λάμπου ως ≪υπερ-Σιμάνα≫ και ≪σκέτου Χίτλερ≫.
Η Ειδική πολεμήθηκε από το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ με τον πιο απόλυτο τρόπο. Όσα μέλη των οργανώσεων του ΕΑΜ/ΚΚΕ έπεφταν στα χέρια ανδρών της Ειδικής δεν είχαν να ελπίζουν σε κάτι καλύτερο από φριχτά βασανιστήρια και παράδοση στους Γερμανούς, ακόμα και θάνατο. Από την άλλη, κάθε χωροφύλακας που υπηρετούσε στην Ειδική Ασφάλεια ή κάθε ιδιώτης που συνδεόταν με οποιονδήποτε τρόπο με τις κρατικές υπηρεσίες δίωξης κομμουνισμού ήταν προγραμμένος από την ΟΠΛΑ.
Η πρώτη γεύση της εκδίκησης: Οι εκτελέσεις Δημήτριου Αλεξόπουλου (27.9.1943) και Χρήστου Κουρεμένου (6.10.1943)
Λίγες μέρες μετά τη σύλληψη των 50 τροχιοδρομικών, οι ανθρακωρύχοι της Καλογρέζας, καθοδηγούμενοι από την ισχυρή ΕΑΜική οργάνωση των εργοστασίων τους, κατέβηκαν σε απεργία διαμαρτυρίας και συμπαράστασης.
Την 1η Σεπτεμβρίου, αστυνομικές δυνάμεις διέλυσαν τη συγκέντρωση στην Καλογρέζα και συνέλαβαν πέντε άτομα. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, κάπου 1.200 οργισμένα άτομα από τη Νέα Ιωνία και την Καλογρέζα συγκεντρώθηκαν στον σταθμό του ΗΣΑΠ Νέας Ιωνίας και κατευθύνθηκαν στο Αστυνομικό Τμήμα απαιτώντας με φωνές την απόλυση των συναδέλφων τους. Η μαχητική πορεία πέρασε από το Δημαρχείο αλλά εμποδίστηκε να φτάσει στο Αστυνομικό Τμήμα από δύναμη Χωροφυλακής με επικεφαλής τον ταγματάρχη, Δημήτριο Αλεξόπουλο. Όταν η διαδήλωση έφτασε στη συμβολή της λεωφόρου Ηρακλείου με την οδό Μικράς Ασίας και κάτω από ''συνθήκες αδιευκρίνιστες'', ο Αλεξόπουλος έδωσε το σύνθημα του πυρός. Οι χωροφύλακες πυροβόλησαν κατευθείαν πάνω στους διαδηλωτές. Από τα πυρά τραυματίστηκαν 6, από τους οποίους ένας, ο Κούτρας Παναγιώτης (25 ετών), εξέπνευσε δυο ημέρες αργότερα, ενώ σκοτώθηκαν επί τόπου οι Κεραμιδάς Γεράσιμος (32 ετών) και Γεωργίου Παναγιώτης (60 ετών), όλοι τους ανθρακωρύχοι από την Καλογρέζα.
Για πρώτη φορά στην Κατοχή, άνδρες των Σωμάτων Ασφαλείας πυροβολούσαν στο ψαχνό διαδηλωτές χωρίς την παρουσία κατακτητών. Για το ΚΚΕ η δολοφονία εργατών ήταν διπλά κολάσιμη πράξη, καθώς το εθνικοαπελευθερωτικό πρόταγμα αναμιγνυόταν με το ταξικό φιλότιμο. Το απόγευμα της 27ης Σεπτεμβρίου, την ώρα που ο Αλεξόπουλος περπατούσε στη γέφυρα της Νέας Ιωνίας, βρέθηκε μπροστά σε μια ομάδα αγνώστων οι οποίοι ξαφνικά τράβηξαν τα περίστροφα τους και τον άφησαν στον τόπο. Στο πτώμα του βρέθηκε ένα χαρτάκι που έγραφε: ≪ο ΕΛΑΣ έτσι τιμωρεί τους προδότες≫ . Σχεδόν μια εβδομάδα αργότερα, έπεφτε νεκρός ο υπαστυνόμος Διεύθυνσης Ασφάλειας του Υπουργείου Εσωτερικών, Χρήστος Κουρεμένος όταν το πρωί της 6ης Οκτωβρίου, βρισκόμενος στη γωνία Αδριανού και Νήσου στην Κυψέλη δέχτηκε τρεις σφαίρες από κοντινή απόσταση. Στην προκειμένη περίπτωση το ΕΑΜ δεν ανέλαβε την ευθύνη, αντίθετα μίλησε για ≪προβοκάτσια≫ μέσα από προκηρύξεις που αποδείκνυαν πως ο φόνος έγινε από τη Γκεστάπο επειδή ο Κουρεμένος ήταν μέλος της Αντίστασης.
Το απόγευμα της Κυριακής 27 Σεπτεμβρίου, η μαζική και δραστήρια οργάνωση του Βύρωνα έκλεισε όλα τα καταστήματα και ειδοποίησε με τηλεβόες τον κόσμο να συγκεντρωθεί στην κεντρική οδό του Βύρωνα, την Χρυσοστόμου Σμύρνης –έχοντας ήδη πλημμυρίσει τη συνοικία με τρικ και προκηρύξεις– για την προγραμματισμένη παρέλαση της διμοιρίας του ΕΛΑΣ Βύρωνα: ≪Συνταχτήκαμε σε δυο ομάδες κατά τριάδες. Ο [σημαιοφόρος] Μπάμπης [Μπαγτζόγλου] μπαίνει στο μέσον της πρώτης τριάδας με ξεδιπλωμένη την ελληνική σημαία και με βηματισμό, τραγουδώντας το «Βροντάει ο Όλυμπος», ξεκινάμε. Δίπλα του στην πρώτη σειρά ο άλλος λεβέντης επονοελασίτης ομαδάρχης, ο Σοφοκλής Ζάκκας και εγώ, αρχίζουμε να κατεβαίνουμε τη Χρ. Σμύρνης. Ήταν κάτι το συγκλονιστικό…Ο κόσμος στα καφενεία και στα πεζοδρόμια ξεσηκώθηκε σύσσωμος χειροκροτώντας και ζητωκραυγάζοντας».
Τα μέτρα περιφρούρησης ήταν ανάλογα του≪θάρρους≫: διοργανωτής της εκδήλωσης ήταν ο μετέπειτα υπεύθυνος της ΟΠΛΑ Βύρωνα, Γιώργος Κολλημένος ενώ άνδρες οπλισμένοι με πιστόλια βάδιζαν παράλληλα με την παρέλαση με υπεύθυνο το Βαγγέλη Μαρτάκη, έναν από τους πιο τολμηρούς μαχητές –αργότερα ομαδάρχης της ΟΠΛΑ– των ανατολικών συνοικιών.
Η παρέλαση είχε φτάσει στα μέσα του δρόμου, όταν 7-8 αστυφύλακες βγήκαν από το κτίριο του ΙΘ’ Αστυνομικού Τμήματος (γωνία Αδαμαντίου Κοραή και Χρυσοστόμου Σμύρνης) και ανέβαιναν αντίθετα. Ο διοικητής Νασόπουλος ζήτησε από τους συγκεντρωμένους να διαλυθούν, εκείνοι αρνήθηκαν. Η ατμόσφαιρα εντάθηκε. Ξαφνικά ακούστηκε ένας πυροβολισμός όταν η περιφρούρηση είχε προσπαθήσει να αφοπλίσει κάποιον ένοπλο ≪γκεσταπίτη που θέλησε να αντιδράσει≫. Η παρέλαση διαλύθηκε αναίμακτα με την ψυχραιμία των περισσοτέρων.
Την ίδια μέρα, σε ανάλογη εκδήλωση στο ημιελεύθερο Περιστέρι, η τετραμελής ομάδας της περιφρούρησης του ΕΛΑΣ είχε ανάλογες διαπραγματεύσεις με το ΙΖ’ Παράρτημα της Ασφάλειας: ≪Ήμουνα εγώ, ο Φώτης ο Νάνος, ο Παναγιώτης ο Ακανθόπουλος και άλλος ένας που δε θυμάμαι και περιφρουρούσαμε…Σε μια πλατεία στην Παναγή Τσαλδάρη ήταν το μπαρ Γιασά κι εμείς κόβαμε βόλτες εκεί. Σε μια στιγμή έρχονται ο Γερόσταθος, ο Καμαρινός, ο Νίκος ο Βελώνης (είχε αδελφό στον ΕΛΑΣ) και ένα άλλο καθίκι της Ασφάλειας. Ο Βελώνης ήταν ο μόνος αστυφύλακας, οι άλλοι ήταν της Ασφάλειας. Και μας μπλοκάρουνε. Σε μια στιγμή έρχεται ο Βελώνης από πίσω, μου παίρνει το πιστόλι και το βάζει στην τσέπη του (για να με προστατέψει πιο πολύ, γιατί θέλανε να μας πιάσουνε). Αλλά τους μπήκε ο Φώτης ο Νάνος: ’’Καλά, άμα θέλετε να γίνει το Περιστέρι σφαγείο, βγάλτε τα πιστόλια σας!’’. Πήρανε δρόμο και φύγανε, μας είπανε μόνο: «Μην κάνετε φασαρία γιατί θα μας κλείσουνε όλους οι Γερμανοί». Εκεί το ρίχναν αυτοί…Δεν είχαν κότσια [αλλιώς]. Την άλλη μέρα ο Βελώνης μου επέστρεψε το πιστόλι μέσω του αδελφού του≫.
Τα γεγονότα στις Φυλακές Χατζηκώστα (10.10.1943)
Στις 7 Οκτωβρίου μια ομάδα ≪κρατουμένων κομμουνιστών≫ μετήχθη από το IV Γραφείο της Ειδικής Ασφάλειας στις Φυλακές Χατζηκώστα. Στην ομάδα βρισκόταν και ένα μεγάλο ≪τρόπαιο≫, ο τυπογράφος Βασίλης Σκαρέας, παλιός κομμουνιστής και μέλος της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ, που είχε συλληφθεί πριν λίγες ημέρες από την Ειδική Ασφάλεια. Λόγω της τεταμένης κατάστασης μέσα και έξω από τις φυλακές, η αρχική δυσαρέσκεια των νέων τροφίμων μεταβλήθηκε σε θορυβώδεις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και κατέληξε σε απεργία πείνας, όταν ο Ταβουλάρης απαγόρευσε το επισκεπτήριο. Ύστερα από μια νύχτα αϋπνίας γεμάτη ένταση, φωνές και συνθήματα, το πρωί της 10ης Οκτωβρίου, σύμφωνα με τις καταθέσεις της φρουράς, οι κρατούμενοι προσπάθησαν να σπάσουν την καγκελόπορτα του θαλάμου και να δραπετεύσουν.
Έξω από του Χατζηκώστα είχαν συγκεντρωθεί συγγενείς που απαιτούσαν επίμονα να δουν τους εγκλείστους οικείους τους. Στο σημείο αναταραχής έσπευσε αμέσως ο ίδιος ο διοικητής των φυλακών, μοίραρχος Γεώργιος Χατζηκώστας μαζί με τους ανθυπομοιράρχους Παναγιώτη Σοϊμοίρη και Νικόλαο Σημαιάκη. Η κύρια είσοδος του κτιρίου των φυλακών ασφαλίστηκε και όλη η φρουρά κλήθηκε στα όπλα. Ο Χατζηκώστας τοποθέτησε τους άνδρες του στο διάδρομο και προσπάθησε να μιλήσει στους εξεγερμένους, οπότε, σύμφωνα με τον ίδιο, ≪ήρπασα το όπλο εκ των χειρών του άνευ θητείας υπενωμοτάρχου Δασκαλάκη, όστις ίστατο επί σκοπόν εις την θύραν της κυρίας εισόδου και να κάμω χρήσιν τούτου, ρίψας αρχικώς δύο πυροβολισμούς εις τον αέραν προς εκφοβισμόν των άνευ αποτελέσματος».
Και συνεχίζει: «αποθρασυνθέντων έτι περισσότερον και εις επίμετρον φωνασκούντων και λοιδορούντων τον υποφαινόμενον δια την φράσιν ’’άσε ρε τους θεατρινισμούς και σας ξέρουμε’’, οπότε ευρέθην εις την αναπόδραστον ανάγκην εμού και των υπ’ εμέ ανδρών να κάμω πραγματική χρήσιν των πυρών μόνος». Ο Χατζηκώστας τράβηξε το πιστόλι του και πυροβόλησε τέσσερις φορές στο σωρό από πολύ κοντινή απόσταση. Μια από τις σφαίρες βρήκε τον 40χρονο υπάλληλου του Δ. Αθηναίων, Χρήστο Μάλλιαρη στο κεφάλι και μία άλλη τον Κωνσταντίνο Αργέντη (27 ετών) στην κοιλιά. Ο θάνατός τους ήταν ακαριαίος. Τραυματίστηκαν τρεις ακόμα κρατούμενοι, ανάμεσά τους και ο Σκαρέας με επιπόλαιο τραύμα.
Η απάντηση στα γεγονότα του Χατζηκώστα δεν περιορίστηκε σε λεκτική βία. Στις 11 Οκτωβρίου, ο 35χρονος υπενωμοτάρχης Ιωάννης Ρήγας βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του στο Νέο Ψυχικό με μια σφαίρα στην κοιλιά.
Ο ανελέητος πόλεμος με την Ειδική Ασφάλεια
Οι πληροφοριοδότες της Ειδικής βεβαίωναν πως το ΕΑΜ σε ειδική συνεδρίαση πήρε απόφαση για εξόντωση 8 αξιωματικών της Χωροφυλακής και 10 της Ειδικής για το αιματοκύλισμα της 10ης Οκτωβρίου. Πρώτο στη λίστα ήταν το όνομα του ίδιου του Χατζηκώστα. Στη δεδομένη χρονική συγκυρία ≪τα καθάρματα της Ειδικής Ασφάλειας≫, του κυριότερου σώματος δίωξης κομμουνισμού, γίνονταν στόχος των πιο λυσσαλέων επιθέσεων. Σύμφωνα με την επίσημη ιστορία της Χωροφυλακής, ένοπλες ενέργειες, που στρέφονταν αποκλειστικά εναντίον ανδρών της Ειδικής άρχισαν να πολλαπλασιάζονται επειδή οι ≪κομμουνιστές≫ ήταν σε θέση να τους αναγνωρίζουν ακόμα και με πολιτική ενδυμασία.
Ενδεικτικά:
≪Την 12-11-1943 και ώραν 20ην δύο χωροφύλακες της Ειδικής Ασφαλείας Κράτους εκτελούντες υπηρεσίαν, εν πολιτική περιβολή ανεγνωρίσθησαν παρά τας Φυλακάς Αβέρωφ, υπό κομμουνιστών παρ’ ων και υπέστησαν ένοπλον επίθεσιν. Επηκολούθησεν συμπλοκή καθ’ ην ετραυματίσθησαν αμφότεροι οι Χωροφύλακες.
