Πώς θα αλλάξουμε τον κόσμο; Επανάσταση ή μεταρρύθμιση

Το ζητούμενο: Η παρούσα κοινωνία δεν μας ικανοποιεί. Μια κοινωνία καλύτερη

Το 1978 στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας δύο κορυφαίοι Ευρωπαίοι διανοητές.O Μαρξιστής Χέρμπερτ Μαρκούζε και ο οπορτουνιστής Jean Ελλενστάιν “στο φιλοσοφικό διάλογο του αιώνα” όπως λέχθηκε και γράφτηκε.Επιχειρούν στο Ερώτημα – Προβληματισμό«Πώς θα αλλάξουμε τον κόσμο;Επανάσταση ή ΜεταρρύθμισηΗ παρούσα κοινωνία δεν μας ικανοποιεί, μια κοινωνία καλύτερη»Έκτοτε το διαχρονικό αυτό ερώτημα προσέγγισαν και άλλοι διανοητές -στοχαστές, ειδικότερα, μετά τη λήξη του ψυχροπολεμικού διαστήματος και της έλευσης της “νέας τάξης πραγμάτων”, μεταξύ των οποίων ξεχώρισαν οι προβληματισμοί του Νόαμ Τσόμσκι και του Μισέλ Φουκό.

Α. Η ζώσα πραγματικότητα

ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΕΥΔΕΠΙΓΡΑΦΟΣ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΣΜΟΣ

Η σημερινή κοινωνία, ανεξάρτητα από το δημοκρατικό, φιλελεύθερο χαρακτήρα της, δεν παύει να ‘ναι μια μορφή πολιτικής κοινωνίας, που διαθέτει εξουσιαστικούς μηχανισμούς με ταξικό χαρακτήρα. Είναι επομένως αυτονόητο εκτός των άλλων να επιδιώκει κάθε μορφή τέτοιας κοινωνίας το συντηρητισμό και να τον επιβάλλει πολλές φορές, φαινόμενο που είναι ιστορικό-κοινωνικά αποδεδειγμένο.

Τι εννοούμε όμως, λέγοντας συντηρητισμό. Συντηρητισμός είναι η εμμονή στα παραδεδομένα, είναι η άρνηση κάθε εκσυγχρονιστικού στοιχείου μεταρρύθμισης, αλλά κυρίως ουσιαστικής αλλαγής των πολιτικοκοινωνικών θέσεων και δεδομένων.

Είναι μια κατάσταση αποπνιχτική στις νέες δυνάμεις που μπορούν να εμφανιστούν και να αμφισβητήσουν το καθιερωμένο σύστημα παραγωγής και τις κατ’ επέκτασιν τελικά κοινωνικές σχέσεις που διαμορφώνει.

Ο συντηρητισμός μιας κοινωνίας, ή καλύτερα η επιβολή του από ένα πολιτικό σύστημα μπορεί να εκδηλωθεί και να εκφρασθεί με ποικίλους τρόπους, κανόνες και εικόνες.

Ο αυταρχισμός, αλλά και η αντιδραστική συμπεριφορά, η οικονομική περιθωριοποίηση των αδύνατων κοινωνικών στρωμάτων, η παραμορφωτική παιδεία με τον έντονο αλλοτριωτικό χαρακτήρα και την αποσύνδεσή της από την παραγωγή, η αναξιοκρατία με την ρουσφετολογία, τις πελατειακές σχέσεις και τον χρηματισμό, η πολυπλόκαμος γραφειοκρατική διαδικασία, η έλλειψη σταθερών αξιών και η διαμόρφωση πολλές φορές ενός συστήματος που παραπαίει και παλινωδεί, είναι στοιχεία που αποκαλύπτουν την παρουσία του.

Παράλληλα συνθήκες του συντηρητισμού που πλήττουν μια κοινωνία είναι η υλιστική διάθεση, η μάστιγα των πλασματικών αναγκών, ο κερδοσκοπικός χαρακτήρας, η φτωχοποίηση, η διασπορά ψευδοδιλημμάτων και ιδεολογημάτων με κύριο σκοπό τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης και τη διαμόρφωση ψευδοσυνείδησης του ατόμου (ιδιαίτερα για το τελευταίο μεγάλη ευθύνη φέρουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά και ο ημερήσιος και περιοδικός Τύπος).

Η τεχνολογία, όταν στερείται αναμορφωτικού πνευματικού προσανατολισμού, επιβοηθεί με τα μέσα που διαθέτει στην ανάπτυξη κλίματος συντηρητισμού, άλλοτε πειθαναγκάζοντας τον άνθρωπο να υπακούσει ως αποδυναμωμένη μονάδα και άλλοτε συντελώντας πάλι στην αποχαύνωσή του.