Την 17-11-1943 και ώραν 17.45’ εις την διασταύρωσιν των εν Αθήναις οδών Δημητρακοπούλου και Αγίας Λαύρας, όπισθεν τέρματος Πατησίων, ετραυματίσθη παρ’ κομμουνιστών δια σφαίρας περιστρόφου ο Χωροφύλαξ της Ειδικής Ασφαλείας, Βελισσαρόπουλος Ιωάννης καθ’ ην στιγμήν έτρεχεν ίνα συνδράμη πυροβολούμενος, υπό κομμουνιστών, αστυνομικούς.
Τη νύχτα της 19-11-1943 όργανα της Δ/σεως Ειδ. Ασφαλείας Αθηνών, καθ’ ήν ώραν εξήρχοντο εκ του ενταύθα ξενοδοχείου ΠΑΤΡΙΣ, συνοδεύοντα συλληφθέντας κομμουνιστάς υπέστησαν ένοπλον επίθεσιν με αποτέλεσμα των τραυματισμόν του χωροφύλακος Γιαννακή Ιωάννου.
Την 7-12-1943 και ώραν 19ην ομάς εκ 15 οπλιτών της Δ/σεως Ειδικής Ασφαλείας περιπολούσα εις την πλατείαν Μεταξουργείου Αθηνών, συνεπλάκη μετά κομμουνιστών με αποτέλεσμα τον φόνον δύο Κομμουνιστών και τον τραυματισμό ετέρων δύο. Εκ των ημετέρων ετραυματίσθησαν 4 Χωροφύλακες≫.
Στις 29 Δεκεμβρίου συνελήφθη ο 23χρονος φοιτητής Κώστας Τσιώρης, υπεύθυνος του παράνομου εκδοτικού μηχανισμού του Κόμματος σε Μεταξουργείο-Βάθη. Ο μηχανισμός εξαρθρώθηκε.
Τέτοιες ''επιτυχίες'' προκαλούσαν τη εξαγρίωση του εαμικού στρατοπέδου το οποίο εξαπέλυε συνεχώς επιθέσεις κατά των ≪ανθρωποφάγων≫ της Ειδικής σε κάθε ευκαιρία.
Οι πρώτες συγκρούσεις με τη Χ
Συγκρούσεις ξέσπασαν κυρίως με τη Χ, τη μόνη οργάνωση που θεωρούνταν ισχυρή αντίπαλος λόγω της ένοπλης παρουσίας της. Για τον ίδιο εξάλλου λόγο, οι υπόλοιπες οργανώσεις που αισθάνονταν αδύναμες μπροστά στον εαμικό όγκο, προσέβλεπαν αναγκαστικά για προστασία σε αυτούς τα≪σκοτεινά παλιόμουτρα≫ του αντιεαμικού στρατοπέδου. Από τα τέλη Οκτωβρίου πλήθυναν οι ανταλλαγές πυροβολισμών ανάμεσα σε άνδρες του ΕΛΑΣ και μέλη της Χ σε περιοχές που η τελευταία είχε κάποια αριθμητική παρουσία, όπως το Θησείο, τα Πετράλωνα, του Γκύζη και τα Εξάρχεια. Η πρώτη αψιμαχία σημειώθηκε στα Πετράλωνα την 1η Νοεμβρίου, όταν ≪ομάδα της Χ≫ με επικεφαλής τον Ιωάννη Λιακόπουλο επιτέθηκε στον έρανο του ΚΚΕ.
Στις 17 Νοεμβρίου 3 ΕΑΜίτες τραυματίστηκαν σε νέα συμπλοκή στα Πετράλωνα. Το βράδυ της 21ης Νοεμβρίου μια ομάδα του ΕΛΑΣ πέταξε χειροβομβίδα και πυροβόλησε εναντίον συνεργείου της Χ που έγραφε συνθήματα για τον εορτασμό της επετείου της πτώσης της Κορυτσάς στην οδό Μαυρομιχάλη στα Εξάρχεια, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν σοβαρά 3 Χίτες οι οποίοι περισυνελέγησαν και μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία με τη βοήθεια αστυνομικών του Ε’ Παραρτήματος Ασφαλείας (Εξάρχεια).
Την 1η Δεκεμβρίου εκτελέστηκε από άνδρες της ΟΠΛΑ έξω από το σπίτι του στο Κολωνάκι –Μαρασλή 38– ο εύελπις και φοιτητής του Πολυτεχνείου, Ηλίας Ρογκάκος, δραστήριο μέλος της Χ. Ο θάνατός του Ρογκάκου ισοδυναμούσε με ανοιχτή κήρυξη πολέμου εναντίον της Χ.
Στοργή και κτηνωδία: H ναζιστική τρομοκρατία το φθινόπωρο του 1943
Στην πρωτεύουσα η τρομοκρατία βιώνεται με μεγάλωμα των περιοριστικών μέτρων και αύξηση των εκτελέσεων. Από τις 2 έως τις 25 Νοεμβρίου οι Γερμανοί εκτέλεσαν τουλάχιστον 29 κομμουνιστές με διάφορες κατηγορίες στο σκοπευτήριο της
Καισαριανής το οποίο θα προσλάβει σύντομα πραγματικές και συμβολικές διαστάσεις θυσιαστηρίου. Ανάμεσά στους εκτελεσμένους ήταν στελέχη του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ και δύο διμοιρίτες του ΕΛΑΣ Πειραιά, ο 20χρονος Κώστας Μακρής, ο οποίος είχε συλληφθεί για ≪κομμουνιστική δράση≫ και απόκρυψη όπλων και ο φοιτητής Γιάννης Μοννάς, καπετάνιος της Διμοιρίας Σπουδαστών Πειραιά που συνελήφθη τον Οκτώβριο επειδή απέκρυψε Ιταλούς στρατιώτες.
Από τις 30 Οκτωβρίου οι αφισοκολλήσεις τιμωρούνταν με θάνατο ενώ γνωστοποιήθηκε στους Αθηναίους το κοστολόγιο αίματος που όρισε ο Στρατιωτικός Διοικητής, Wilhelm Speidel (50 Έλληνες για κάθε νεκρό Γερμανό, 10 για κάθε τραυματία), εμπλουτισμένο με την ενδιαφέρουσα προσθήκη πως οι ίδιες ≪τιμές≫ θα ίσχυαν για αντίστοιχες απώλειες ανδρών των Ταγμάτων, της Χωροφυλακής και της Αστυνομίας Πόλεων. Ήδη με ανακοίνωσή του στις 16 Οκτωβρίου ο RSSHA, Jurgen Stroop είχε καταστήσει ξεκάθαρο πως δεν θα γινόταν ανεκτές επιθέσεις εναντίον ελληνικών αστυνομικών οργάνων ή Ευζώνων ενώ ο διάδοχός του, Walter Schimana ξεκαθάρισε ένα μήνα αργότερα πως ήταν ≪διατεθειμένος να θέσει υπό την προστασίαν του όλους τους πατριωτικώς σκεπτόμενους Έλληνες οι οποίοι όπως και ο Γερμανικός στρατός αντιμετωπίζουν την κομμουνιστικήν τρομοκρατίαν και πολεμούν από κοινού για τις άφθορες αξίες του ευρωπαϊκού και ελληνικού πολιτισμού≫.
Η παραπάνω ανακοίνωση αναφερόταν ονομαστικά σε αξιωματικούς της Χωροφυλακής που δολοφονήθηκαν σε Αθήνα και επαρχία από τους αντάρτες και συνόδευε την είδηση της εκτέλεσης 19 κομμουνιστών των Φυλακών Χατζηκώστα στις 27 Νοεμβρίου στο Γουδί από Έλληνες Τσολιάδες και Γερμανούς των SS.
Για πρώτη φορά στους εκτελεσμένους συγκαταλέγονταν ανώτερα κομματικά στελέχη: οι τέσσερις καθοδηγητές του Συνδέσμου Αναπήρων Αλβανικού Μετώπου, Διονύσιος Γονατάς, Ηλίας Τζαμουράνης, Τσιλιβός Στέφανος, και δύο ανώτατα στελέχη της καθοδήγησης της Αθήνας και μέλη της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ, ο τυπογράφος Βασίλης Σκαρέας και ο γιατρός Γιώργος Ανδρεόπουλος. Για το ΚΚΕ η εκτέλεση αυτή ισοδυναμούσε με ξεκάθαρη κήρυξη πολέμου.
Στα τέλη Νοεμβρίου η κυβέρνηση Ράλλη αποφάσισε να δώσει το πρώτο συγκεντρωτικό χτύπημα με εκτεταμένη επιχείρηση στα συνολικά έντεκα νοσοκομεία τραυματιών πολέμου της Αθήνας. Εκτός από τους ανάπηρους που ήταν στη συντριπτική τους πλειοψηφία ενταγμένοι στο ΕΑΜ, μεγάλο ποσοστό του νοσηλευτικού και διοικητικού προσωπικού συνδεόταν άμεσα έμμεσα με την Αντίσταση επιτρέποντας σε οργανωμένους να έρχονται στα νοσοκομεία –ή αντίστοιχα οι ανάπηροι να βγαίνουν– για παράνομη δουλειά. Υπήρχαν ακόμη και οργανώσεις του ΕΛΑΣ ανά νοσοκομείο με στελέχη από κοινού αναπήρους, γιατρούς και νοσοκόμους.
Στις 30 Νοεμβρίου το πρωί, άνδρες του 1ου Συντάγματος Ευζώνων (στην παρθενική του εμφάνιση), σε συνεργασία με το Μηχανοκίνητο Τμήμα της Αστυνομίας (επικεφαλής ο Αστυνόμος Νικόλαος Μπουραντάς), επέδραμαν αιφνιδιαστικά στον Ευαγγελισμό, το Γαλλικό Νοσοκομείο στους Αμπελόκηπους και άλλα κτίρια στις οδούς Βασιλίσσης Σοφίας και Αλεξάνδρας για μαζική εκκένωση κτιρίων και εγκαταστάσεων. Σημειώθηκαν περιορισμένες συμπλοκές όταν κάποιοι προσπάθησαν να αντισταθούν πετώντας αντικείμενα, ακόμα και τούβλα στ&omomicron;υς αστυνομικούς οι οποίοι άνοιξαν πυρ στον αέρα για εκφοβισμό.
Σύμφωνα με τη σχετική γερμανική αναφορά, σκοτώθηκε ένας ≪κομμουνιστής≫ που τράβηξε όπλο ενώ 1.700 ανάπηροι (κατ’ άλλους 2.500) και μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού, εκ των οποίων 170 γυναίκες, συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στις Φυλακές Χατζηκώστα εκτός από τις βαριές περιπτώσεις αναπηρίας που κατέληξαν στο 8ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο, στο κτίριο του Βαρβακείου. Θέλοντας προφανώς να οξύνει περισσότερο τα πνεύματα, ο Ράλλης θριαμβολόγησε στον Τύπο για την επιχείρηση επισημαίνοντας πως τα νοσοκομεία Αθηνών ≪ήταν κέντρα παντοειδούς κοινωνικής μολύνσεως≫ και ελέγχονταν ≪από εγκληματικά όργανα τα οποία υπήκουον μόνο εις τας διαταγάς του κομμουνισμού και καταλήστευον το δημόσιον χρήμα», χωρίς να παραλείψει να πλέξει το εγκώμιο των οργάνων της Ασφάλειας για την υποδειγματική πειθαρχία και τις επιδόσεις τους.
Είναι δε εντελώς ενδεικτικό της επικοινωνιακής τακτικής της κατοχικής κυβέρνησης πως ο θάνατος του αναπήρου όχι μόνο δεν αποσιωπήθηκε αλλά υπερτονίστηκε ως δίκαιη τιμωρία ≪δικής του δολοφονικής ενέργειας≫.
Πλέον, τις νύχτες, η ΟΠΛΑ άρχιζε να επιλέγει πλέον τους στόχους της ανάμεσα σε σημαίνοντα στελέχη του εχθρικού στρατοπέδου:
Στις 10 Δεκεμβρίου το βράδυ ο ταγματάρχης της Χωροφυλακής, Γιώργος Ματζαβίνος πυροβολήθηκε δύο φορές χωρίς επιτυχία τη στιγμή που έμπαινε σπίτι του, στη γωνία Ανδριανούπολης και Βάρνης ενώ στις 28 Δεκεμβρίου μια ομάδα ενόπλων έβαλε με αυτόματα κατά του αυτοκινήτου του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών ο οποίος σώθηκε την τελευταία στιγμή και μόνο χάρη στα αντανακλαστικά του αστυφύλακα οδηγού του. Ο παράνομος Τύπος ασχολείται επισταμένα με τα τεκταινόμενα στην Αθήνα αποδίδοντας την αιματοχυσία του Δεκεμβρίου εξολοκλήρου σε τρομοκρατικές επιχειρήσεις των ≪Ελληνόφωνων SS των Ευζώνων και των χαφιέδων≫ στις συνοικίες, κυρίως σε Παγκράτι, Γκύζη, Νέο Κόσμο και Δουργούτι, ενώ καταγγέλλει τις δολοφονίες διάφορων ≪αντιδραστικών≫ ως προβοκατόρικες ενέργειες, ≪για να αποδίδουν τις δολοφονίες στο ΕΑΜ≫.
Βιώνοντας καθημερινά την απειλή από αόρατους εκτελεστές, οι ταγματασφαλίτες πράγματι πυροβολούσαν πλέον ανεξέλεγκτα και με ελάχιστη αφορμή:
Στις 28 Δεκεμβρίου, 8 αθώοι πολίτες φονεύθηκαν στο Κουκάκι και τα Πετράλωνα από άνδρες των Ταγμάτων μετά από μια αιματηρή επίθεση εναντίον τους με χειροβομβίδες στο Λόφο Φιλοπάππου. Το ΕΑΜ κορύφωσε την καμπάνια εναντίον των Ταγμάτων με το περίφημο άτυπο ≪τελεσίγραφο της 31ης Ιανουαρίου≫.
Μετά την εξάντληση της συγκεκριμένης διορίας, όσοι οπλίτες και αξιωματικοί των Ταγμάτων παρέμεναν στις θέσεις τους, ≪θα αντιμετωπίζονταν ως εγκληματίες πολέμου και σύμφωνα με την απαίτηση όλου του έθνους, θα λάβουν τη μεταχείριση που τους αξίζει≫.
Το τελεσίγραφο εικονογραφήθηκε στους δρόμους της Αθήνας με ένα ρολόι του οποίου οι δείκτες έδειχναν 12 παρά 5’.
12 παρά 5'
Οι πολιτικές δολοφονίες:
Πινότσης, Καλύβας, Μαλτέζος
Στις 5 Ιανουαρίου δύο άνδρες ντυμένοι με καπαρντίνες πυροβόλησαν το ναύαρχο Πινότση, αναπληρωτή Γενικό Διευθυντή της Εταιρείας Υδάτων, έξω από το σπίτι του στην πλατεία Κουμουνδούρου. Ακολούθησε συμπλοκή με τους αστυνομικούς που έτρεξαν στο σημείο της εκτέλεσης δεχόμενοι πυροβολισμούς και χειροβομβίδες από τους δράστες οι οποίοι τελικά συνελήφθησαν. Επρόκειτο για τους Αντώνη Παπαδόπουλο (24 ετών), ανθρακωρύχο από την Καλογρέζα και Μιχάλη Μαραγκό (28 ετών), ξυλουργό από τη Νέα Ιωνία οι οποίοι καταδικάστηκαν σε θάνατο από ελληνικό στρατοδικείο και τουφεκίστηκαν δύο βδομάδες μετά την πράξη τους. Ο κομματικός Τύπος υπερθεμάτισε την απόφασή για την εκτέλεση του προδότη και ≪πράκτορα των Γερμανών≫, Πινότση,
του οποίου ο θάνατος ήταν δίκαιη συνέπεια της πράξης του να καταδώσει στους Γερμανούς 20 μέλη της οργάνωσης του ΕΑΜ στην Εταιρεία Υδάτων.
Το χιονισμένο πρωινό της 27ης Ιανουαρίου ο υφυπουργός Εργασίας και διορισμένος Γενικός Γραμματέας της ΕΣΕΕ,
Νικόλαος Καλύβας, δέχτηκε μια σφαίρα στην πλάτη την ώρα που έμπαινε στο αυτοκίνητό του. Τραυματισμένος σοβαρά προσπάθησε να βγει από την άλλη πόρτα αλλά εκεί τον περίμεναν δύο άτομα που τον άφησαν νεκρό με μια σφαίρα στο κεφάλι. Αν και η εκτέλεση έγινε σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της Αθήνας, την πλατεία Κολωνακίου, οι δράστες διέφυγαν ανενόχλητοι χρησιμοποιώντας μάλιστα ένα αυτοκίνητο που ήταν σταθμευμένο σε κοντινή απόσταση.
Αποδεικνύοντας την αλληλεγγύη τους στην κυβέρνηση Ράλλη, οι Γερμανοί προχώρησαν αμέσως στην εκτέλεση 50 ομήρων σε αντίποινα ≪για την άνανδρη αυτή δολοφονία [που] απεσκόπει να θίξει την ολότητα του ελληνικού λαού, δεικνύει δε εκ νέου τι αναμένει την Ελλάδα υπό την κομμουνιστικήν κυριαρχίαν≫. Η επιλογή του Καλύβα ως στόχου ήταν κάτι παραπάνω από προφανής
αφού στο πρόσωπό του ο δοσίλογος υπουργός της Κατοχής συναντούσε τον εργατοπατέρα του Μεσοπολέμου.
Το τρίπτυχο των πολιτικών δολοφονιών του Ιανουαρίου συμπλήρωσε η εκτέλεση του
Κίτσου Μαλτέζου. Πρώην καθοδηγητικό στέλεχος της ΟΚΝΕ από την οποία αποχώρησε, ο Μαλτέζος –γόνος αστικής οικογένειας και απευθείας απόγονος του Στρατηγού Μακρυγιάννη– είχε ήδη αναδειχθεί σε μια από τις κυρίαρχες μορφές του μη εαμικού συνασπισμού στους πανεπιστημιακούς χώρους αναλαμβάνοντας ηγετική θέση στη ΡΑΝ και στη συνέχεια στον ενωτικό φοιτητικό ≪Εθνικό Σύνδεσμο Ανωτάτων Σχολών (ΕΣΑΣ)≫. Τρίτη, 1 Φεβρουαρίου 1944, μια ομάδα τεσσάρων νεαρών παρακολουθούσε το σπίτι του Μαλτέζου στον αριθμό 8 της Λεωφόρου Συγγρού.
Όταν εκείνος βγήκε και κατευθύνθηκε στην κοντινότερη στάση του τραμ επί της Αμαλίας, δύο από τους ενεδρευτές τον ακολούθησαν μέχρι τη νησίδα μπροστά στο άγαλμα του Βύρωνα και τον πυροβόλησαν από απόσταση ενάμισι μέτρου αφού φώναξαν το όνομά του. Ο Μαλτέζος έπεσε νεκρός με μια σφαίρα στο δεξιό κρόταφο και δύο ακόμα τραύματα στο στήθος.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ :
ΚΙΤΣΟΣ ΜΑΛΤΕΖΟΣ : Φεύγει από την ΟΚΝΕ τον Γενάρη του 1943. Τον Μάρτιο του 1943 εντάσσεται στην ΡΑΝ, μία ένοπλη οργάνωση που ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1943 και το όνομα της παρέπεμπε στις διεκδικήσεις του Ελληνισμού (Ρωμυλία – Αυλών – Νήσοι). Η ΡΑΝ συνεργάζεται στενά με την Χ του Γρίβα, τον ΕΔΕΣ Αθηνών, την ΠΕΑΝ, το Εθνικό Κομιτάτο, την Τρίαινα και άλλες εθνικές οργανώσεις. Ζητεί οπλισμό από τους «Συμμάχους», αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τελικώς θα αγοράσει κάποια όπλα από τους Ιταλούς όταν πλέον αυτοί αποχωρούσαν τον Σεπτέμβριο του 1943 από την Ελλάδα αφού είχαν συνθηκολογήσει.
Εν τω μεταξύ, οι κομμουνιστές νεολαίοι πλέον έχουν συνταχτεί στην ΕΠΟΝ. Στα Πανεπιστήμια δραστηριοποιείται ενεργά ο ΕΣΑΣ (Εθνικός Σύνδεσμος Ανωτάτων Σχολών), μία φοιτητική οργάνωση με ξεκάθαρη αντικομμουνιστική και δεξιά πολιτική γραμμή. Οι περισσότεροι φοιτητές από τις εθνικές οργανώσεις, και φυσικά ο Μαλτέζος, εντάχθηκαν στον ΕΣΑΣ.
Περιστατικά καταδόσεων επιβεβαιώνονται με τις κατηγορίες να εξαπολύονται κυρίως κατά της συμπαγούς ομάδας των Ευέλπιδων του Πολυτεχνείου που είχαν εξελιχθεί σε εμπροσθοφυλακή των εθνικιστών στα Πανεπιστήμια και συνδετικό κρίκο με τον κόσμο των αντιεαμικών οργανώσεων της Αθήνας (ΕΔΕΣ, Χ).
Στις 20 Ιανουαρίου 1944
μια ΕΠΟΝίτισσα φοιτήτρια παραδόθηκε στα SS, σύμφωνα με υπόδειξη ευέλπιδων του Πολυτεχνείου
(ΓΑΚ, Αρχείο Ειδικού Δικαστηρίου Αθήνας, Βιβλίο πρακτικών 11 (1945), Συνεδρίαση 7ης Δεκεμβρίου 1945 (αρ. 1324-1326), κατάθεση Ελπίδας Βακαλοπούλου).
«Φρουρός του Λαού»: Η ΟΠΛΑ στο προσκήνιο
Στις 14 Φεβρουαρίου ο ραδιοφωνικός σταθμός του Λονδίνου μετέδωσε το ακόλουθο μήνυμα της ελληνικής κυβέρνησης:
''
Η Ελληνική κυβέρνησις πληροφορείται με έκπληξη και οδύνη ότι μερικές ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΛΑΪΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ (ΟΠΛΑ) συνεργαζόμενες ή καθοδηγούμενες υπό του εχθρού προβαίνουν εις αδελφοκτονίας κατά τρόπον απαράδεκτον δια την Ελληνικήν παράδοσιν. Έχομεν καθήκον να ειδοποιήσωμεν πάντα ιδιώτην και οργανώσεις ότι πάντες οι προβαίνοντες εις τοιούτου είδους πράξεις θα διωχθούν μετά την λήξιν του πολέμου ως πολιτικοί εγκληματίαι και θα υποστούν την τύχην των εχθρών της πατρίδος''.
Μη θέλοντας να αποσιωπήσει τις εκτελέσεις, το ΕΑΜ μπήκε σε αυτόν το ≪δημόσιο≫ διάλογο για την ΟΠΛΑ η οποία μάλιστα κυκλοφόρησε σαν απάντηση τη δεύτερη προκήρυξή της:
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΛΑΪΚΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
Στις 14 Φλεβάρη ακούστηκε ανακοίνωση της Κυβέρνησης Τσουδερού. Στην ανακοίνωση αυτή κατηγορείται η ΟΠΛΑ ότι συνεργάζεται με τους Γερμανούς, ότι προβαίνει σε αντεθνικές προδοτικές ενέργειες, και ότι, εάν εξακολουθήση, θα θεωρηθεί σαν εγκληματίας πολέμου και θα τιμωρηθή.
Οι λεγόμενες «Εθνικές» οργανώσεις Χ, ΕΔ, ΠΕΑΝ, ΙΤ, ΕΔΕΣ κλπ ρεκλαμάρουν την ανακοίνωση αυτή και χύνουν όλο το βρωμερό και συκοφαντικό δηλητήριο τους.
Εμείς ρωτάμε τον ελληνικό Λαό και τον Τσουδερό.
Ποιος συνεργάζεται με τους Γερμανούς;
Η ΟΠΛΑ που βρίσκεται σε αδιάκοπο αγώνα κατά των κατακτητών και των προδοτών πρακτόρων της, που τα μέλη της καταδιώκονται με λύσσα από τους εχθρούς του λαού και που, όταν συλληφθούν, βασανίζονται και δολοφονούνται από τις ελληνόφωνες γερμανικές υπηρεσίες και τους Γερμανούς
ή οι «εθνικές» οργανώσεις, οπαδοί του Τσουδερού που όχι μόνο δεν πολεμούν τον καταχτητή αλλά τον ενισχύουν με όλα τα μέσα για την εξόντωση των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων, που μέλη της κατατάσσονται στις γερμανικές υπηρεσίες, τάγματα γερμανοτσολιάδων και Ειδική Ασφάλεια και που αν συλληφθούν κατά λάθος, αφήνονται ελεύθεροι.
Ποιος κάνει αντεθνικές και προδοτικές ενέργειες;
Η ΟΠΛΑ που στέκεται στην πρώτη γραμμή του αγώνα και που ΦΡΟΥΡΕΙ τους λαϊκούς αγώνες και που ΤΙΜΩΡΕΙ τους σιχαμερούς προδότες τύπου Καλύβα
ή οι λεγόμενες «εθνικές» οργανώσεις που καταδίδουν στους Γερμανούς και συλλαμβάνουν λαϊκούς αγωνιστές, που οπλοφορούν με άδεια των Γερμανών, που μέλη τους, γερμανοτσολιάδες και Ειδική Ασφάλεια ληστεύουν, δέρνουν, δολοφονούν;
Γιατί όμως η αλήθεια λέγεται ανάποδα;
Τα πράγματα είναι ολοφάνερα. Κάθε τι που είναι καλό για τον ελληνικό λαό
είναι κακό για τους κατακτητές, τους προδότες και την πλουτοκρατία. Η ΟΠΛΑ που αγωνίζεται για το λαό, με τη δράση της απόχτησε την αγάπη και την εμπιστοσύνη του λαού μα ταυτόχρονα το μίσος των κατακτητών, των προδοτών, της πλουτοκρατίας και γι αυτό καταδιώκεται και συκοφαντείται από αυτούς.
Ο Ελληνικός Λαός που βλέπει τα πράγματα, αγαπά την ΟΠΛΑ
και ο κ. Τσουδερός όμως οφείλει να μάθη την αλήθεια και ν’ ανακαλέσει την ανακοίνωση του για να μη θεωρηθεί συνωμότης.
Η ΟΠΛΑ είναι περήφανη για τη δράση της και εκτελώντας το καθήκον της απέναντι στο λαό, θα συνεχίση να φρουρή τους λαϊκούς αγωνιστές και να τιμωρή τους προδότες.
Η Διοίκηση της Οργάνωσης Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (ΟΠΛΑ)
Η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ απέστειλε στη Μέση Ανατολή τηλεγράφημα (20 Φεβρουαρίου) εκφράζοντας την έκπληξή της για την καταγγελία της ΟΠΛΑ α
ντιπαραβάλλοντας τις πραγματικά ≪αντεθνικές οργανώσεις≫ όπως τον ΕΔΕΣ, την Ιερή Ταξιαρχία και άλλους ≪τροφοδότες τ&oomega;ν Ταγμάτων Ασφαλείας που δολοφονούν πατριώτες στην Αθήνα≫. Σιγοντάροντας, ο κομματικός Τύπος ξιφούλκησε εναντίον του Τσουδερού και έπλεξε το εγκώμιο της ≪ξεχωριστής πατριωτικής οργάνωσης ΟΠΛΑ που έχει γίνει ο εφιάλτης των προδοτών και κατασκόπων κάθε μορφής≫.
ΜΠΛΟΚΑ ΚΑΙ ΑΝΟΙΧΤΕΣ ΜΑΧΕΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ (ΜΑΡΤΙΟΣ-ΜΑΙΟΣ 1944)
«Η Κοκκινιά είναι Στάλινγκραντ κι η Καλογρέζα Μόσχα! Κι οι συνοικίες του λαού μας οδηγούν στη δόξα»
Εμβατήριο του ΕΛΑΣ Αθήνας
Τριήμερη μάχη στην Κοκκινιά, 6-8 Μαρτίου 1944
Την Τρίτη 7 Μαρτίου, ο Πειραιάς είχε νεκρωθεί καθώς περίπου 30 εργοστάσια έκαναν στάση εργασίας σε αντίδραση για τα γεγονότα των προηγούμενων ημερών. Στις 06.30 δυνατές κραυγές και πυροβολισμοί από τη μεριά της Λεύκας αναστάτωσαν τους κατοίκους της Κοκκινιάς.
Ήταν τα Τάγματα Ασφαλείας που επενέβησαν για να σώσουν την κατάσταση. Αποφασισμένος να υπερασπιστεί με το υστέρημα των πυρομαχικών του την Κοκκινιά, ο ΕΛΑΣ διατήρησε τις λιγοστές δυνάμεις του –όχι πάνω από 100 ένοπλοι– και το σταθμό διοίκησης με επικεφαλής το λοχαγό Σωτήρη Κυβέλο στην Παλιά Κοκκινιά, μέτωπο
προς την οδό Θηβών (προς Αθήνα) και ≪βάση πυρός≫ τη σημερινή πλατεία Δαβάκη αφήνοντας ουσιαστικά την υπόλοιπη συνοικία στους επιδρομείς. Η Κοκκινιά έγινε σύντομα πεδίο άγριων μαχών. Οι ταγματασφαλίτες κατέλαβαν όλη τη Νέα Κοκκινιά, δεν κατάφεραν όμως να μπουν στην Παλιά Κοκκινιά δεχόμενοι πυρά από τους ≪
πλιθροπισσοχαρτομαχαλάδες≫ ενώ γνώριζαν και πρωτοφανείς αντιδράσεις των κατοίκων, κάποιοι από τους οποίους κρατούσαν απειλητικά πέτρες, τούβλα και σίδερα.Για να εξισορροπήσουν την έλλειψη πυρομαχικών, ομάδες νεαρών ΕΛΑΣιτών πραγματοποιούσαν αιφνιδιαστικά χτυπήματα με χειροβομβίδες στις στρατηγικές συγκεντρώσεις του εχθρού, στα σημεία που είχαν στηθεί πολυβόλα, στο Δημαρχείο –γωνία Κονδύλη (σημερινή 7ης Μαρτίου 1944) και Κινικίου– και πίσω από τον κινηματογράφο ≪Ορφέας≫ όπου έπεσε νεκρός ο ταγματάρχης Γιώργος Λαζάρου και τραυματίστηκαν μερικοί ταγματασφαλίτες. Κάθε τόσο, οι πυροβολισμοί ανακατεύονταν «με βροντερές φωνές που φώναζαν με ενθουσιασμό: «Σκοτώστε τουουους, βαράτε τουουους συναγωνιστέεεεες....≫, κραυγές και εκατέρωθεν ≪χριστοπαναγίες≫. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, κι ενώ ο κλεφτοπόλεμος είχε σχεδόν σταματήσει, κατέφθασαν οχήματα του Μηχανοκίνητου που βλήθηκαν με μπουκάλια βενζίνης και ριπές αυτομάτων.
Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΟΚΚΙΝΙΑΣ
Τα γεγονότα της Κοκκινιάς ήταν για τον ΕΛΑΣ η πρώτη δοκιμή σε κανονική μάχη στην οποία, παρά τις δυσκολίες συντονισμού και απελπιστική έλλειψη πυρομαχικών, οι μαχητές του 6ου Συντάγματος ≪απεδείχθησαν άριστοι οδομάχοι≫.
ΤΟ ΜΠΛΟΚΟ ΤΗΣ ΚΑΛΟΓΡΕΖΑΣ (15.3.1944) - ΤΟ 3ο ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΥΠΟ ΔΙΩΓΜΟΝ
Αντίθετα με τις νότιες και νοτιοανατολικές συνοικίες της πόλης και την Κοκκινιά, η πρόοδος της ένοπλης δράσης στα βορειοανατολικά προάστια της Αθήνας αντιμετώπιζε εμπόδια. Το τοπικό Τάγμα του ΕΛΑΣ διέθετε ελάχιστα όπλα για να καλύψει την τεράστια περιοχή ευθύνης του, από Νέα Ιωνία, Περισσό, Ελευθερούπολη, Ηράκλειο, Καλογρέζα και Μαγκουφάνα
(Πεύκη), ενώ βρισκόταν κάτω από την ασφυκτική πίεση της Ειδικής Ασφάλειας:
Με τη σύμφωνη γνώμη του συνδέσμου της ΙΙ Ταξιαρχίας, Στέφανου Στεφανίδη που βρισκόταν στην περιοχή, ο ολιγάριθμος ΕΛΑΣ δεν πρόβαλλε αντίσταση και οι άνδρες σκορπίστηκαν σε κρύπτες, υπόγεια, ακόμη και κοτέτσια.
Στην πλατεία της Ζωοδόχου Πηγής,
ο Λάμπου κυκλοφορούσε ανάμεσα στο τρομαγμένο πλήθος με μια εικόνα της Παναγίας φωνάζοντας ≪Η Παναγία και ο Χριστός διατάζει και εγώ εκτελώ≫.
Με βάση ονομαστικούς καταλόγους και τη βοήθεια μασκοφόρων, οι Τσολιάδες ξεχώριζαν άτομα τα οποία, αφού δέρνονταν ανηλεώς στο κτίριο του αστυνομικού τμήματος, οδηγούνταν ομαδόν σε ένα παρακείμενο ρέμα για εκτέλεση. Μια ομάδα Γερμανών παρακολουθούσε τραβώντας
φωτογραφίες. Από τους 26 που τελικά εκτελέστηκαν, οι 22 ήταν οργανωμένοι στον ΕΛΑΣ και μέλη του ΚΚΕ ενώ 5-6 από αυτούς πιθανότατα ενέχονταν και στην εκτέλεση του Αλεξόπουλου (27.9.1943)408. Κάπου 60 ακόμη άτομα μεταφέρθηκαν με
φορτηγά στο Χαϊδάρι και από κει στα γερμανικά στρατόπεδα. Δεκαπέντε ακόμη άτομα πιάστηκαν στο Γαλάτσι (31.3.1944), όταν η Ειδική έκανε μπλόκο για τον εντοπισμό των εκτελεστών ενός Κρητικού αρτεργάτη οργανωμένου στον ΕΔΕΣ.
ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΣΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ (ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1944)
Για την 25η Μαρτίου, οι κομματικές και εαμικές οργανώσεις αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν εράνους στις γειτονιές της Αθήνας παίρνοντας μέτρα ένοπλης περιφρούρησης αφού, λόγω της έκρυθμης κατάστασης, αναμένονταν συγκρούσεις.
Στα Ιλίσια, κοντά στη μικρή πλατεία της συμβολής των οδών Ξενίας, Παπαδιαμαντοπούλου και Μικράς Ασίας, ένα συνεργείο της ΕΠΟΝ ακινητοποιήθηκε από το λοχαγό Κωνσταντίνο Μανωλάκο, υπεύθυνο της Χ Αμπελοκήπων, ο οποίος αντιλήφθηκε τους νεαρούς έξω από το σπίτι όπου βρισκόταν και βγήκε να τους συλλάβει. Πριν προλάβει να τραβήξει το πιστόλι του, δέχθηκε τρεις σφαίρες στην κοιλιά και στα πόδια και έπεσε νεκρός. Σε αντίποινα, απαγχονίστηκαν στο ίδιο σημείο πέντε κομμουνιστές, από τους Γερμανούς, που είχαν συλληφθεί πριν μερικές εβδομάδες σε μπλόκο στο νοσοκομείο Συγγρού ως μέλη του κομματικού γραφείου του νοσοκομείου.
Τα πτώματα εκτέθηκαν σε κοινή θέα και τοποθετήθηκε φρουρά Ευζώνων στην μικρή πλατεία, ευθεία πρόκληση για τον ΕΛΑΣ.
Η απάντηση στην προσβολή ήρθε το μεσημέρι της 5ης Απριλίου, όταν μικρά τμήματα του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ με ειδική κομματική εντολή της 6ης Αχτίδας, έβγαλαν τα όπλα από τις αποθήκες και επιτέθηκαν εναντίον της κινητής φρουράς της
πλατείας από τρεις κατευθύνσεις. Σε αναμονή επίθεσης, τα τμήματα και οι πολιτικές οργανώσεις βρίσκονταν σε επιφυλακή όλη τη νύχτα σε Καισαριανή και Νέα Ελβετία. Το επόμενο πρωί, ευέλικτες ομάδες 3-4 ατόμων με πιστόλια παρέσυραν
μια νέα επίθεση των Ταγμάτων στα στενά της Νέας Ελβετίας και τελικά έξω από τον κατοικημένο χώρο, στην ανοιχτή τοποθεσία ≪Πήδημα της Γριάς≫ του Καρέα όπου περίμεναν 150 πολίτες, ένοπλοι και άοπλοι άνδρες από το ΙΙ Τάγμα του Βύρωνα (καπετάνιος Γιάννης Κυριακίδης) με το μοναδικό οπλοπολυβόλο του Τάγματος στα χέρια ενός αλβανομάχου Βυρωνιώτη. Οι Εύζωνοι οπισθοχώρησαν με απώλειες εγκαταλείποντας πολεμικό υλικό στον ΕΛΑΣ που, σοφά, δεν τους καταδίωξε παρά οπισθοχώρησε στον Κοπανά με τέσσερις τραυματίες. Ένας ακόμα μαχητής είχε σκοτωθεί την προηγούμενη μέρα. Παρά τις εκτιμήσεις για συνολικά 45 νεκρούς και τραυματίες των Ταγμάτων στη διήμερη μάχη, επιβεβαιωμένοι είναι
μόνοι δύο νεκροί χωροφύλακες της Ειδικής που σκοτώθηκαν σε συμπλοκή με ομάδα της ΟΠΛΑ την πρώτη μέρα.
Αν και με εξαντλημένα πυρομαχικά και απώλειες, ο ΕΛΑΣ βγήκε ενισχυμένος από τις παραπάνω μάχες. Είχε εμπεδώσει την εδαφική του κυριαρχία και είχε ανατρέψει κάθε σχέδιο των Ταγμάτων να αποκτήσουν έστω υποτυπώδη ερείσματα στις ανατολικές συνοικίες. Επίσης είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί η περίοδος χάριτος για τους άνδρες των Ταγμάτων που δεν είχαν τίποτε να ελπίζουν σε περίπτωση αιχμαλωσίας, όπως φάνηκε στις 9 Απριλίου, όταν μια περίπολος συνέλαβε τρεις από αυτούς σε μια ταβέρνα στα Νέα Σφαγεία.
Στις 8 Μαΐου, μια πενταμελής ομάδα μαχητών από Παγκράτι και Βύρωνα με επικεφαλής τον ομαδάρχη της ΟΠΛΑ,
Βαγγέλη Μαρτάκη (Μαύρο) επιτέθηκε με αυτόματα και πιστόλια στο Θ’ Αστυνομικό Τμήμα του Βύρωνα απαιτώντας την αποφυλάκιση δύο μαχητών που είχαν συλληφθεί από αστυφύλακες την προηγούμενη. Στη σφοδρή σύγκρουση, ένας αστυφύλακας σκοτώθηκε και ένας άλλος τραυματίστηκε ενώ οι Γερμανοί θεώρησαν αυτή την πρώτη πολιορκία αστυνομικού τμήματος σαν απόδειξη ότι ≪ο Βύρωνας είχε αποκλειστεί από τους κομμουνιστές≫. Το ίδιο βράδυ, και αφού είχε λήξει ένα
τοπικό ≪χτένισμα≫ των Ευζώνων, βρέθηκε σε μια έκταση στον Υμηττό το πτώμα ενός ταγματασφαλίτη με κομμένο λαιμό. Η φωτογραφία της σήμανσης και τα στοιχεία του κυκλοφόρησαν στις εφημερίδες ως οπτική απόδειξη ≪των έργων και των ημερών του ΕΑΜ≫.
Στις 22 Μαΐου, στην Κοκκινιά, μια ομάδα της ΟΠΛΑ παρακολουθούσε στη στάση των λεωφορείων έναν οπλίτη των Ταγμάτων που είχε έρθει ένστολος με άδεια από την Πελοπόννησο. Τη στιγμή της σύλληψης εμφανίστηκε ένας Γερμανός
της Στρατονομίας και επακολούθησε συμπλοκή κατά την οποία τραυματίστηκε σοβαρά στην πλάτη ο Αρμένιος μαχητής Αντώνης Ιωσηφίδης, που υπέκυψε μετά από μερικές ημέρες σε νοσοκομείο των Αμπελοκήπων.
ΤΟ ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ (ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1944)
«Το επάγγελμα του εργολάβου Γραφείου Κηδειών θεωρείται κεκορεσμένον εις την περιφέρειαν της πόλεως Αθηνών»
Κανονιστικό Διάταγμα. (ΦΕΚ 188 Α’/8.9.1944)
ΜΠΛΟΚΑ ΚΑΙ ΑΝΤΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ
Δέκα ημέρες μετά τη μάχη της 16ης Ιουνίου, η ώρα έφτασε και για τη συνοικία που προφύλασσε τα νώτα της Καισαριανής. Τα ξημερώματα της 27ης Ιουνίου η συνοικία του Ζωγράφου κυκλώθηκε από τα Τάγματα που, έχοντας μαζί τους έναν αποστάτη πρώην ΕΛΑΣίτη, πέτυχαν να αιχμαλωτίσουν όλη σχεδόν τη δύναμη του 3ου Λόχου Ζωγράφου.
≪
Ο Κλήμης τους ήξερε όλους...μάλιστα τους βάλανε στη σειρά ανάλογα με το βαθμό τους και τους πήγανε συντεταγμένους στο Γουδή≫.
Την αιχμαλωσία διέφυγαν ο οπλισμός του Τάγματος που ήταν θαμμένος στο κτήμα Ζωγράφου, ο διοικητής του λόχου, Σπύρος Μπούσιας που σώθηκε μένοντας κρυμμένος σε ένα σπίτι αξιωματικού (sic) της οδού Τραυλαντώνη και δύο μαχητές –ο
ομαδάρχης Μανούσος Δελαβίνιας και ένας ≪Πανάγος≫ –οι οποίοι αυτοκτόνησαν για να μην πέσουν στα χέρια των Τσολιάδων αφού πέταξαν όλες τους τις χειροβομβίδες. Στο μπλόκο πιάστηκε και
ο γραμματέας της ΚΟΒ Ζωγράφου,
Άγγελος Ευαγγελάτος ο οποίος βασανίστηκε στην πλατεία Γαρδένια από τον ίδιο το συνταγματάρχη Πλυτζανόπουλο πριν πάρει με άλλους 100 το δρόμο για τους στρατώνες του Γουδή.
Ο επίλογος της ιστορίας, που κατέδειξε με κατηγορηματικό τρόπο το μέγεθος της απειλής των ντόπιων πληροφοριοδοτών, γράφτηκε μερικούς μήνες αργότερα, όταν ένας Τσολιάς βρέθηκε δολοφονημένος με μια σφαίρα στην κοιλιά.
Ήταν η τιμωρία για τον πρώην εξωμότη του Λόχου Ζωγράφου από την ΟΠΛΑ.
Το παρόμοιας κλίμακας Μπλόκο της Γούβας (4.7.1944), κατέληξε σε πεισματώδεις συγκρούσεις στο τέρμα Παγκρατίου και τους δρόμους κάτω από το Α’ Νεκροταφείο. Λίγο πριν ξημερώσει η 4η Ιουλίου, άνδρες των Ταγμάτων με Γερμανούς άρχισαν έρευνα σε επισημασμένα σπίτια στη Γούβα δολοφονώντας τρεις εαμίτες στην αρχή της Φιλολάου.
Μια τετραμελής ομάδα της ΟΠΛΑ που έτυχε να διανυκτερεύει εκείνο το βράδυ στο 21 της οδού Χαριδήμου, ξύπνησε από τους θορύβους των όπλων: ≪Εκτός από τις πιστολιές, ακούσαμε και τα καρφιά από τα τσαρούχια των Τσολιάδων που ανέβαιναν την Εμπεδοκλέους. [Ακούγονταν γιατί] η Εμπεδοκλέους ήταν άσφαλτος ενώ η Ευμένους ήταν χωματόδρομος…≫.
Ταυτόχρονα, τηλεβόες άρχισαν να καλούν τον κόσμο να παρουσιαστεί στην πλατεία Παγκρατίου (επί της Υμηττού). Το σημείο ήταν έξω από τις δυνατότητες του ΕΛΑΣ και όλοι απλώς προσπάθησαν να βγουν από τον κλοιό όπως μπορούσαν. Ο
καπετάνιος της Καισαριανής Ορέστης Μακρής βγήκε άοπλος από το σπιτάκι που βρισκόταν και, αφού ξεγέλασε τους Ευζώνους με μια ταυτότητα του Ερυθρού Σταυρού, ενώθηκε με το Τάγμα Νέου Κόσμου (διοικητής Γιάννης Κυριακίδης) που
ήταν σε επιφυλακή κάτω από το Α’ Νεκροταφείο. Εντός ολίγου μια πολυάριθμη δύναμη άρχισε να πυροβολεί τους Τσολιάδες που βρίσκονταν στην Υμηττού και σε ορισμένες παρόδους αναγκάζοντάς τους να αναδιπλωθούν στον κυρίως χώρο του μπλόκου.