Ο συντηρητισμός καταπιέζει τους ανθρώπους και αναπαράγει μορφές καταπίεσης οδηγώντας στην διαμόρφωση ανθρώπων με αυστηρές συμπεριφορές και κυρίως για τους άλλους.

Αλλά και ο ψευδεπίγραφος προοδευτισμός που εκφράζεται με τον λαϊκισμό, την ανομική συμπεριφορά, τον αμοραλισμό, την κατάργηση της παραδοσιακής οικογένειας και την διάσπαση του ενδοοικογενειακού βίου, την έκθεση του ανθρώπου σε φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, την κακοποίηση του γλωσσικού κώδικα και την υιοθέτηση ενός στείρου μοντερνισμού και μιας άγονης αισθητικής, είναι στοιχείο αδυναμίας, που έρχεται να βολέψει την συνείδηση του σημερινού ανθρώπου, εφησυχάζοντάς την έναντι του πραγματικού και του ουσιαστικού.


Β. Ο Νέος Άνθρωπος ως Αναγεννητική δύναμη

Μέσα στο κλίμα αυτό βάλλεται, αποπροσανατολίζεται και καταπιέζεται ο νέος άνθρωπος που βιώνει την υποκρισία της ζώσας σαθρής πραγματικότητας.

Ο νέος άνθρωπος που διαθέτει (πριν αλλοτριωθεί και συμβιβαστεί) όνειρα, σχέδια για τη ζωή, τιμή και αξιοπρέπεια, έχει το κουράγιο να παλέψει και να αγωνιστεί για ένα καλύτερο κόσμο μιας και το μέλλον διανοίγεται μπροστά του, του ανήκει.

Η φύση του διαθέτει πηγαίο δυναμισμό, είναι προικισμένη με αγνότητα, υψηλό αίσθημα δικαιοσύνης – αξιοκρατίας.

Ο χαρακτήρας του επιζητεί ιδανικά και αξίες, σαγηνεύεται από το όραμα, τη δράση, την αντίσταση, τον Αγώνα, για να διαμορφώσει συνθήκες καλύτερες…

Αλίμονο πράγματι, αν ο νέος άνθρωπος είναι απογυμνωμένος απ’ όλα αυτά και κουβαλάει μόνο υλιστική διάθεση και επιθυμία.

Οι νέοι μπορούν να έχουν ανοιχτό παράθυρο στο όνειρο, αλλά παράλληλα να κινούνται σε πραγματικά δεδομένα. Και πραγματικά δεδομένα δεν είναι ο κομφορμισμός, η υποταγή, αλλά ούτε η ανατροπή των πάντων.

Είναι το δικαίωμα της γόνιμης αμφισβήτησης, το πέρασμα στην αυτογνωσία και την αυτοκριτική, είναι το αίσθημα της συλλογικής συνείδησης, είναι το ξεκίνημα ενός αγώνα με τις συστρατευμένες υγιείς πνευματικές και προοδευτικές δυνάμεις της κοινωνίας, για την όσο το δυνατόν γρηγορότερη αναμόρφωση και μεταλλαγή της.

Αλλά και η πολιτεία οφείλει να υποστηρίζει το νέο άνθρωπο, να του παρέχει ευκαιρίες και οπλισμό και όχι να του αφαιρεί δυνατότητες. Είναι αυταπόδεικτο ότι μια κοινωνία που δεν επενδύει, στο νέο άνθρωπο, δεν ευαισθητοποιεί τον νέο άνθρωπο, δεν αξιοποιεί την νεολαία της, είναι καταδικασμένη αναπόφευκτα στην παρακμή και στο μαρασμό.


Γ. Η αφύπνιση της διανόησης που τολμά…
Η Διανόηση που τολμά μπορεί να ασκήσει κριτική και καταγγελτικό λόγο για τα κακώς κείμενα και τεκταινόμενα. Να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων διαμορφώνοντας πρόταση με προοπτική, να καταδείξει νέους δρόμους χωρίς να υποπέσει σε ουτοπικούς εκτροχιασμούς.

«Η πραγματικότητα θα μας δείξει πώς θα αλλάξουμε την πραγματικότητα», είχε υποστηρίξει ο Μπρεχτ.

Σε μια εποχή που τα οικονομικά forum επελαύνουν παραγνωρίζοντας την αξία “ΑΝΘΡΩΠΟΣ” και καταβροχθίζουν τις ηθικοφιλοσοφικές αναζητήσεις και προτεραιότητες.

Είναι αναγκαίο να αναπτυχθεί ένα κίνημα οργανικής κοινωνικής αλληλεγγύης με επίκεντρο τον δοκιμαζόμενο και πολύπαθο άνθρωπο, θωρακίζοντάς τον από την ανελέητη λεηλασία την οποία υφίσταται.