Οι άνδρες της ΟΠΛΑ που βρίσκονταν στη Χαριδήμου σκόρπισαν για να κρυφτούν αφού έκρυψαν ένα τσουβάλι με όπλα στον υπόνομο του σπιτιού και μόνο ο νεαρότερος από αυτούς, παρουσιάστηκε στο μπλόκο οπλισμένος με το θράσος της ηλικίας.
Μια από τις ομάδες επιφυλακής της ΟΠΛΑ στην περιοχή του Α’ Νεκροταφείου αναγνώρισε και εκτέλεσε το ίδιο απόγευμα έναν ανθυπολοχαγό του ΤΦΑΣ (με πολιτικά), ενώ μια βδομάδα μετά, μια ομάδα της ΟΠΛΑ απήγαγε από το σπίτι τους στην οδό Φιλολάου, τους αδελφούς Αντώνη και Μανώλη Περράκη, δραστήρια μέλη της Χ στο Παγκράτι και τους εκτέλεσαν μαζί με τον Στυλιανό Φελονέζη σε παρακείμενο σπίτι. Θεωρήθηκαν ηθικοί αυτουργοί τόσο για το μπλόκο όσο και για την τριπλή εκτέλεση το βράδυ της παραμονής.
Η ≪Μάχη της Παλαιάς Αγοράς≫ στο Περιστέρι (28.6.1944) ήταν η αφορμή για το μπλοκάρισμα της συνοικίας από τα Τάγματα τις πρωινές ώρες της 6ης Ιουλίου. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, περίπου 4.000 Εύζωνοι, Χωροφύλακες και
Γερμανοί σχημάτισαν διπλό κλοιό και κάλεσαν με τηλεβόες το λαό να συγκεντρωθεί στο Λόφο Αξιωματικών. Μαζί με τον επικεφαλής των δυνάμεων, συνταγματάρχη Πλυτζανόπουλο, συνέπραττε και το ΙΖ Παράρτημα Ασφαλείας.
Ο ΕΛΑΣ δεν
προσπάθησε να ≪σπάσει≫ το μπλόκο γιατί οι δυνάμεις του δεν επαρκούσαν και δόθηκε εντολή για μυστική διασπορά του οπλισμού σε κρυψώνες. Από αυτέςsigmaf;, μόνο η κρύπτη του νεκροταφείου των Αγίων Θεοδώρων ανακαλύφθηκε. Μεγάλος αριθμός
στελεχών του ΕΛΑΣ, ανάμεσά τους ο καπετάνιος του ΙΙΙ/4 Τάγματος, υποκελευστής του Πολεμικού Ναυτικού Νίκος Γεωργιάδης (≪Έκτορας≫) σώθηκαν κρυμμένοι κυριολεκτικά στα έγκατα της γης, χάρη στη δραστήρια ΕΑΜική οργάνωση του ανθρακωρυχείου Περιστερίου που τους κατέβασε στις σήραγγες.
Αποτελεσματική απάντηση στη μαζική τρομοκρατία των συλλήψεων, μπορούσε να δώσει μόνο η ΟΠΛΑ η οποία έδειχνε την προτίμησή της σε σεσημασμένους άνδρες και πληροφοριοδότες της Ειδικής.
Στις 14 Ιουλίου, δύο χωροφύλακες της Ειδικής Ασφάλειας έπεφταν νεκροί από τις σφαίρες αγνώστων στην οδό Αριστείδου. Ήταν οι Γεώργιος Φόης και
Κωνσταντίνος Ρεμούνδος –πρώην μέλος της ΕΠΟΝ Νέας Ιωνίας, και επικηρυγμένος από μήνες για την κατάδοση στελεχών στους Γερμανούς. Οι καταδότες των μπλόκων προσωποποιούσαν πλέον τον απόλυτο στόχο και λίγοι απόρησαν όταν, στο Μπλόκο του Γκύζη, ο καταδότης Μανώλης Μανουράκης, περισσότερο γνωστός ως ≪Μανωλία≫ λόγω της σκανδαλώδους θηλυπρέπειας του, παρουσιάστηκε με επίδεσμο στον ώμο εξαιτίας μιας πρόσφατης απόπειρας εναντίον του.
Η ΦΟΝΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ (24.7.1944)
Η φονικότερη μάχη του Ιουλίου δόθηκε στην Καλλιθέα. Συνοικία Κωνσταντινουπολιτών, Μικρασιατών και Ποντίων προσφύγων, δοκιμασμένη άσχημα τον καιρό του λιμού και με μεγάλη συμμετοχή στο ΕΑΜ, η Καλλιθέα εξόπλιζε κάπου 200 αντάρτες του ΕΛΑΣ (ένα τάγμα με 3 λόχους) που έλεγχαν ένα τεράστιο κομμάτι της νοτιοανατολικής παρυφής του κέντρου της Αθήνας, από τα Παλαιά Σφαγεία (Πετράλωνα) μέχρι τις Τζιτζιφιές με προσβάσεις ακόμα και στις λεωφόρους Συγγρού,
Χαμοστέρνας και Πειραιώς. Κέντρο ήταν ο ποντιακός συνοικισμός του Χαροκόπου, μια πραγματική τενεκεδούπολη που είχε το παρωνύμιο ≪Σαγκάη≫ λόγω των δαιδαλωδών στενών που μερικά δεν ξεπερνούσαν σε πλάτος τους 50 πόντους. Με
το πλεονέκτημα της εύκολης εξόδου από τα χωράφια στα νότια (
κάτω από την οδό Σκρα δεν υπήρχαν σπίτια), ≪μέτωπο≫ θεωρούνταν τα Παλαιά Σφαγεία και η γέφυρα του Κουκακίου τα οποία διέθεταν πάντα ισχυρές προφυλακές.
Το αμυντικό σχέδιο ήταν απλό και βασιζόταν σε γραμμική άμυνα με στηρίγματα στο Λόφο Σικελίας – έναν πελώριο βραχώδη σχηματισμό στη θέση του οποίου βρίσκεται σήμερα το Στάδιο Καλλιθέας–, το Εργοστάσιο ΕΛΒΙΕΛΑ και τη Χαροκόπειο Σχολή, δηλαδή συνεχόμενο μέτωπο από τη λεωφόρο Συγγρού ως το ρέμα του Ιλισού με ανοιχτό δρόμο υποχώρησης προς Νέα Σμύρνη και Αγία Ελεούσα.
Σύμφωνα με το Γιάννη Κιλισμανή, αφορμή της μάχης ήταν ο θάνατος δύο Γερμανών στρατιωτών και ο τραυματισμός τριών ακόμα στη Γέφυρα του Κουκακίου.
Η διοίκηση της Ι Ταξιαρχίας (αντισυνταγματάρχης ΠΒ Στάθης Δεληβοριάς) σε έκτακτη σύσκεψη στη Νέα Ελβετία την παραμονή της μάχης, επιβεβαίωσε το σχέδιο και επέμεινε για αυστηρές οδηγίες στους μαχητές να μην υποχωρούν μόνο σε άμεσο κίνδυνο κύκλωσης.
Όλοι ήταν έτοιμοι, όταν περίπου στις 06.00 της 24ης η συνοικία ξύπνησε από πυκνά πυρά στα βόρεια. Οι προφυλακές των Παλαιών Σφαγείων απάντησαν με όλα τους τα πυρά και κατόπιν αποσύρθηκαν αφήνοντας τους 50 περίπου μαχητές του Λόφου Σικελίας και της ΕΛΒΙΕΛΑ να αντιμετωπίσουν την κύρια επίθεση. Εκεί βρισκόταν ο καπετάνιος του Τάγματος Καλλιθέας, Σόλωνας Ψωμιάδης (≪Λάμπης≫). Το αριστερό κάλυπταν η ομάδα της Χαροκοπείου Σχολής με τον καπετάνιο λόχου Γ.Μ. και η 10μελής ομάδα του Γιώργου Γυμνόπουλου στη σχολή Λαζαροπούλου (οδός Λασκαρίδου).
Σύντομα, οι ομάδες αναδιπλώθηκαν τη στιγμή που στα νώτα τους έφταναν τρέχοντας ενισχύσεις από τους πολεμιστές του ΙΙ Τάγματος σκορπισμένους σε όλη την έκταση από τις Τζιτζιφιές μέχρι τα περιβόλια της Σιβιτανίδειου Σχολής:
≪
Ο Χάρης ο Ταυρίδης αναπήδησε φωνάζοντας και βρίζοντας σε ποντιακή διάλεκτο ότι χαζεύαμε και έπειτα άρπαξε το αυτόματο του, τη σάκα με τις δεσμίδες και έτρεξε να βγη πρώτος από τα περιβόλια. Ακολουθήσαμε όλοι και, να, τώρα οι πυροβολισμοί που έφταναν από το κέντρο της Καλλιθέας μας συντάραξαν κι αρχίσαμε να πηδάμε τα συρματοπλέγματα
και τις ηλεκτροφόρες σιδηροτροχιές του τρένου […] η εικόνα μας ήταν σκηνή κινηματογραφικού θεάματος στην όψι της εμφανίσεως, καθώς ανηφορίζαμε τρέχοντας με τα όπλα στα χέρια».
Πολυβόλα, χειροβομβίδες και ατομικοί όλμοι δημιουργούσαν πανδαιμόνιο σε όλους τους κάθετους δρόμους.
Οι ταγματασφαλίτες πολεμούσαν με τον ήλιο πίσω τους και εντοπίζονταν εύκολα από τις εκπυρσοκροτήσεις των όπλων τους. Νεοσμυρνιώτες και Δουργουτιώτες μαχητές, αφού εμπόδισαν κυκλωτική κίνηση από τη Συγγρού, διέσχισαν τη λεωφόρο και ενίσχυσαν το μέτωπο που είχε σταθεροποιηθεί στις οδούς Μενελάου και Δημητρακοπούλου, όταν κυκλοφόρησε σαν αστραπή πως κάτι συνέβαινε στην οδό Μπιζανίου. Εκεί, η ομάδα του Γυμνόπουλου, αποκομμένη σε ένα μονώροφο σπιτάκι, άρχιζε μια απελπισμένη μάχη με τους άνδρες του Μηχανοκίνητου.
Αρκετά μακρύτερα ο 2ος Λόχος έχανε τον καπετάνιο του, Χάρη Ταυρίδη (ή Ταυρόπουλο) που σκοτώθηκε στην οδό Δημητρακοπούλου, ≪
μανιασμένος και μεθυσμένος από τα πυρά κι εκείνους που είδε να πέφτουν από τις ριπές της ’’Μπερέττας’’ του≫ ενώ, κοντά στη Φιλαρέτου έβρισκε το θάνατο και ο ΚΟΒαρχης της Καλλιθέας, ανάπηρος της Αλβανίας, Μιλτιάδης Κασσωτάκης.
Την ίδια ώρα, στη Μπιζανίου εκτυλίσσονταν ηρωικές στιγμές:
Οι άνδρες του Μηχανοκίνητου, έχοντας αγκιστρωθεί μπροστά στο σπίτι, χρειάστηκαν τη βοήθεια μιας διμοιρίας Ευζώνων και μιας ομάδας Γερμανών με δύο ατομικούς όλμους για να εκτοπίσουν τους πολιορκημένους ΕΛΑΣίτες ενώ και ο ίδιος ο αρχηγός της Γενικής Ασφάλειας, Νίκος Μπουραντάς έφτασε στην Καλλιθέα για να παρακολουθήσει τι συνέβαινε. Πολεμώντας μέχρι τελευταίου φυσιγγίου, οι 7 μαχητές σκοτώθηκαν –κατ’ άλλους αυτοκτόνησαν ομαδικά– και οι 3 αιχμαλωτίστηκαν για να εκτελεστούν επί τόπου από τους Γερμανούς που είχαν έναν τραυματία. Ένας υπαρχιφύλακας του Μηχανοκίνητου κείτονταν επίσης νεκρός και άλλοι δύο είχαν τραυματιστεί. Κατά τις 11.30, οι άνδρες του ΕΛΑΣ άρχισαν να διαρρέουν προς Νέα Σμύρνη, Νέα Σφαγεία και Αγία Ελεούσα όπου έκρυψαν τους βαριά τραυματίες σε σπίτια και υπόγεια. Η ένταση και η κούραση της πεντάωρης μάχης ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπα όλων. Το μεσημέρι Γερμανοί και Εύζωνοι έφτασαν στο αμαξοστάσιο της Καλλιθέας βαλλόμενοι από ταράτσες και σοκάκια και αποχώρησαν άπρακτοι χωρίς να πραγματοποιήσουν συλλήψεις. Το βράδυ τα Φρουραρχεία του ΕΛΑΣ επανήλθαν στις θέσεις τους. Ο ηρωισμός των Καλλιθεατών, που είχαν 16 μαχητές νεκρούς και περισσότερους από 30 τραυματίες στις πολύνεκρες οδομαχίες, πήρε γρήγορα μυθικές διαστάσεις, το ίδιο και στο σπιτάκι της Μπιζανίου 5 που έγινε τόπος λαϊκού προσκυνήματος.
ΗΛΕΚΤΡΑ 3....4....5....
Το πρωί της 26ης Ιουλίου 1944, το πτώμα μιας άγνωστης γυναίκας περίπου 35 ετών μεταφέρεται στο νεκροτομείο από το Σταθμό Α’ Βοηθειών.
Το συνοδευτικό έγγραφο πληροφορεί πως παραλήφθηκε από το σφαγείο του ξενοδοχείου ≪Κρυστάλ≫
και η έκθεση του ιατροδικαστή πιστοποιεί φριχτές παραμορφώσεις και κακώσεις στο σώμα και στο κεφάλι από μαστίγιο και άλλα όργανα ≪συνεπεία των οποίων επήλθε ο θάνατος≫. Πριν η σήμανση εξακριβώσει την ταυτότητα της νεκρής, η ΚΟΑ ήδη γνώριζε πως είχε χάσει ένα από τα μαχητικότερα στελέχη της, την Ηλέκτρα Αποστόλου, μέλος της ΕΠ και υπεύθυνη για τη διαφώτιση όλης της Αθήνας, που είχε συλληφθεί το πρωί της προηγούμενης στη διασταύρωση Ιθάκης και Γ’ Σεπτεμβρίου
από την Ομάδα Παρθενίου της Ειδικής Ασφάλειας.
Το επόμενο διάστημα ένα κύμα εκτελέσεων σάρωνε την πόλη.
Μέσα σε μια μόνο εβδομάδα (1-7 Αυγούστου), πολλά άτομα έχασαν τη ζωή τους σε διάφορα σημεία της Αθήνας, χτυπημένα από αόρατους εκτελεστές της ΟΠΛΑ.
Πάνω στα πτώματα βρίσκονταν μικρά σημειώματα με το όνομα ≪Ηλέκτρα1≫ και ένα διαφορετικό κάθε φορά αριθμό που αντιπροσώπευε αυτό που και οι πιο ηλίθιοι του κατοχικού στρατοπέδου αντιλαμβάνονταν ως πληρωμή για το μαρτυρικό θάνατο ενός πρωτοκλασάτου στελέχους του ΚΚΕ. Ανώτερα ή μεσαία στρατιωτικά στελέχη, χωροφύλακες και ταγματασφαλίτες βρίσκονταν νεκροί, οι περισσότεροι σε συνοικίες που είχαν τη φήμη ≪κομμουνιστικών προπυργίων≫ στην πρωτεύουσα:
Συνταγματάρχης Χωροφυλακής Ευθύμιος Σιδεράτος, αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Σωτήριος Κασίμης (Παγκράτι, 2 Αυγούστου), αξιωματικός αεροπορίας Κωνσταντίνος Λέων (Καισαριανή, 5 Αυγούστου), ταγματάρχης Πεζικού Σταμάτης Μαυρομάτης, ταγματάρχης Διαχείρισης Ιωάννης Καπράλος, αξιωματικός Γεώργιος Διακάκης (Καισαριανή, 6 Αυγούστου), ανθυπολοχαγός Κωνσταντίνος Κοντονίκας (Καισαριανή 27 Ιουλίου), ενωμοτάρχης Στέλιος Κοτσιφάκης (Νέα Σμύρνη, 29 Ιουλίου), υπενωμοτάρχες Νικόλαος Δάρας (28 Ιουλίου) Κωνσταντίνος Κορίλης (Νέα Σμύρνη, 29 Ιουλίου), Μαρίνος Τσέλιος (5 Αυγούστου), λοχαγός Πυροβολικού Ιωάννης Αποστολίδης (6 Αυγούστου), ανθυπασπιστές Δημήτρης Κυπριωτάκης (30 Ιουλίου), Νίκος Καναλοπίτης (31 Ιουλίου), Παναγιώτης Κανελλόπουλος (1 Αυγούστου).
Εύζωνοι : Σπύρος Βασιλόπουλος (3 Αυγούστου), Δημήτρης Αηδόνης (5 Αυγούστου), Αλέξανδρος Μαύρος (Καλλιθέα, 6 Αυγούστου).
Χωροφύλακες : Κωνσταντίνος Μιχαηλίδης (28 Ιουλίου), Κωνσταντίνος Μάλιος (31 Ιουλίου), Στέλιος Κυριακάκης (Κάτω Πετράλωνα, 1 Αυγούστου), Γιώργος Πρέσβελης (Γκύζη, 4 Αυγούστου), υπάλληλος παθητικής αεράμυνας Θανάσης Μιχαηλίδης (Νέα Σφαγεία, 6 Αυγούστου).
Όλη η οργή στρεφόταν πια εναντίον της Ειδικής ≪
στα μπουντρούμια≫ της οποίας ≪κόβουν σε γυναίκες τα στήθη, από ζωντανούς κόβουν τα γεννητικά όργανα, τους ανοίγουν το σώμα και το αλατίζουν […] όλα αυτά τα εγκλήματα
[είναι] συνέχεια του Διστόμου≫.
Από την πρώτη μέρα του Αυγούστου μάχες και συμπλοκές σε Αθήνα και Πειραιά βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη με
τα Τάγματα να πληθαίνουν τις επιδρομές και τους μαχητές του ΕΛΑΣ να επιδεικνύουν πρωτοφανή αυτοθυσία. Την πρώτη μέρα του μήνα, μια περιπολία Ευζώνων στο συνοικισμό της Νέας Εφέσου στην Καισαριανή κατέληξε σε ανοιχτή μάχη με αποτέλεσμα τον τραυματισμό τριών Ευζώνων και το θάνατο δύο μαχητών του ΕΛΑΣ. Πολλοί κάτοικοι τραυματίστηκαν επίσης, όταν δέκα σπίτια του συνοικισμού παραδόθηκαν στις φλόγες κατά τη διάρκεια της μάχης. Δύο ημέρες αργότερα, δυο 18χρονοι μαχητές του ΕΛΑΣ Κατσιποδίου κλείστηκαν σε ένα σπιτάκι της οδού Αιγαίου και σκοτώθηκαν πολεμώντας μεγαλύτερες δυνάμεις Γερμανών. Την άλλη μέρα ένας 14χρονος σύνδεσμος του ΕΛΑΣ Γούβας, ο Γιάννης (Τζώνης)
Φραγκονικολόπουλος, αυτοκτόνησε με το πιστόλι του για να μην πέσει στα χέρια των Τσολιάδων. Ακόμα και για τους πλέον αμέτοχους, εκείνος ο Αύγουστος απέπνεε μια τρομακτικά πολεμική ατμόσφαιρα.
«
ΤΟ ΒΑΘΥΤΕΡΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΥΓΗ»:
Η ΑΝΕΠΑΙΣΘΗΤΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
(
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1944)
«Η υπόθεση θα κρινόταν στην Αθήνα» - Γιάννης Ιωαννίδης, Αναμνήσεις (1979) σ. 173-174
Η ''ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ'' ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ
Στις 2 Σεπτεμβρίου, στο Παγκράτι, ο αρχηγός της Χ, εύελπις Νίκος Παπαγεωργίου –ένας από τους ≪ορκισμένους≫ εχθρούς– έλαβε στο σπίτι-οχυρό του (γωνία Πασιτέλους και Κρησίλα) ένα τηλεφώνημα που τον καλούσε στο κουρείο του Στέλιου Χατζηεμμανουήλ στην οδό Ευτυχίδου. Τη στιγμή που περνούσε μπροστά από την πόρτα του κουρείου δέχθηκε μια ριπή στο κεφάλι από την απέναντι μεριά του δρόμου και έπεσε νεκρός.
Δράστες ήταν τέσσερα κορυφαία μέλη της ΟΠΛΑ οπλισμένα με αυτόματα που είχαν κρυφτεί αποβραδίς στην παρακείμενη ταβέρνα. Μένοντας αθέατοι, άνοιξαν την πόρτα της ταβέρνας μόλις ακούστηκε ο ήχος του τηλεφώνου και άδειασαν τα όπλα τους πάνω στο στόχο δίνοντας ευκαιρία στον εαμικό τύπο να πανηγυρίσει για την εξόντωση ≪του πιο ανθρωπόμορφου τέρατος που γνώρισε η φύση≫. Οι Χίτες εκδικήθηκαν το θάνατο του Παπαγεωργίου
σκοτώνοντας δύο άτομα το ίδιο μεσημέρι και τέσσερις ακόμα το πρωί της μεθεπόμενης κυριολεκτικά αρπάζοντας κόσμο από τα τραμ και τις πλατείες. Στις 6 Σεπτεμβρίου οι νεκροί είχαν φτάσει τους δέκα, κατά άλλους τους 50.
Λίγες μέρες αργότερα, μια ακόμα αριστοτεχνική παγίδα κατέληξε σε συντριπτική ήττα για τις αρχές Ασφαλείας. Το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου, ένα απόσπασμα 60 χωροφυλάκων ενισχυμένο με ισχυρές δυνάμεις του Μηχανοκίνητου και τμήμα Ευζώνων με αρχηγό τον υποδιοικητή του ΤΦΑΣ, αντισυνταγματάρχη Γιώργο Ορφανό επέδραμε στο Παγκράτι για να προστατεύσει το κτίριο του Ζ’ Γυμνασίου που, σύμφωνα με ανώνυμο τηλεφώνημα, βρισκόταν στο έλεος
≪αναρχικών≫.
Στην πραγματικότητα, όλος ο 4ος Λόχος του ΕΛΑΣ Παγκρατίου περίμενε τους επιδρομείς στις καθέτους της Υμηττού με τα όπλα στο χέρι. Από τα πυκνά πυρά τραυματίστηκαν 6 αστυνομικοί, ενώ σκοτώθηκε ένας Εύζωνος, δύο
αξιωματικοί του Μηχανοκίνητου και ο ίδιος ο Ορφανός από σοβαρό τραύμα στην κοιλιά. Ήταν η πιο υψηλόβαθμη απώλεια του 1ου Συντάγματος Ευζώνων.
Στην κηδεία των θυμάτων, οι λόφοι γύρω από το Α’ Νεκροταφείο έγιναν πεδίο μάχης όταν
≪ελεύθεροι σκοπευτές≫ του ΕΛΑΣ πυροβόλησαν την πομπή σκοτώνοντας έναν ακόμα αρχιφύλακα του Μηχανοκίνητου.
Η ''επιθετικότητα'' του ΕΛΑΣ κορυφώθηκε τις επόμενες μέρες, με αφορμή τις συμπλοκές την ημέρα της πανεργατικής απεργίας (16 Σεπτεμβρίου), όταν ένα απόσπασμα χωροφυλακής καθηλώθηκε κοντά στο Γυμνάσιο Παγκρατίου από τα
πυρά των ανταρτών που είχαν αναβαθμίσει αισθητά τον οπλισμό τους και χρησιμοποιούσαν υποδειγματικά τους κάθετους δρόμους.
Στη γωνία Υμηττού και Αρτοτίνης ο ενωμοτάρχης Κωνσταντίνος Δασκαλάκης δέχθηκε μια σφαίρα στην καρδιά από το τουφέκι μιας νεαρής αντάρτισσας αφήνοντας άλλη μια φορά τον ΕΛΑΣ νικητή στην Υμηττού.
Ο ρυθμός των εκτελέσεων της ΟΠΛΑ αυξήθηκε επίσης.
Συλλήψεις και εκτελέσεις μεγαλόσχημων ≪φασιστών≫ που είχαν ως τότε μείνει απείραχτοι σε Παγκράτι, Βύρωνα και Κουπόνια σημάδεψαν το τελευταίο 10ήμερο του Σεπτεμβρίου και την είσοδο του τελευταίου μήνα της Κατοχής:
Στις 23 Σεπτεμβρίου ο μικρότερος αδελφός του Ν. Παπαγεωργίου, Ιωάννης εξοντώθηκε με πανομοιότυπο τρόπο αποκεφαλίζοντας τη δύναμη της Χ στο Παγκράτι.
Στις παραμονές της Απελευθέρωσης τίποτα και κανείς δε μπορούσε να αμφισβητήσει την κυριαρχία του ΕΑΜ στις ανατολικές συνοικίες.
Η ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΗΣ 16ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ
Αναμένοντας την Απελευθέρωση από μέρα σε μέρα, το ΕΑΜ εξήγγειλε στις 16 Σεπτεμβρίου νέα γενική απεργία η οποία επεκτάθηκε στις 18 και στον Πειραιά.
Αιτήματα ήταν η κατάπαυση της τρομοκρατίας των κατακτητών και των Ταγμάτων, της ομηρίας, των δολοφονιών και των επιδρομών στις συνοικίες. Από το πρωί εκείνης της μέρας τα τμήματα του ΕΛΑΣ σε κάθε γειτονιά διατάχτηκαν να
αντιμετωπίσουν τα ≪καθάρματα≫ που θα επιχειρούσαν να ανοίξουν καταστήματα ≪με την προδοτική εντολή του Μπακογιάννη≫. Συγκρούσεις σημειώθηκαν στις ανατολικές συνοικίες, το Παγκράτι και στις βορειοδυτικές συνοικίες,
συγκεκριμένα σε όλη την περιοχή από τα Εξάρχεια έως την Άνω Κυψέλη, με επίκεντρο την περιοχή του Γκύζη・ οι μάχες εκεί κράτησαν ως το απόγευμα όταν επενέβησαν γερμανικά οχήματα με πολυβόλα. Τρεις μαχητές σκοτώθηκαν υπερασπιζόμενοι τη συνοικία και άλλα 16 άτομα τραυματίστηκαν. Άλλοι τρεις νεαροί που έπεσαν στα χέρια των Ταγμάτων, εκτελέστηκαν στην Πλατεία Κυριακού (Βικτωρίας).
Μια μεγαλύτερη σύγκρουση έγινε κοντά στο Περιστέρι,
όταν η Ομάδα Παναγιωτόπουλου της Ειδικής Ασφάλειας επιχείρησε να διεισδύσει στην αδόμητη περιοχή του Ελαιώνα από τη Γέφυρα της Λένορμαν. Οι χωροφύλακες συγκρούστηκαν με τον 3ο και 4ο Λόχο του ΙΙΙ/4 Τάγματος Περιστερίου που αμύνονταν στη συμβολή Καβάλας και Θηβών. Με τα πρώτα πυρά ο επικεφαλής της ομάδας –
ο διαβόητος μοίραρχος Αντώνιος Παναγιωτόπουλος– δέχθηκε θανάσιμο τραύμα στην κοιλιά. Άλλος ένας υπενωμοτάρχης και μερικοί χωροφύλακες σκοτώθηκαν από τους σκοπευτές του ΕΛΑΣ που βρίσκονταν κρυμμένοι πίσω από ελιές και μάντρες.
Η ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΤΟΥ ''ΔΙΑΒΟΛΟΓΙΑΤΡΟΥ'' ΣΗΦΗ ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗ (22.9.1944)
Στον Πειραιά, για μεγάλο διάστημα μετά την ερήμωση που ακολούθησε τη σφαγή στην Κοκκινιά, οι ένοπλες οργανώσεις αναζητούσαν κι αυτές ευκαιρίες να ανταποδώσουν τα πλήγματα. Από τις αρχές Σεπτεμβρίου
η ΟΠΛΑ άρχισε να καταστρώνει εκ νέου σχέδια για την εξόντωση του γιατρού Ιωσήφ (Σήφη) Βαρδινογιάννη. Σε ηλικία 55 ετών,
ο αρχηγός του ΕΔΕΣ Πειραιά ήταν πρόσωπο με κύρος και υπόληψη στους πληθυσμούς των Κρητικών του Πειραιά, ενώ
είχε ανακηρύξει εαυτόν πολέμιο του κομμουνισμού από την εποχή της διάσπασης του ΕΔΕΣ.
Σε στενή συνεργασία με αντικομμουνιστικές οργανώσεις, την Ειδική Ασφάλεια και τους ίδιους τους Γερμανούς, βρισκόταν σχεδόν πίσω από κάθε διωκτική δράση κατά του ΕΑΜ στις γειτονιές του Πειραιά, ενεργώντας ≪
σα Γερμανός και όχι σαν Έλληνας≫, ενώ ο Ριζοσπάστης τον ήθελε να έχει πρωτοστατήσει και στο Μπλόκο της Κοκκινιάς. Δεν είναι τυχαίο πως οι παλιοί Πειραιώτες τον θυμούνται καλύτερα με το παρωνύμιο ≪Βαρδουλογιάννης≫ που απέκτησε λόγω του βίαιου χαρακτήρα του.