Μια δεκαπενταετία μετά την κορυφαία συνάντηση Μαρκούζε Ελενστάιν σε ένα νέο φιλοσοφικό διαλογισμό ο Νοάμ Τσόμσκι και ο Μισέλ Φουκώ θα παρατηρήσουν

«Δεν υπάρχει πια καμιά κοινωνική αναγκαιότητα να μεταχειρίζονται κάποιοι τα ανθρώπινα όντα ως μηχανικά στοιχεία στην παραγωγική διαδικασία. Αυτό μπορούμε να το υπερβούμε με μια κοινωνία ελευθερίας και ελεύθερης επικοινωνίας, στην οποία η δημιουργική παρόρμηση που εγώ θεωρώ εγγενή στην ανθρώπινη φύση, θα μπορεί αληθινά να πραγματώσει τον εαυτό της με όποιον τρόπο θελήσει».

Επιχειρώντας μια Υπόθεση Εργασίας στο τι ακριβώς υπονοεί η προαναφερόμενη παραδοχή. Αποδέχεται την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, μέχρι ενός ιστορικού χρονικού ορίου και σήμερα ισχυρίζεται ότι σήμανε η ώρα να καταργηθεί. Και γιατί σήμερα; Μήπως το ίδιο ζήτημα δεν είχε θέσει και ο Καρλ Μαρξ 150 χρόνια περίπου ενωρίτερα, με αφορμή τη βιομηχανική επανάσταση, όπου χαρακτηριστικά αναφέρει:

“Το επενδεδυμένο βιομηχανικό κεφάλαιο, τα μέσα παραγωγής αυξάνουν τεράστια το παραγωγικό δυναμικό, συνδέεται έτσι η βιομηχανία με την τεχνολογία.

Το κεφάλαιο εντάσσει τη διάσπαρτη παραγωγή σε γιγαντιαίες συγκεντρωτικές διαδικασίες και επιφέρει την παγκοσμιοποίηση της αγοράς.

Για πρώτη φορά στην ιστορία αναφαίνεται η δυνατότητα να λυτρωθεί ο άνθρωπος από την ανάγκη, δηλαδή την απειλή της πείνας και της επιβίωσής του”.

Κι όμως και τότε τίποτε δεν άλλαξε. Γιατί η εκμετάλλευση δεν είναι αποτέλεσμα κοινωνικής αναγκαιότητας, αλλά ταξικής.

Πώς θα φθάσουμε σε μια κοινωνία ελευθερίας και ελεύθερης επικοινωνίας, όταν το σημερινό κοινωνικό σύστημα πλήττει ο οικονομικός ανταγωνισμός, η μαζοποίηση των πάντων, το αλλοτριωτικό τεχνοκρατικό πνεύμα και λειτουργεί το homo homimi lupus (ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος).





Επηρεασμένος τόσο ο Τσόμσκι όσο και ο Μισέλ Φουκό -από τον πατέρα της ανθρωπιστικής ψυχολογίας Μaslow, οραματίζονται μια εξιδανικευμένη κοινωνία με υλικό-ηθικό-πνευματικά οπλισμένα άτομα, όπου θα κινούνται ελεύθερα και θα δημιουργούν ελεύθερα, θα ‘χουν κατακτήσει με άλλα λόγια “την εμπειρία κορυφής” (peak experience) και θα ζουν σε αρμονία με τον εαυτό τους και με τον κόσμο (Στάδιο αυτοπραγμάτωσης).

Η μετάβαση ή υπέρβαση όμως αυτή είναι εφικτή, μόνο στην περίπτωση που έχουμε μια κοινωνία με ανθρωπιστική διάθεση και προσανατολισμό, με δημοκρατική συνείδηση και λειτουργία, μια κοινωνία με ισοτελή μέλη και πολιτικά ενεργά, ευαισθητοποιημένα σε θέματα πολιτισμού και περιβάλλοντος, ενδιαφερόμενη να δώσει κίνητρα στον άνθρωπο και όχι να του αφαιρέσει δυνατότητες.

Μια κοινωνία που θα προσφέρει ποιότητα ζωής μέσα από την ελευθερία που θα παρέχει. Σήμερα, δυστυχώς, όμως και προς απογοήτευση πολλών, δεν είμαστε “προ των πυλών μιας τέτοιας κοινωνίας”.

Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, ο καπιταλισμός λειτουργεί όχι μόνο με οικονομικούς μηχανισμούς, αλλά και με ΝΟΗΤΙΚΟΥΣ στην προσπάθειά του να ελέγξει και να καθυποτάξει την ανθρώπινη συνείδηση.


πηγή: Χανιώτικα Νέα