Για ευνόητους λόγους ο Βαρδινογιάννης δεν απομακρυνόταν από την έδρα του –την περιοχή της Ευαγγελίστριας στα ≪Κρητικά≫ του Πειραιά όπου και τα γραφεία του Συλλόγου Κρητικών Πειραιώς στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου–, διέθετε
σωματοφυλακή και οπλοφορούσε πάντοτε. Η περιοχή ήταν δύσκολα προσπελάσιμη και η πρώτη προσπάθεια απέτυχε γιατί η ομάδα έγινε αντιληπτή από μακριά.
Στη δεύτερη απόπειρα χρησιμοποιήθηκαν ως ≪
μυστικά≫
όπλα ένα ασθενοφόρο που διέθεσε η οργάνωση του Νοσοκομείου Σαπόρτα (το σημερινό Γενικό Κρατικό Νικαίας) για καμουφλάζ και ο ≪
Βίλλυ≫, ένας Γερμανός αυτόμολος που είχε κιόλας γράψει ιστορία στον ΕΛΑΣ Κοκκινιάς.
Σύμφωνα με τη μοναδική γραπτή περιγραφή της ≪
καταδρομικής≫
επιχείρησης (από άνθρωπο που δε συμμετείχε σε αυτήν) : «
η τελική επιχείρηση στηρίχτηκε σχεδόν αποκλειστικά στην απίστευτη γενναιότητα του Βίλλυ…Ο Βίλλυ ο Γερμανός, θα ‘τανε δε θα ‘τανε 22-23 χρονών, έγραψε ιστορία. Ήτανε λοχίας και όχι φαντάρος, αντιφασίστας καραμπινάτος και πεισμωμένος. Όταν το ‘σκασε και πέρασε στους δικούς μας, με το όπλο και ό,τι άλλο μπορούσε να κουβαλήσει, τον πήγανε στην Κοκκινιά».
Στη νέα επιχείρηση συμμετείχε ολόκληρη η ομάδα της ΟΠΛΑ Παλιάς Κοκκινιάς με αρχηγό το Σπύρο Καπαρέλη και μαχητές από τα Καμίνια για κάλυψη, σχεδόν όλοι τους ντυμένοι με γερμανικές στολές της Feldgendarmerie.
≪
Ο Βίλλυ φόρεσε τη στολή αξιωματικού της Γκεστάπο και κατέφθασε με αυτοκίνητο στα γραφεία του Βαρδινογιάννη, ανέβηκε επάνω και του ζήτησε να τον ακολουθήσει αμέσως και επειγόντως στα γραφεία της Γκεστάπο. Παρουσίασε και κάποιο πλαστό χαρτί. Ήτανε τόσο πειστικός και τόσο βιαστικός που ο Βαρδινογιάννης τον ακολούθησε αμέσως
ανύποπτος. Αλλά μόλις μπήκε στο αυτοκίνητο του Γερμανού αξιωματικού, είδε το…εσωτερικό του επανδρωμένο με φάτσες μόνο ελληνικές και μυρίστηκε την υπόθεση».
Το μοναδικό εν ζωή μέλος της ομάδας κρούσης επιβεβαιώνει την περιγραφή: Ο Βαρδινογιάννης κατάλαβε τι συνέβαινε και έκανε να τραβήξει πιστόλι αλλά δέχτηκε τρεις σφαίρες από το πιστόλι του Καπαρέλη και έπεσε νεκρός.
Αμέσως η ομάδα εγκατέλειψε το αυτοκίνητο και οι τσιλιαδόροι άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα –το σύνθημα της υποχώρησης. Δύο μαχητές έπεσαν νεκροί από τα πυρά της προσωπικής φρουράς του Βαρδινογιάννη και ο ≪Βίλλυ≫ έστριψε
τρέχοντας προς την οδό Δεληγιώργη. Ήταν η τελευταία φορά που τον έβλεπαν.
Όπως μαθεύτηκε αργότερα, συνελήφθη τραυματισμένος και παραδόθηκε στα κεντρικά των SS όπου και εξέπνευσε μετά από βασανιστήρια. Οι άνδρες της Ασφάλειας
σκότωσαν επίσης επί τόπου ένα νεαρό λούστρο αρμένικης καταγωγής ο οποίος μετά τους πυροβολισμούς άρχισε να τρέχει, στοιχείο που τον στοχοποίησε ως βασικό συνεργό.
ΣΥΓΚΡΟΥΣΙΣ ΤΩΡΑ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΟΣ :
ΕΛΑΣ Αθήνας κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας
Εν τω μεταξύ υπέβοσκε η πολιτική διαμάχη τις παραμονές της Απελευθέρωσης. Την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου γνωστοποιήθηκε η τοποθέτηση του συνταγματάρχη Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου στη θέση του Στρατιωτικού Διοικητή Αττικής από την αυτο-εξόριστη ελληνική κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.
Η πρώτη απόδειξη πως ο ΕΛΑΣ Αθήνας δεν θα ανεχόταν σφετεριστές ούτε εξοπλισμό των δεδηλωμένων εχθρών του, ήρθε όταν μια ομάδα ανταρτών επιτέθηκε στην πρώτη αποστολή οπλισμού από τη Μέση Ανατολή, στην περιοχή της Κερατέας.
Τα όπλα προορίζονταν για τον εξοπλισμό των τριών συνταγμάτων και η ομάδα παραλαβής αποτελούνταν αποκλειστικά από άνδρες και αξιωματ&ioiota;κούς της Χ.
Δύο αντάρτες σκοτώθηκαν και ένας τραυματίστηκε χωρίς να εμποδιστεί το ξεφόρτωμα 600 αραβίδων και 200 αυτομάτων με τα αντίστοιχα πυρομαχικά. Ένα δεύτερο φορτίο κατέληξε στα χέρια της Αστυνομίας που, λόγω του σχετικού αποχρωματισμού της, αναμενόταν να παίξει πρωτεύοντα ρόλο.
Γνωρίζοντας ότι δε μπορούσε να παρεμποδίσει ή να καταγγείλει τη μεταφορά όπλων, ο ΕΛΑΣ επιδόθηκε στην καλυτέρευση του δικού του οπλοστασίου. Στην Ελεύθερη Ελλάδα, που παρακολουθούσε με αγωνία τα τεκταινόμενα στην Αθήνα, βρισκόταν σε εξέλιξη μια μαζική προσπάθεια προώθησης όπλων στην πρωτεύουσα υπό το σύνθημα ≪Ενισχύστε με όπλα το λαό της Αθήνας≫ Εν τέλει, η μεταφορά αυτομάτων και πυρομαχικών από το βουνό που είχε ξεκινήσει από τον Αύγουστο με προσωπική καθοδήγηση του Κωτσάκη και επικεφαλής τον καπετάνιο Τάγματος, Στέλιο Ζαμάνο, δεν θα σταματούσε παρά μόνο την προπαραμονή της Απελευθέρωσης: ≪
Έξω από το Μενίδι ήταν ένα αγρόκτημα. Αυτοί μου είχαν ήδη ετοιμάσει όπλα, Sten κυρίως, αμπαλαρισμένα μέσα σε σάκους με ξύλα και κουκουνάρια. Έβλεπα ότι ήταν επικίνδυνο αλλά λέω, τόσο καιρό κάναμε να βρούμε άκρη…Τα φορτώσαμε σε ένα τετράτροχο κάρο. Μέσα σε κάθε τσουβάλι ήταν 3-4 Sten…Κάθε φορά έφερνα 60 με 70 για αυτό υπολογίζω ότι συνολικά έφερα καμιά 700ρια –πήγα 10 ή 12 φορές≫. (Μαγνητοφωνημένη συνέντευξη Στέλιου Ζαμάνου // Κωτσάκης, σ. 199-202)
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΧΗ : ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ, 13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944
Μετά από σειρά άκαρπων διαπραγματεύσεων με εκπροσώπους της κυβέρνησης και την ηγεσία του Α’ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ, ο πτέραρχος Χέλμουτ Φέλμυ, διοικητής του LXVIII Σώματος Στρατού κήρυξε την Αθήνα ≪ανοχύρωτη πόλη≫ και απέφυγε να προχωρήσει σε γενικευμένες καταστροφές ζωτικών εγκαταστάσεων, όπως όριζε η θεωρία για πρόκληση χάους στο δρόμο της γερμανικής αποχώρησης.
Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κατέγραφαν λεπτομερώς τις κινήσεις των γερμανικών δυνάμεων σε Φάληρο, Καλαμάκι, το αεροδρόμιο του Χασανίου και τις βίλες των αξιωματικών της Luftwaffe στη Γλυφάδα θέλοντας να προλάβουν γενικευμένες καταστροφές κτιρίων ή, ενδεχομένως χρήσιμων, αποθηκών υλικού. Η προσοχή ήταν στραμμένη στον Πειραιά που στέγαζε τις βασικές υποδομές της πρωτεύουσας.
Τη νύχτα της 11ης Οκτωβρίου, δυνάμεις του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Σωτήρης Κυβέλης-Νίκανδρος Κεπέσης) αχρήστευσαν τρία φρεάτια υπονόμευσης που προορίζονταν για την ανατίναξη των λιμενικών εγκαταστάσεων κόβοντας τα καλώδια πυροδότησης.
Το πρωί της 12ης, όταν οι τελευταίες οπισθοφυλακές εγκατέλειπαν την Αθήνα, ο Πειραιάς συγκλονιζόταν από συνεχείς εκρήξεις και το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στο εργοστάσιο της ΗΕΑΠ στο Κερατσίνι που ηλεκτροδοτούσε όλη την πόλη.
Το απόγευμα της 12ης, ο υπολοχαγός επικεφαλής της φρουράς του εργοστασίου διαπραγματεύτηκε με αντιπροσώπους της εργοστασιακής επιτροπής του ΕΑΜ και το Ι/6 Τάγμα του ΕΛΑΣ (Πέτρος Ευσταθόπουλος-Αλέκος Βαρυτιμίδης) την παράδοση του εργοστασίου. Οι 60 Γερμανοί της φρουράς αποχώρησαν και ο ΕΛΑΣ τοποθέτησε φρουρά γύρω από το κτίριο για να το προστατέψει ενώ για να αντιμετωπιστεί ενδεχόμενο επανόδου των Γερμανών, ένας λόχος τάχθηκε στους Μύλους Αγίου Γεωργίου με μέτωπο προς το Πέραμα και την Κοκκινιά. Την ίδια ώρα καταλαμβάνονταν κεντρικά σημεία στον Πειραιά (Σχολή Ναυτικών Δοκίμων).
Το πρωί της 13ης Οκτωβρίου αλυσιδωτές εκρήξεις κατέστρεφαν τις εγκαταστάσεις υγρών καυσίμων της Shell στο Πέραμα και λίγο αργότερα, το τμήμα των 60 Γερμανών επέστρεψε στο εργοστάσιο με το βαρύ οπλισμό σε θέση βολής.
Αμέσως κινητοποιήθηκαν οι τέσσερις λόχοι του Ι Τάγματος και δόθηκε εντολή από το Σύνταγμα στο ΙΙ Τάγμα Κοκκινιάς (Αντώνης Καριζώνης-Χρήστος Συμεωνίδης) να καλύψει τα νώτα των αμυνομένων από την κατεύθυνση του Νεκροταφείου της Νίκαιας και να εμποδίσει κίνηση Γερμανών από το Αιγάλεω στο Ρουφ.
Ο κίνδυνος της τελευταίας στιγμής έφερε τη μοναδική στιγμή εθνικής συμφιλίωσης στη μετά το 1943 Αθήνα:
Ομάδες ένοπλων αστυνομικών από τα τμήματα του Πειραιά με επικεφαλής τον ταξίαρχο Παυσανία Κατσώτα, επιτελάρχη της Στρατιωτικής Διοίκησης Αττικής έσπευσαν στο Κερατσίνι για να βοηθήσουν στη διαφαινόμενη μάχη. Όταν οι Γερμανοί άφησαν τα αυτοκίνητα μακριά από την πύλη του εργοστασίου, βρέθηκαν μέσα σε ένα καλά σχηματισμένο κλοιό.
Συνεργεία του ΕΑΜ έκοβαν τηλεφωνικούς στύλους για να φτιάξουν αυτοσχέδια εμπόδια και, κατά το σύνηθες, χωνιά καλούσαν τον κόσμο του Κερατσινίου να σπεύσει στο σημείο. Σε βοήθεια των ΕΛΑΣιτών ήρθαν οπλισμένοι εργάτες του εργοστασίου με επικεφαλής το Μηχανικό Υπηρεσίας Βενιζέλο Αποστολίδη.
Ακόμα και 12χρονα παιδιά βρήκαν όπλα και πυροβολούσαν, όντας βέβαιοι πως έχουν να κάνουν με τους τελευταίους Γερμανούς.
Πράγματι, ακάλυπτοι και δεχόμενοι συνεχώς χειροβομβίδες, οι Γερμανοί υπέκυψαν μετά από 5 ώρες μάχης. Οι απώλειες τους ήταν 11 νεκροί, 21 τραυματίες και 24 αιχμάλωτοι, όλος ο ατομικός οπλισμός και 29 τεμάχια εκρηκτικών υλών.
Ίδιος ήταν και ο αριθμός των Ελλήνων που έπεσαν στη μάχη (11) και αξίζει να αναφερθούν ονομαστικά: Αντώνης Καλαποθάκος (εργάτης της ΗΕΑΠ), Νίκος Γεωργιάδης (εργάτης της ΗΕΑΠ), Δημήτρης Μαργαρώνης, Ιωάννης Ηλιόπουλος,
Παναγιώτης Κοσμίδης, Γρηγόρης Μεγγίσογλου, Συρίγος Παπάζογλου, Γιώργος Γκιόρδας, Ανδρέας Κουνούπας, Παναγιώτης Μαυρομμάτης, Ακρίτας Τοροσιάδης.
Χάρη στη θυσία των παραπάνω ανδρών, το εργοστάσιο και ο ηλεκτροφωτισμός της πρωτεύουσας είχαν σωθεί, επίτευγμα για το οποίο ο ταξίαρχος Κατσώτας και Βρετανοί αξιωματικοί εξέφρασαν την ευαρέσκεια και το θαυμασμό τους στην διοίκηση του 6ου Συντάγματος.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Στην Αθήνα του Οκτωβρίου του 1944 συναντάμε όλες τις καμπές που συνθέτουν την ιστορία της κατοχικής Ελλάδας. Έχοντας βιώσει την απόλυτη φρίκη ενός λιμού, τον παλλαϊκό ενθουσιασμό των διαδηλώσεων, την τρομοκρατία των
εκτελέσεων και των μπλόκων και τους νέους πολιτικούς διαχωρισμούς σε όλη τους την ένταση, η πόλη εμφάνιζε πρωτοφανή κοινωνικά φαινόμενα: Παπάδες διαδήλωναν με κόκκινες σημαίες, γυναίκες εμφανίζονταν πάνω σε άλογα, 8χρονα παιδιά
κρατούσαν αληθινά περίστροφα και υπερήλικες γριές απειλούσαν αστυνομικούς με τσεκούρια που ξεπερνούσαν το ύψος τους. Ο κοινωνικός και πολιτικός ριζοσπαστισμός που διαπερνούσε όλα τα στρώματα του πληθυσμού, ήταν απόλυτα γνήσιος.
Τα ιστορικά πεπρωμένα του ΕΛΑΣ Αθήνας ουσιαστικά αρχίζουν την επαύριο της Απελευθέρωσης.
Είναι οι ελαφρά οπλισμένοι και πιστοί μαχητές του εκείνοι που θα αναλάβουν να φέρουν σε πέρας τη Μάχη του Δεκεμβρίου, την κορυφαία έως τότε στιγμή του και ταυτόχρονα –για εκείνους– μια δοκιμασία σκληρότερη από τον εφιάλτη της πείνας, των εκτελέσεων, των μπλόκων και της Ασφάλειας.
Οι ίδιοι ποτέ δεν θεώρησαν τη σύγκρουση κάτι διαφορετικό από τους μέχρι τότε αγώνες εναντίον των Γερμανών και των συνεργατών τους
και ο φανατισμός τους στη μάχη (που παρατήρησαν και οι Βρετανοί στρατιώτες) βασιζόταν στην πανθομολογούμενη αίσθηση ατιμωρησίας των κατοχικών τους εχθρών.
Οι ΕΛΑΣίτες αναγνώριζαν στις στολές των ανδρών του Συντάγματος Χωροφυλακής στου Μακρυγιάννη τους χθεσινούς αντιπάλους τους ενώ
δεν αγνοούσαν πως στο Γουδή και στη Σχολή Χωροφυλακής, τους περίμεναν οι επανεξοπλισθέντες αξιωματικοί του 1ου Συντάγματος Ευζώνων οι οποίοι είχαν αναβαπτιστεί εν μία νυκτί. Ο Δεκέμβριος του 1944 ήταν για το ΕΑΜ/ΚΚΕ μια προέκταση των αγώνων της Κατοχής.
Ήταν πρωτοφανής ο ηρωισμός των απλών μαχητών που επέδειξαν την ίδια αυτοθυσία απέναντι σε υπέρτερες και βαρύτερα οπλισμένες δυνάμεις.
Μετά το Δεκέμβρη, στους δέλτους της ιστορίας γράφτηκε και η ΟΠΛΑ, στην οποία χρεώθηκαν όλες οι συλλήψεις και εκτελέσεις αντιφρονούντων πολιτών κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Το 1945 οι κατοχικοί εκτελεστές βγήκαν από την ανωνυμία τους καθήμενοι στα εδώλια των κακουργιοδικείων όπου αναδείχθηκαν στα απόλυτα εξιλαστήρια θύματα πληρώνοντας αφενός τη, σφυρηλατημένη στους κατοχικούς αγώνες, υπερεπαναστατικότητά τους και αφετέρου τις επιλογές μιας κομματικής ηγεσίας που έκανε πολλά λάθη. Τα οποία, εν κατακλείδι, το ίδιο το Κόμμα, μελέτησε, ανέλυσε εξονυχιστικά και εξαντλητικά, αποδεχόμενο τα ολισθήματα, τις πλάνες, τα σφάλματα μιας ηγεσίας που είχε περάσει τα περισσότερα χρόνια της ανθρώπινης και κομματικής ζωής, σε φυλακές κι εξορίες.
Είναι γεγονός και όχι άποψη, πως οι ένοπλες οργανώσεις δεν αναδείχτηκαν ποτέ σε κύριο φορέα της εαμικής αντίστασης στο χώρο της πρωτεύουσας.
Τη βασική μορφή έκφρασης αποτελούσαν απεργίες και διαδηλώσεις, ακόμα και στις πλέον
σκοτεινές μέρες του καλοκαιριού του 1944. Καθόλου τυχαία, ως αποτελεσματικότερη απάντηση στη μαζική βία των κατακτητών, των Ταγμάτων και της Ασφάλειας κρίθηκαν οι τρεις παναθηναϊκές απεργίες της 24ης Απριλίου, της 24ης Αυγούστου και της 16ης Σεπτεμβρίου, διόλου άσχετες μέσα στη χρονική συγκυρία και το εκάστοτε πολιτικό διακύβευμα. Από την προσεκτική ανάγνωση και αποδελτίωση του σώματος των κομματικών και εαμικών τεκμηρίων της εποχής
προκύπτει ότι το ΚΚΕ (όπως και κάθε κομμουνιστικό κόμμα της εποχής του)
δεν έκανε κανενός είδους διαχωρισμό ανάμεσα στις ένοπλες και τις άοπλες μάζες του, ούτε έθιγε την απόλυτη ισορροπία ανάμεσα σε πολιτικούς αγώνες και ένοπλη βία ως ισχύουσες μορφές πάλης. Οι μάχες στις συνοικίες και οι εκτελέσεις αντιποίνων της ΟΠΛΑ καλύπτουν απλώς τα κενά που μεσολαβούν ανάμεσα σε ξεσπάσματα «παλλαϊκής αντιτρομοκρατικής αντίδρασης» ενώ,
ακόμα και η κορυφαία στιγμή της σύγκρουσης, η Μάχη των Αθηνών, στις συνθήκες κάτω από τις οποίες αποφασίστηκε και με τον τρόπο που τελικά διεξήχθη δε μπορεί να θεωρηθεί κάτι διαφορετικό από «ένοπλη διαμαρτυρία».
Στην ίδια λογική, η υπαναχώρηση του Κόμματος το Δεκέμβρη, εξηγείται ικανοποιητικά ως αδυναμία απεγκλωβισμού από αυτό το, βασανιστικό σε συνθήκες πολεμικής ρήξης, δυισμό των μορφών πάλης.
Αντάρτες του βουνού που πολεμούσαν τα βρετανικά τεθωρακισμένα στις γωνίες των αθηναϊκών δρόμων, έβλεπαν έκπληκτοι να τους ακολουθούν συνεργεία αγοριών και κοριτσιών της ΕΠΟΝ με ακορντεόν και φυσαρμόνικες, απελπιστικά έκθετοι στα εχθρικά πυρά...
Προσανατολισμένο από το μεσοπόλεμο σε λογικές εργατικής και συνδικαλιστικής έκφρασης, το ΚΚΕ δεν εγκατέλειψε ποτέ τη γραμμή των μαζικών αγώνων με την ένοπλη δράση να προβάλλει σε δεύτερο επίπεδο,
ως αναγκαίο μέτρο περιφρούρησης
του άοπλου εαμικού κόσμου που δε διέθετε το πλεονέκτημα του ανοιχτού χώρου της υπαίθρου και παράλληλα μια αναγκαιότητα διατήρησης έμψυχου δυναμικού και, στην τελευταία φάση, εδαφικών κεκτημένων.
Από τα τέλη του 1943 ο όρος «περιφρούρηση» ενσωματώνει, εκτός από το αυτονόητο καθήκον της άμυνας απέναντι στη φονική δράση των διωκτικών μηχανισμών του κατοχικού κράτους, και τα απαραίτητα αντίμετρα εναντίον των ανθρώπων που τους απαρτίζουν ή τους υπηρετούν.
Εν τέλει, οι όποιες αρνητικές διαστάσεις του έργου της ΟΠΛΑ, δεν αρκούν για να αναιρέσουν τη διάσταση της μοναδικής οργανωμένης προσπάθειας για παραδειγματική τιμωρία συνεργατών του κατακτητή –μοναδικό ίσως φαινόμενο των ευρωπαϊκών αντιστασιακών κινημάτων.
Από τη δράση της ΟΠΛΑ στο Βόλο
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η πόλη του Βόλου γνώρισε ένα πρωτοφανές όργιο δωσιλογισμού, σφαγών, βασανιστηρίων και εκτελέσεων. Η αιματοβαμμένη ΕΑΣΑΔ, η ΕΕΕ Βόλου, υπό την οργάνωση του ΕΔΕΣ Βόλου και συγκεκριμένα του λοχαγού Καφετζόπουλου και των Παπασακελλαρίου, Πάντου και Ραφτόπουλοomicron;υ, εξαπέλυσε πρωτοφανές όργιο δολοφονιών και τρομοκρατίας με στόχο την κάμψη του εργατικού και εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος της πόλης. Πολύτιμοι αρωγοί των δωσιλόγων υπήρξαν η Γκεστάπο και οι ντόπιοι βιομήχανοι και μεγαλοτσιφλικάδες. Σαν απάντηση του ΕΑΜ και το ΚΚΕ οργάνωσε την ΟΠΛΑ Βόλου που επιχείρησε μαζί με την Λαϊκή Πολιτοφυλακή να απαντήσει στις διώξεις των αγωνιστών, αλλά και των απλών πολιτών του Βόλου.
Από το εξαιρετικό βιβλίο του Θανάση Βογιατζή "Τα ΕΑΣΑΔΙΑ- Μέρες δωσιλογισμού το Βόλο" παραθέτουμε μια καταγραφή της δράσης της ΟΠΛΑ:
Αναφέρει η Ανθή Σωτηρίου-Τσαλίκη:
"Ο άλλος αδερφός μου ο Δημήτρης εντάχτηκε στο ΕΑΜ αλλά έμενε στην πόλη, ενώ στη συνέχεια εντάχτηκε και στην ΟΠΛΑ. Ορισμένες φορές ερχόταν στο σπίτι με τους συντρόφους του. Είχαν πάντα μαζί τους ένα μεγάλο καλάθι και μέσα σε αυτό έκρυβαν ένα οπλοπολυβόλο και τριγυρνούσαν για τους προδότες. Γιατί τότε εκτός από την πείνα και τους κατακτητές, αποκτήσαμε από το 1942 και μετά και τους προδότες, οι οποίοι σκότωναν εν ψυχρώ. Επικεφαλής της αντίστασης στις γυναίκες εδώ στην Νέα Ιωνία ήταν η Ειρήνη Σκαλίδου. Μια παλιά αγωνίστρια που είχε γυρίσει από την εξορία. Η ΟΠΛΑ που ήταν εκείνη την εποχή ο αδερφός μου Δημήτρης, ήταν το αντάρτικο της πόλης. Αναλάμβαναν αυτοί που ήταν στην ΟΠΛΑ να χτυπήσουν τους προδότες. Άλλα παιδιά της ΟΠΛΑ εδώ στη Νέα Ιωνία ήταν ένας ονόματι Μιτζικώφ, ο Γιώργος Δούρας, ο Δημήτρης Καλούμενος που σκοτώθηκε στον Εμφύλιο. Από ότι ήξερα εγώ, όλοι αυτοί που ήταν στην ΟΠΛΑ, μετά από κάποιο χτύπημα που είχαν κάνει μέσα στην πόλη, έφευγαν και κρυβόντουσαν στην περιοχή Φυτόκου, πίσω από την εκκλησία. Εκεί υπήρχε ένα μεγάλο καλύβι μιας χήρας, λίγο πιο πέρα από ένα μεγάλο κτήμα."
1) Στις αρχές της δράσης της, η ΟΠΛΑ εκτέλεσε ένα μέλος της ΕΑΣΑΔ, ο οποίος συνήθιζε να "τη στήνει" έξω από το εργοστάσιο Μουρτζούκου και να φλερτάρει μια εργάτρια την οποία αποκαλούσε "μπουρεκάκι του". Όμως η εργάτρια ήταν μέλος του ΕΑΜ και ειδοποίησε την ΟΠΛΑ. Ένα βράδυ που ο δωσίλογος, φορώντας πολιτικά πάνω από τη στολή των ΕΑΣΑΔ την είχε στήσει έξω από το εργοστάσιο, ένας αγωνιστής της ΟΠΛΑ πέρασε δίπλα του με ποδήλατο και τον πυροβόλησε στο κεφάλι.
2) Στις 29 Γενάρη 1944, η ΟΠΛΑ επιτέθηκε στον συνδικαλιστή της Μεταξικής Δικτατορίας και συνεργάτη των Γερμανών και της ντόπιας αστικής τάξης Ευάγγελο Παλαμήδα. Ο Παλαμήδας χτυπήθηκε με γροθιές και προειδοποιήθηκε να σταματήσει την αντεργατική και αντεθνική του δράση. Λόγω της μεγάλης του ηλικίας πέθανε λίγο αργότερα.
3) Στις 5 Αυγούστου 1944, η ΟΠΛΑ επιχείρησε να εκτελέσει τον επικεφαλής της ΕΑΣΑΔ και πρώην μέλος του ΕΔΕΣ Τάκη Μακεδόνα. Μέλη της ΟΠΛΑ έριξαν στις 1 μ.μ. ωρολογιακή βόμβα στο σπίτι του στην οδό Σπυρίδη και Αλεξάνδρας. Η ΕΑΣΑΔίτισσα Καίτη Αντωνίου είδε τη βόμβα που δεν είχε σκάσει και την μετέφερε έξω από το σπίτι σε μεγάλη απόσταση.
4) Στις 15 Αυγούστου 1944, η ΟΠΛΑ επιχείρησε ξανά κατά του Τάκη Μακεδόνα ρίχνοντάς του χειροβομβίδα στην συνοικία Παλαιά του Βόλου. Παρά το γεγονός ότι η χειροβομβίδα έσκασε προκάλεσε μόνο τραυματισμούς.
5) Στις 21 Απριλίου 1944, η ΟΠΛΑ εκτέλεσε τον Ιταλό αξιωματικό και συνεργάτη των Γερμανών Καπάτι. Η εκτέλεση έγινε έξω από το σπίτι του Καπάτι στη διασταύρωση των οδών Λόρδου Βύρωνος και Κρίτσκη. Ο Καπάτι συνεργαζόταν με την Γκεστάπο και κυνηγούσε Ιταλούς αυτόμολους στον ΕΛΑΣ και μέλη του ΕΑΜ, ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ.
6) Στις 21 Απριλίου 1944, η ΟΠΛΑ εκτέλεσε επίσης το στέλεχος της ΕΕΕ Φαμέλη.
7) Στις 3 Αυγούστου 1944, η ΟΠΛΑ εκτέλεσε με πιστόλι τον επικεφαλής της ΕΑΟ (Εθνική Αντικομμουνιστική Οργάνωση) Σπύρο Ανούση εντός των γραφείων σιδηροδρόμων.
8) Στις 2 Σεπτεμβρίου 1943, η ΟΠΛΑ εκτέλεσε τον κατοχικό δήμαρχο Βόλου και συνεργάτη των κατακτητών Παπασακελλαρίου. Καθώς ο Παπασακελλαρίου επέβαινε σε αυτοκίνητο που πήγαινε στην Αθήνα, μαζί με συνοδεία Γερμανών φρουρών, μέλη της ΟΠΛΑ Βόλου τους έστησαν ενέδρα στο δρόμο και τους σκότωσαν με ριπές και χειροβομβίδες.
9) Στις 12 Νοέμβρη 1944, ο επικεφαλής της οργάνωσης ΕΕΕ Βόλου Γεκενίδης, όντας κρατούμενος της Λαϊκής Πολιτοφυλακής και της ΟΠΛΑ επιχείρησε να δραπετεύσει και εκτελέστηκε.
πηγή:https://r3dlioness.weebly.com/
